73 yaşında ukrayınalı siyasetçi Gennadiy Moskal vefat etti. Siyasetçiniñ ölümi aqqında martnıñ 17-nde Ukrayına halq deputatları ve siyasetçiler haber etti. Moskal İç işler nazirligi Qırım idaresiniñ yolbaşçısı edi, soñra Ukrayına prezidentiniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki vekili oldı, 2007 senesi Ukrayına telükesizlik hızmetiniñ reis muavini işine avuştırılğanı içün vazifesinden ayırıldı. Gennadiy Moskal Qırım.Aqiqatqa çoq izaat berdi. Qırımlılar onı nasıl bile ve siyasetçi Qırım yarımadasınıñ işğalinden soñ Qırım aqqında ne ayttı – bu maqalede oquñız.
Gennadiy Moskal – ukrayınalı siyasetçi ve uquqçı, milisniñ general-leytenantı, uquqiy ilimler namzeti (2002), dotsent (2005), «Batkivşçına» firqasınıñ fraktsiyasından Ukrayına halq deputatı.
Qırımda Gennadiy Moskal 1997-2000 seneleri Qırım İç işler nazirliginiñ yolbaşçısı vazifesinde yarımadada aydutlıqnen küreşkeninen hatırlana.
Ukrayınalı jurnalist, qırımlı aydutlar aqqında tahqiqatlar müellifi Oleg Yeltsov 2018 senesi Qırım.Aqiqatqa izaat berip, Qırımda «general Gennadiy Moskal «Başmaklar» ve «Seylem» yeñildi dep ilân etkenini» hatırlağan edi.
«Teşkil etilgen cinayetçi gruppirovkasını bozmaq içün çoq şey yaptı, hususiy usulları bar edi – olarnı bastırıp yoq ete edi», – dep tarif etken edi jurnalist.
Gennadiy Moskal, arhiv fotoresimi
Qırımda Ukrayına prezidentiniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki vekili vazifesinde çalışqanda Gennadiy Moskal Rusiye tesirine qarşı çıqmağa tırışqan edi. O, Qırım «bir vaqıt Pridnestrovye olmaycaq» dep aytqan, qırımtatarlarnı ise Qırımda Ukrayınağa qarşı stsenariylerge mania olğan «esas faktor» dep adlandırğan edi.
Rusiyege qoltutqan siyasetçiler bir çoq saylav kampaniyasında qullanğan Ukrayınada ekinci devlet tili olaraq rus tiliniñ statusı meselesini Gennadiy Moskal siyasiy dep adlandırıp, Qırımda özü de rusça laf ete, dep qayd etken edi, dep yazdı 2022 senesi Qırım.Aqiqat.
2014 senesi mart ayında Rusiye Qırımnı zapt etken soñ Gennadiy Moskal ve Ukrayına Yuqarı Radasınıñ 298 deputatınıñ Qırımğa kirişini yasaqladı.
Moskal bu qararğa qanunsız dep, Rusiye Federatsiyası Federal migratsion hızmetiniñ reberine muracaat etip, yasaq – Qırım Yuqarı Şurasınıñ vekâletlerini vaqtından evel toqtatıluvına halq deputatlarnıñ rey berilüvine cevap ve Vladimir Konstantinov ve Sergey Aksenovnıñ intiqamı ola, dep bildirgen edi. Olar bunı açıq şekilde izaatlamağan ediler.
Gennadiy Moskal (sağdan) ve Andriy Sençenko, Aqmescit, 2012 senesi sentâbrniñ 10-u
2016 senesi Gennadiy Moskal«Politeka» neşirine intervyü berip, merkeziy Ukrayına akimiyeti Qırımda Rusiye tarafdarlarına Rusiyeniñ qoltutuvına qulaq asmayıp hata yaptı, dep bildirgen edi.
Meni tek «banderci» dep köre ediler, çünki Ğarbiy Ukrayınadan keldimGennadiy Moskal
«Qırımda bir sıra Rusiye tarafdarı firqası, cemaat teşkilâtları quruldı. Yarımadada prezident temsilciliginiñ yolbaşçılığını yapqanda mitingge toplaşmağan künleri yoq edi. Meni tek «banderci» dep köre ediler, çünki Ğarbiy Ukrayınadan keldim. Şunıñ içün mitinglerde «cemidan, vokzal, bandera ülkesine ket» şiarları seslendirildi», – dep aytqan edi Moskal.
Onıñ bildirgenine köre, mahsus hızmetlerniñ sayısı çoq olsa da, kimse Sergey Aksenov firqasınıñ «Pridnestrovye stsenariyini azırlağan Moldovadaki babasınıñ firqası kibi, Rusiyege qoltutuv programması olğanını» körmedi.
2018 senesi Moskal Qırım.Aqiqatqa intervyü berip, Kyiv bütün Qırım ava limanlarını blok etmege ve Keriç boğazında parom keçitini patlatmağa qarar berse edi, Rusiye ordusınıñ 2014 senesi yarımadağa kirmesine mania olmaq mümkün edi, dep ayttı.
Gennadiy Moskal Qırım.Aqiqatqa bergen intervyüsında Ukrayınanıñ reberligi yıllarnen Qırım yarımadasını tek yazda raatlanmaq ve diplomatik körüşüvlerni keçirmek içün qullandı, Rusiyeniñ Qırımda desteklegen Rusiye tarafdarlarını ise körmedi, dep aytqan edi.
Zakarpattâ devlet memuriyetiniñ reisi olğanda Gennadiy Moskal Azatlıq Radiosına Zakarpattâdaki istiqrarnıñ temeli, onıñ fikirince, çoq milletli ealisi ve çeşit devletler arasında uzun yıllar olması ola, dep aytqan edi.
O, regionda separatist baqışları aqqında laflar Rusiye mahsus hızmetlerine ait ve «ekinci Qırım» olmaycaq, dep aytqan edi.
«Ne olsa olsun – mında ekinci Qırım olmaycaq. Rusiye istegen er şey – er şeyni yutquzdı», – dedi Moskal.
Gennadiy Moskal 73 yaşında edi. BBC Ukrayına muarririyeti siyasetçiniñ yaqınlarında alğan malümatqa esaslanıp, devamlı hastalıqtan soñ vefat etkenini bildirdi.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
Qırımnıñ Rusiye tarafından işğal etilüvi
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.