Ukrayina uquq qoruyıcı teşkilâtlar tarafından tertip etilgen "Gafarov-Şiring" cedvelinde uquq qoruyıcılar siyasits mabüs kibi tanığan ve Rusiye apishanelerinde tibbiy yardım körmegen qırımlılardır. 21 ad ve soyadından ibaret olğan cedvelge artıq Rusiye penitentsian sistemasınıñ müessiselerinden kerekli tibbiy yardım kösterilmeden ve uquq qoruyıcılarnıñ fikrince, ğayrı insaniy baquv şaraitinde vefat etken siyassiy mabüsler Cemil Gafarov ve Konstantin Şiringniñ adı berilgen. "Gafarov-Şiring" cedvelindeki büyük ekseriyet Qırım sakinleridir. Cedvelni avgustnıñ 14-nde Kıyivde maibuat konferentsiyası vaqıtnda taqdm etildi.
Bu vaziyette bu insanlar aqqında tarif etmek, añlatmaq ne içün müimdir, nasıl etip olarğa yardım etmek mümkün ve zemaneviy Rusiye penitentsiar sisteması sovet sistamasına oşaymı? Bunıñ aqqında Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yayınında alıp barıcı Sergey Mokruşin "ZMINA" İnsan aqaları merkeziniñ leyhalar idarecisi Viktoriya Nesterenko, sovet dissidentı, ukrayina uquq qoruyıcısı ve Ukrayina Henlsinki gruppasınıñ tesisçilerinedn biri Mıroslav Marınovıç ve sovet dissidenti, qırımtatar halqı lideri Mustafa Cemilev ile laf etti.
"Gafarov-Şiring" cedveli
ZMINA uquq qoruyıcı teşkilâtı sağlığı telükede olğan qırımlı siyasiy mabüslerniñ cedvelini derc etti. Leyha Kreml siyasiy mabüsleriniñ soy-sopları birleşmesi, «Qırım uquq qoruyıcı gruppası» ve «Qırım birdemligi» ile işbirliginde azırlanğan. Uquq qoruyıcılar qayd etkenine köre, şimdi Qırımda 180-den çoq siyasiy mabüs aqqında belli, çoqusı qırımtatardır.
«Bu insanlar arasında onlarnen siyasiy mabüsniñ hronik hastalığı, saqatlığı bar ya da esli-başlı insanlar bar. Bir çoqu uzun apis cezasını aldı, tibbiy yardım alamaylar, bu cedvelde tahminen 40 kişi bar», – dep aytıla haberde.
«Gafarov-Şiring cedvelinde» olğanlar: Teymur Abdullayev, Arsen Abhairov, Servet Gaziyev, İrina Daniloviç, Nariman Celâl, Vladimir Dudka, Azamat Yeyupov, Timur İbragimov, İgor Kiyaşko, Emir-Usein Kuku, Halil Mambetov, Rustem Murasov, Zekirya Muratov, Ruslan Nagayev, Enver Ömerov, Oleg Prihodko, Amet Suleymanov, Şaban Umerov, Rustem Şeyhaliyev, Yaşar Şihametov, İvan Yatskin.
"ZMINA" İnsan aqaları merkeziniñ leyhalar idarecisi Viktoriya Nesterenko
"Bular vaziyeti ağır olğan ve al-azırda acele tibbiy yardımğa ihtiyacı olğan insanlardır", - dep bildirdi Viktoriya Nesterenko.
Qırımlı faal ve uquq qoruyıcı İrına Danılovıç da bu cedvelde. Avgustnıñ 14-nde İrına Danılovıç Stavropol ülkesiniñ Zelenokumsk şeerindeki 7-nci qadın cehahanesine etap etilgeni belli oldı.
Qırımlı faal İrına Danılovıç
Bunı Qırım.Aqiqatqa babası Bronislav Danılovıç bildirdi. Onıñ sözlerine köre, Danılovıçnıñ bütün ilâclarını tutıp alğanlar. Bundan ğayrı cezahaneniñ tibbiyet qısımında tibbiy yardım köstermekten red etkenler. Cezahane ekimi Morozova Lidiya Anatolyevna, ağrınıñ artması ile bağlı muracaatqa cevap olaraq, Danılovıç niayet sağır olğanda ağrınıñ özüni keçecegini aytqan.
Bundan sebep uquq qoruyıcınıñ yaqınları Rusiye Ceza Qannamesiniñ 124-nci maddesine binaen hastağa sebepsiz tibbiy yardım kösterilmegeni içün qanun qoruyıcı organlarğa ariza azırlaylar.
Bundan ğayrı, siyasiy mabüsniñ babası dünya toplulığı temsilcilerine muracaat eterek ekim Morozovanıñ İrınanıñ iskencelerge oğratılmasına alâqası olğan şahıslarnıñ sanktsiya cedveline kirsetmeleri içün çağıruvda bulundı.
"Şimdi tibbiy yardımnıñ kösterilmemesi ile doğrudan bağlı olğan kişilerge qarşı sanktsiyalar cedvelini azırlaymız. Bular mahkemeciler, FSB hadimleri, prokurorlar ve penitentsiar müessiselerniñ hadimleri ola bile", - dep bildirdi o.
Sovet rejiminiñ de siyasiy mabüslerni tibbiy yardımsız qaldırmaq tecribesi bar edi. Bunıñ aqqında Qırım.Aqiqatqa sovet dissidentı, ukrayina uquq qoruyıcısı ve Ukrayina Henlsinki gruppasınıñ tesisçilerinedn biri Mıroslav Marınovıç aytıp berdi.
Sovet dissidentı, ukrayina uquq qoruyıcısı ve Ukrayina Henlsinki gruppasınıñ tesisçilerinedn biri Mıroslav Marınovıç
"Bu adiy bir adise edi. Em de aselet yapılğan. Ekimler kele edi, yardım etmek vade ete ediler, soñra, misal olaarq, tiş çıqara ya da muvaqqat plomda qoya ediler, bir-eki aftadan kene kelmege söz bere ediler ve kelmey ediler. Er kes öz başın çare qıdıra edi. Amma bular kiçik allardır. Aslında uzun müddet tibbiy yardım kösterilmegen ukrayina siyasiy mabüs Oleksa Tıhınıy sağ eñ soñki körgen menim. Açlıqtan soñ ise onıñ sağlığı pek zayıflaştı. Bu da açlıq, türlü aktsiyalar içün aselet yapılğan ceza edi", - dep ayta Marınovıç.
Sovet lagerinde "ceza çekkeninde" yaş olğanını ve ekimlerge siyrek muracaat etkenini hatırlay. Amma yardım kerek olğanda bile kösterilmey edi.
"Hastalanıp sıcağım köterilgende ekim "siz sağsız, barıñız işleñiz" dedi. Men elbette ketmedim ve cazalandım", - dep hatırlay o.
Bugünde Rusiye apishaneleriniñ müdiriyeti eski sovet kitaplarına köre işlegeninde emin. Onıñ fikrince deñişken yekâne şey qanunsızlıq seviyesidir.
"Sovet devrinde fırqa, KGB ya da başqa birisiniñ taarfından nezaret bar edi. Yani öz printsiplerine sadıq qala ediler. Şimdi ise er kes istegenini yapa. Ve ne qadar deşetli ve qorqunçlı allar olğanını köremiz", - dep bildirdi o.
Mıroslav Marınovıç Rusiye apishanelerinde ve cezahanelerinde tibiy yardımnıñ kösterilmemesi, sıq-sıq berilgen cezalarnıñ aselet insannıñ iradesini yoq etmek içün yapılğanında emin.
Sovet dissidenti, qırımtatar halqı lideri Mustafa Cemilev dey ki, Rusiye ükümeti de Sovet ükümeti kibi insan ayatına sayğısızlıqnen yanaşa. Aralarında ise bir farq bar eken: sovet akimiyeti faştan qorqa edi, zemaneviy sistema ise yoq.
Sovet dissidenti, qırımtatar halqı lideri Mustafa Cemilev
Belki de ölümlik statistikaları bar edi ve olar yüksek olmamalı ediMustafa Cemilev
"Eñ meraqlısı da, izolâtorğa oturtmazdan evel seni baqıp çıqalar. Üstünde svıter olsa - çıqarıñız deyler. İnsannıñ üşümesi ve zastalanması içün er şey yapalar. Öyle de ola edi. Saqat ya da hasta qalması olarnı meraqlandırmay edi, amma insannıñ ölmeme olar içün müim edi. Belki de ölümlik statistikaları bar edi ve olar yüksek olmamalı edi", - dep haytırlay Cemilev.
Qırımnıñ tamır halqınıñ temsilcileri tarafından azırlanğan siyasiy mabüsler cedvelinde 117 qırımtatar bar. Olarnıñ çoqusınıñ tibbiy yardımğa ihtiyacı bar.
"Qırımtatarlarğa ayrı bir munasebet aqqında aytır edim. Şimdi biz deñişüv ile oğraşamız. Rusiye akimiyetiniñ bu cedvellerden qırımtatarlarnıñ adlarını silip taşlağanlarını köremiz. Qırımtatarlarnıñ apiste qalmasını isteyler... Nariman Celâlm, onıñ aqqında aytıp bergen edik - deşetli iskenceler bar. 16 saat ayaq üstünde keçire, izolâtorda suvuq. Olarnıñ maqsadı insannı ruhtan tüşürmek, onı yıqmaq ve peşman ettirmektir", - dep bildirdi o.
Qırımtatar halqınıñ lideri qırımlı siyasiy mabüslerge yardım etmeniñ yekâne elu aşkârlıqtır, dep saya.
MALÜMAT: Ukrayinağa qarşı Rusiye silâlı ücümi 2022 senesi fevralniñ 24-nden sabadan berli devam ete. Rusiye ordusı arbiy ve vatandaş infrastrukturasınıñ esas obyektlerine avadan darbe endire, uçaq alanları, arbiy bölük, cermay bazaları, yaqıt stantsiyaları, kilse, mektep ve hastahanelerni viran ete.
Rusiye ordusı çekilgen soñ azat etilgen köy ve şeerlerde kütleviy öldürüv adiseleri aqqında belli oldı. Bazı ğarbiy liderler Rusiyeni cenk cinayetlerinde qabaatladı. Rusiye akimiyeti arbiyleriniñ öldürüvlerge alâqası bar olğanını inkâr etip, olarnı «uyduruv» dep adlandıra.
Rusiye Ukrayinağa qarşı basqıncılıq cenk alıp barğanını inkâr ete ve bunı maqsadı «askeriysizleştirüv ve denatsifikatsiya» olğan «mahsus operatsiya» dep adlandıra.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnıküzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://d3454ggyqnys2v.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
Qırımnıñ Rusiye tarafından işğal etilüvi
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.