İyülniñ 7-nde Ukrayina ve Türkiye prezidentleriniñ körüşüvi olıp keçti. Olar "zahire koridorı" teşebbüsiniñ devam ettirilmesi istiqballerini, Vilnüsteki NATO sammitini ve Ukrayinanıñ "barışıq formulasını" muzakere ettiler. Daa bir vaqia Rusiyeniñ 2022 senesi sentâbrde deñişüv çerçivesinde Türkiyege teslim etkeni Azov polkunıñ komandirleriniñ Ukrayinağa qaytmasıdır. Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yayınında Türkiye prezidenti Ukrayinağa siyasiy mabüslerniñ azat etilmesine yardım etip olacağı ya da olamaycağı aqqında laf ettiler.
"Azov" polku komandirleriniñ qaytması ve Rusiyeniñ memnüniyetsizligi
"Azov" polku komandirleriniñ Ukrayinağa qaytması yalıñız imayecilerniñ azat etilmesine quvanğan Ukrayinada degil, Rusiye medialarında da kergin munaqaşalarğa sebep oldı. Anda Türkiyeniñ reberligini añlaşmanıñ bozuluvında qabaatladılar.
"Azov" polkunıñ komandirleri esirlikten Rusiye ve Türkiye arasında yapılğan bir añlaşma ile azat etilgen ediler. Cenkniñ soñuna qadar Türkiyede qalacaqları ise şart edi. Rusiye bu qarardan menün olmağanını bildirdi. Rusiye prezidentiniñ matbuat kâtibi Dmitriy Peskov RİAN "Novosti" neşrine intervyü berir eken "Moskva yüz bergenler ile bağlı añlatmalar beklegenini ve kelecekteki añlaşmalar vaqtında bunı köz ögüne alacağını" bildirdi.
Ukrayina prezidenti Volodımır Zelenskıy (ortada), Prezident ofisiniñ reberi, İİN yolbaşçısı ve "Azov" polkunıñ beş komandiri
Türkiye siyasetşınası Torgul İsmail, Rusiye-Türkiye munasebetlerine bu tesir etemez, çünki Rusiye ile añlaşma bozulmağan, dep saya.
Torgul İsmail
"Resmiy Türkiye buña emiyet bermey, çünki bu meselede Rusiye ile yazılı ya da resmiy añlaşmalar yoq edi. Türkiye bu kibi meselelerge ciddiy yanaşa. "Azov" polkunıñ komandirleri ise aileleri ile beraber memleketimizde vaqtınca Türkiye prezidentiniñ imayesinde bulundılar. Ve elbette Ukrayina vatandaşları soñunda öz Vatanlarına qaytmalıdırlar.
"Er şey bir insannıñ siyasiy iradesine bağlıdır"
Ukrayina prezidenti Volodımır Zelenskıynıñ sözlerine köre, ukrayin siyasiy mabüsleriniñ azat etilmesi üzerinde iş alıp barılmaqta ve Ukrayinanıñ esas ortaqlarında bu mabüslerniñ cedvelleri bar.
"Biz kerçekten bunıñ üzerinde çalışamız. Bu mevzuda bir netice olmadan daa çoq tafsilât bermek menimce doğru degil. Nariman Celâlnı pek ürmet etem, onı şahsen tanıyım. Şahsiy tanışma uzun olmadı, o birinci "Qırım platforması"na kelgen edi. Onen beraber "Qırım platforması" ofisini açqan edik. Çoq şey aqqında laf etken edik, şu cümleden siyasiy mabüslerniñ azat etilmesi de edi. Eminim ki, diger siyasiy masbülerimiz kibi o da tezden azat etilecek", - dedi devlet başı.
Ukrayina prezidenti Volodımır Zelenskıy
Qırımlı siyasiy mabüslerniñ azat etilmesi Qırımtatar halqı lideri Mustafa Cemilev ve "Qırım milliy varlıq vaqfı"nıñ yolbaşçısı Lenur Mambetovnıñ Türkiye Tış işler naziri Hakan Fidan ile körüşüvde de muzakere etildi.
Yazıq ki, amma Rusiye bu insanlar arbiy esirler olmağanında israr ete ve olarnı deñiştirmekten red eteLenur Mambetov
"Bugünde Rusiye apsinde 182 siyasiy mabüs tutula, olardan 117-si qırımtatardır. Mustafa ağa Türkiye Tış işler nazirine siyasiy mabüslerniñ umumiy vaziyetini ve biz Türkiye bu meselede bizge yardım etmesini istegenimizni añlattı. Yazıq ki, amma Rusiye bu insanlar arbiy esirler olmağanında israr ete ve olarnı deñiştirmekten red ete", - dep aytıp berdi Mambetov.
Mambetovnıñ fikrince, azat etüv mehanizmlerni tapmaq mümkün, amma er şey "bir insannıñ siyasiy iradesine bağlıdır".
Kadırovlarnı siyasiy mabüslerge deñiştirüv
Qırımtatar halqı lideri Mustafa Cemilev Türkiye akimiyetine onıñ topraqlarında yaqalanğan altı rusiyelini qırımlı siyasiy mabüslerge deñiştirmesini teklif etken edi, dep bildirdi Qırım.Aqiqatqa "Qırım Milliy varlıq vaqfı"nıñ reisi Lenur Mambetov.
Mambetovnıñ sözlerine köre, Türkiye Tış işler naziri Hakan Fidan ile koübşüv vaqtında Mustafa Cemilev 2021 senesi Türkiyede yaqalanğan altı rusiyelini qırımlı siyasiy mabüslerge deñiştirmesini teklif etken. Olardan dörtüniñ Çeçenistan yolbaşçısı Ramzan Kadırov ile alâqası bar. Olar casuslıqta ve Çeçenistan muhalifine suiqastta qabaatlana.
"O zaman Hakan Fidan, olar qarşı olmağanlarını, yalıñız bu insanlar Rusiyeni meraqlandırmağanını bildirgen edi. Eger RF deñişmek istese, alsınlar, biz olarnı bermege azırmız, degen edi. Olar Rusiyeni meraqlandırmağanı içün Kıyivge kelgenimnen kadırovlarnen alâqası olğan bir qaç çeçen ile körüştim ve bu pislerni azat etmek mümkün olğanını bildirdim. Amma bir şart bar, olarnıñ reberi Kadırov öz saibi - Putinge muracaat etecek ve qırımtatar siyasiy mabüslerni bu terroristlerge deñiştirmesini teklif etecek. Ve bu deñişüv "er kesni er keske" olmalı dedim, çünki çünki bizim adamlarımız terroristler degil, olar Qırımnıñ işğaline qarşılıq bildirgen qurbanlardır", - dep bildirdi Cemilev.
Qırımtatar halqı lideri Mustafa Cemilev
Cemilevniñ sözlerine köre, Çeçenistan diasporasınıñ temsilcilerini bu teklif meraqlandırğan, amma aytışmalarnı Rusiyeniñ Ukrayinağa qarşı büyük cenki toqtatqan. Aynı zamanda Türkiye temsilcisi yaqında olıp keçken körüşüvde Türkiye tarafınıñ noqta-i nazarı deñişmegenini bildirgen.Qırımtatar halqı lideri Mustafa Cemilev
Türkiyeniñ yardımı ile bir qaç kere Rusiye apishanelerinden Ukrayina vatandaşları artıq azat etilgen edi. Buña misal olaraq, 2017 senesi Rusiye mahkemesi tarafından mahküm etilgen Milliy Meclis reisiniñ muavini Ahtem Çiygoz ve İlmi Umerov Türkiyege ekstradatsiya etilgen edi.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnıküzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://d2a3ebzji45ji0.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
Rusiye apsinde tutulğan qırımlılar
2014 senesi baarde Qırımnıñ Rusiye işğalinden soñ yarımadada Rusiye quvetçileri mustaqil jurnalist, vatandaş faalleri, qırımtatar milliy areketiniñ faalleri, Qırımtatar Milliy Meclisiniñ azaları ve Rusiyede yasaqlanğan «Hizb ut-Tahrir» ve «Tebliğ Cemaatı» teşkilâtlarınen alâqaları bar olğanından şübheli sayılğan insanlarnı apiske alıp başladı.
Ukraina Yuqarı Radasınıñ İnsan aqları vekâletlisi Lüdmila Denisovanıñ kâtibiyeti 2020 senesi noyabr ayında Rusiye tarafından siyasiy sebeplerden taqip etilgen insanlarnıñ sayısı 130 ola, dep bildirgen edi.
Qırım aq qorçalayıcı gruppasınıñ malümatına köre, 2020 senesi oktâbr ayınıñ soñuna qadar eñ az 110 kişi Qırımda siyasiy sebepli ya da diniy cinaiy taqipler çerçivesinde azatlıqtan marum etildi.
Siyasiy mabüslerge qol tutuv programmasınıñ reberi, «Memorial» aq qorçalayıcı merkeziniñ şura azası Sergey Davidisniñ bildirgenine köre, merkezleriniñ cedvelinde 315 insan bar, 59-ı – qırımtatarıdır.
Aq qorçalayıcılar ve advokatlar bu cinaiy davalarnı siyasiy, milliy ya da diniy sebeplerden taqip dep adlandıra. Rusiye akimiyeti bu sebeplerni inkâr ete.