«Bu bir qorquzuv aktsiyası edi»: Reşat Ametovnı hırsızlağan ve öldürgenler aqqında neler belli

Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ prokuraturası qırımtatar faali Reşat Ametovnı öldürgenler tapıldı, dep bildirdi. Tahqiqat versiyasına köre, 39 yaşında Aqmescitteki mikrorayon sakini 2014 senesi mart ayında Rusiye Silâlı quvetleriniñ sabıq arbiyiniñ reberligi altında «Qırım samooboronasınıñ» iştirakçileri tarafından hırsızlanğan edi.

Hırsızlanğan künü Ametov Qırım ükümetiniñ binası ögüne Rusiye işğaline qarşı bir kişilik narazılıq aktsiyasına çıqqan edi, onı «Qırım samooboronası» tuttı, soñra ise cesedi işkence izlerinen tapıldı.

Davada şübheli kişiler – 1975 senesi doğğan Aleksandr Baglük ve 1986 senesi doğğan Aleksandr Rudenko, olar 1966 senesi doğğan Yevgeniy Skripnikniñ reberligi altında areket etti. Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ politsiyası üçüni qıdıruvğa ilân etti. Reşat Ametovnıñ üç balası qaldı.

QMC Prokuraturasınıñ bölük yolbaşçısınıñ muavini Kirilli Kopeykanıñ bildirgenine köre, tahqiqatnıñ bunı bildirmek içün yeterli delilleri bar.

– Mahkemeden evel tahqiqat çerçivesinde eki şahısnıñ «Qırım samooboronası» adlı qanunsız silâlı birleşmege alâqası bar olğanına dair yeterli delil toplandı. Şübheli olğan üçünci kişi Arbiy-desant diviziyasında hızmet etti ve şimdi arbiy pensioner ola. Bu şahıs «Qırım samooboronasınıñ» iştirakçileri olğan eki diger şahısnı idare etti. Üçüne de şübheli olğanları haber etildi, mahkemege olarnı ileride apiste tutmaq içün yaqalav iznine dair muracaat berildi… İlhaq ve vaqtınca yarımada işğali sebebinden bu qıyın oldı, uzun tahqiqat oldı, faqat bugün Reşat Ametovnı hırsızlağanlar tapıldı, dep eminliknen ayta bilemiz.

Kirill Kopeyka Reşat Ametovnıñ cep telefonı soñki sefer Aqmescitteki «Qırım samooboronasınıñ» ştabında qayd etilgenine dair malümatnı tasdıqladı.

– Qayd etilgen şahıslar halqara qıdıruvğa ilân etilgen edi. Mahkeme olarnı yaqalamağa ruhset berse, Milliy politsiyanıñ tahqiqat organları İnterpolğa muracaat etecek, o, bu şahıslarnı qıdıracaq. Şübheli olğanlardan iç birisi Ukraina prokuraturasınıñ versiyasını şimdilik izaatlamadı, bu insanlarnıñ bulunğa7 yeri belli degil.

Aqyarnıñ «Primeçaniya» neşiri «Qırım samooboronasınıñ» komandanı Sergey Dimovğa izaat almaq içün muracaat etti. O, 2014 senesi mart ayında birleşmeniñ cedveli yoq edi ve bu qabaatlav provokatsiya ola, dep bildirdi:

«Bu suallerge endi bir qaç kere cevap bergen edik. Meraqlı bir ikâye. Bu 100% provokatsiya, kimse kimseni öldürmedi, qırımtatarını öldürip, vaziyetni kerginleştirmeg kim ister edi? Özleri öldürgenler, soñra, Maydanda olğanı kibi, qabaatlı kerek, birisini qabaatlamaq içün bu davanı tekrarlaylar, onıñ devamı yoq».

Sergey Dimov, Aqmescit, 2017 senesi

Dimovnıñ bildirgenine köre, Reşat Ametovnıñ ğayıp oluvına dair davanıñ tahqiqatı Rusiye işğal etilgen Qırımda da keçirile. Daa evel Rusiye kontrolindeki Qırım yolbaşçısı Sergey Aksenov, Ametovnıñ hırsızlanmasına «samooboronanıñ» alâqası bar olğanına dair laflarnı tenqit etip, öldürüvni çezecek tahqiqatçılarnı mukâfatlamağa vade etken edi.

Qırımtatar faali Zair Smedlâyev Reşat Ametovnı tanıy edi ve QMC Prokuraturasınıñ versiyasını kerçekke oşağan dep saya.

Zair Smedlâyev

– Bu versiya doğrudır. Tahqiqat organları qardaşı Refatqa böyle şübheliler olğanını bildirgen edi. Ve olarnı yaqalamağa, sorğuğa çekmege imkânları olmağanını, çünki olar kontrol etilmegen yerlerde – ne Ukraina, ne de Rusiye mahkemeleri içün – buluna, dep aytqan ediler. Berilgen malümatqa köre, olar Donbas topraqlarında buluna. Bu şahıslar tapılacaqmı ve mesüliyetke çekilecekmi, men şübhelenem. Olarnıñ daa sağ olğanından şübhelem. Dimovnıñ aytqanlarını aytsaq, Reşatnı meydandan «samooborona» vekilleri alıp ketkenini kördik. Bular ATR telekanalınıñ videolarında bar edi ve canlı yayında oldı, bu videolar qala. Birisi provokatsiya yapacaq olsa edi, Qırımnı zapt etkenler olur edi. Bu bir qorquzuv aktsiyası edi. Reşatnıñ cesedi onı tapsınlar dep kömülgen edi, yarımada sakinlerini qorqu içinde tutmağa istediler.

Zair Smedlâyevniñ malümatına köre, Rusiye Tahqiqat komiteti yapacağını yaptı, lâkin davanı mahkemege bermedi.

– O, buzlatıldı. Qardaşına bazı şeylerni bilmek içün olarğa şübheliler kerek, dep aytqanlar. Olarnıñ bulunğan yeri belli degil, amma «LNR» ve «DNR» topraqlarında olğanlarını aytalar.

Ametovlar qorantasınıñ Avropa insan aqları mahkemesindeki vekili Andrey Yakovlev olarnıñ vazifesi Reşat Ametovnıñ hırsızlanması ve öldürüvinde Rusiye mesüliyetini isbatlamaq ola, dep bildirdi.

– Daa 2015 senesi Avropa insan aqları mahkemesine muracaat etildi. O, küç qullanuvı neticesinde ğayıp oluv ve işkence izleri ile öldürüv, em de tahqiqat keçirilmegeni ve uquqiy imayeniñ semereli usulları olmağanınen bağlı edi. Öldürilgenniñ tuvğanlarına sert yanaşuv. Muracaat manasını aytsaq, 2019 senesi ilâvesi azırlanıldı, kenişletildi, amma bu malümatnı aydınlatıp olamayım. Reşat Ametovnıñ meselesinde angi devlet mesüliyetke çekilecegini ayta bilemiz. Onı 2014 senesi martnıñ 3-nde hırsızlağan olsalar, 15-nde onı tapqanlar, Rusiye mesüliyetli ola, amma o, özüni resmiy şekilde tek martnıñ 18-nden başlap Qırımdan mesüliyetli dep saya. Ukraina tarafı da mesüliyeti – Ukraina vatandaşı oğrağan cinayetniñ semereli tahqiqatında müsbet mecburiyetleri.

Andrey Yakovlev Reşat Ametovnıñ davası Halqara ceza mahkemesinde baqılacağını inkâr etmey.

– İşğal etilgen topraqta yapılğan ve çezilmegen arbiy cinayetniñ yahşı örnegidir. Bunıñ kibi davalar Halqara ceza mahkemesinde baqıla, ve prokurornıñ bu esnasnıñ bir basamağından digerine keçmek içün ilk tedqiqat yapılğanına dair esabatı bar. Belki, Reşat Ametovnıñ davası baqılsa, bu cinayet insaniyetlikke qarşı ya da arbiy cinayet olaraq tasnif etilir.

Qırımlı faal, «Eyromaydan-Krım» areketiniñ koordinatorlarından biri Andrey Şçekun da 2014 senesi o künlerde «Qırım samooboronası» tarafından hırsızlandı ve işkencege oğradı. O, Reşat Ametov yaqınlarda o binalarda edi, dep tahmin ete.

Andrey Şçekun

– Onı kimler çekiştirdi ve öldürdi müim. Birisi yaqalanıp sorğuğa çekilse, kerçek vaziyet ortağa çıqar edi. Şimdi bu imkânsız bir şey, amma ileride, mence, bunıñ kibi cinayetlerge alâqası olğanlar şaatlıq etecek… Menim fikirimce, Reşat bizlernen Aqmescitniñ arbiy komissarlıqnıñ binalarında tutulğan edi, amma o ya da başqası edi men aytıp olamayım, çünki közlerim baylı edi. Men endi aytqan edim, cıyıştırıcı qorqudan qopqa ve şvabranı tüşürdi, ses kelgen edi. Qaravul uyanıp qıçırmağa başladı: «Kim onı mında kirsetti? Bunı körmemeli!». Yani bu cıyıştırıcı tesadufen körgen cinayet olğan kibi kele. İnsanlarnı ketirip, işkencege oğratqanlarını, çıqarğanlarını eşitken edik. Bizni de öyle.

Andrey Şçekunnıñ qayd etkenine köre, «samooboronanıñ» Qırımdaki cinayetlerini tahqiq etmek içün o adiseler aqqında bütün malümatlar tahqiqatçılarğa berildi.

Malümat: 2014 senesi martnıñ 3-nde saba Aqmescitniñ Maryino qasabasında yaşağan üç balanıñ babası, 39 yaşında Reşat Ametov evden çıqqan edi. Tuvğanlarına arbiy komissarlıqqa barıp, Ukraina ordusınıñ göñüllileri sırasına yazılacağını ayttı. Video kameraları onı, Rusiyeniñ Qırım işğaline qarşı Lenin meydanında Qırım ükümetiniñ binası ögünde bir kişilik narazılıq keçirgen kişini, qayd etti. Videoda körüne ki, Qırım «samooboronasınıñ» bir qaç vekili onı meydanda tutıp, maşinağa mindire. Eki aftadan soñ Reşat Ametov Qarasuvbazar rayonınıñ Ortalan (Zemlâniçnoye) köyü yanındaki tarlada ölü tapıldı. Erkekniñ cesedinde işkence izleri bar edi, başı şeritnen sarılğan edi, yanında ise qırçma tapılğan edi. Daa soñra çıqarılğan neticelerge köre, ölümniñ sebebi közüne saplanğan pıçaq yarası oldı.

2017 senesi Ukrainanıñ beşinci prezidenti Petro Poroşenko 2014 senesi baarde öldürilgen qırımlı Reşat Ametovğa Ukraina Qaramanı unvanını berdi.

BM insan aqları Yuqarı komissarınıñ idaresi azırlağan maruzasında Ametovnıñ öldürüvini mahkemesiz idam dep adlandıra.

(Metinni Vladislav Lentsev azırladı)