Mishor (Büyük Yalta) sakini Asan Çapuh Aqmescit SİZOsından 11 aydan soñ çıqtı. 66 yaşında qırımtatar faali ve daa üç semetdeşi «Veciye Kaşka davası» çerçivesinde para talap etüvde qabaatlanıp nezaret altına alınğan ediler. Sağlığı fenalaşqan soñ onı ev apsine avuştırğanlar. Tuvğanları ve faaller dey ki, aman-aman bir yıl apiste yatqan Asan Çapuh pek deñişti.
Asan Çapuh 2017 senesi noyabr ayınıñ soñunda Aqmescit merkezinde Rusiyeniñ FSB ve SOBR hadimleri tarafından tutulğan edi. Onıñnen beraber uquq qoruyıcılar Bekir Degermenci, Kazim Ametov, Asan Çapuh ve Ruslan Trubaçnı tutıp aldı.
Olarnı qırımtatar milliy areketiniñ veteranı Veciye Kaşkanıñ ailesinden borc alğan Türkiye vatandaşı Yusuf Aytandan para talap etüvde qabaatladılar. Veciye Kaşka semetdeşleri tutulğan vaqıtta yaramayıp, birazdan can bergen edi.
Eki madde ve sağlıq problemleri
Asan Çapuh tutulğan soñ uquq qoruyıcılar evinde tintüv keçirdi. FSB hadimleri silâ tapılğanını bildirdi. Çapuh Rusiye Ceza kodeksiniñ 222-nci maddesi (silânı qanunsız saqlav) boyunca qabaatlandı. Amma, Çapuhnıñ advokatı Ayder Azamatov dey ki, davada avtomatlar mabüske ait olğanını isbatlağan bir delil yoq.
Cerrarlıq ve silânı qanunsız saqlav maddeleriniñ cezaları aman-aman aynı – dört yılğa qadar apis cezası ve büyük para cezası.
«Veciye Kaşka davasınıñ» tahqiqatı aman-aman bir yıl devam ete, onıñ mabüsleri Aqmescit SİZOsında buluna. Er biri yaş degil ve sağlıqları fenalaşa.
Asan Çapuh – bu davada apiske alınğanlarnıñ eñ büyügidir. Bir qaç ay evelsi mikroinsultı oldı, amma kerekli tibbiy yardım kösterilmedi. Bir yıl içinde üç kere açlıq ilân etken edi, amma alı fenalaşqan soñ onı toqtatmağa mecbur edi. Soñki kere 2018 senesi sentâbr ayında açlıq tutıp, tibbiy yardım kösterilmesini talap etken edi. Sağlıq vaziyeti bayağı fenalaşqan soñ Rusiye nezaretindeki Aqmescitniñ Kiyev rayon mahkemesi cezasını ev apsine deñiştirdi.
«10-15 metrden ziyade yürip olamay»
Oktâbrniñ 11-nde Asan Çapuh SİZOdan çıqtı. Şimdi tuvğanlarınıñ yanında buluna, amma Mishorda degil, şimdilik Aqmescitte kirağa alınğan dairede qalalar, dep tarif etti Qırım.Aqiqatqa Ayder Azamatov.
Çapuhqa davanıñ diger iştirakçileri, şaat, zarar körgenler, qabaatlanğanlar ve olarnıñ advokatlarınen bağ tutmağa yasaq etildi. Mahkeme telefonda ve internette subetleşmesini de yasaqladı. İstisna advokat, tahqiqatçı, ekim ve Rusiye Fevqulâde vaziyetler hızmetiniñ vekilleri oldı.
Hastağa ekimlerni davet etmege, olarğa «ilk yardım» maşinasınen barmağa ve, kerek olsa, hastahanede tedaviylenmege izin berildi.
Asan Çapuhnı kene sol ayağı ve sağ qolu raatsızlay. Sağ ayağı da raatsızlamağa başladı. Pek azğan, maneviy alı ağır, siñir sisteması bozuqAyder Azamatov
Keçken sene Asan Çapuh ciddiy sağlıq problemleri aqqında aytqan edi. Sol tarafı – ayağından omuzına qadar – çalışmay. SİZO terapevti «gipertonik kriz» olğanını ayttı, amma mabüs mikroinsult olğanını bildirgen edi. Advokat meselege kirişken soñ, SİZO meuriyeti Çapuhnı ekimlerge baqtırmağa ruhset berdi. Bir qaç kere onı hastahanege çıqarğan ediler, amma diagnozını ekimler aytmay edi, kene de SİZOda bulunması zararlı olğanını yazğan ediler.
Al-azırda er kişi qan basımı artqanını ve nefes alamağanını şikâyet ete. Bir özü zornen yüre.
Your browser doesn’t support HTML5
У фигурантов «дела Веджие Кашка» ухудшается состояние здоровья (видео)
«Asan Çapuhnı kene sol ayağı ve sağ qolu raatsızlay. Sağ ayağı da raatsızlamağa başladı. Ekimlerniñ qararını bekleyler, tamçılıq qoyacaqlar ve doğru tedaviyleme belgileycekler. Pek azğan, maneviy alı ağır, siñir sisteması bozuq. 10-15 metrden ziyade yürip olamay. Nefes tarlığı bar, zornen yüre. Şimdi adale, buğum ve el-ayaqlarını çalıştırmaq içün çeşit areketler yapa», – dep ayta Ayder Azamatov.
«Eki qat azğan bir qartnı kördim»
Çapuhnı körgen tuvğanları ve qırımtatar faalleri dey ki, SİZOdan soñ onı tanımaq zor.
SİZOda sağlığı büyük zarar körgen olsa da, ruhtan tüşmey. Er keske büyük selâmlar aytaRiza Asanov
«Asan ağa Çapuhnı kördim! Bir yıl evelsi olğan alınen qıyaslansa, bam-başqa adam oldı. Bir yıl evelsi olğanından eki qat azğan bir qartnı kördim. 15 kilogramm bergendir. Amma Asan ağa küreşçi edi ve küreşçi olıp qalacaq. Közleri eskisi kibi yana. SİZOda sağlığı büyük zarar körgen olsa da, ruhtan tüşmey. Er keske büyük selâmlar ayta!», – dep tarif ete qırımtatar faali Riza Asanov.
Onıñ aytqanına köre, insulttan soñ faal «zornen laf ete, aytqanlarını añlamaq qıyın».
«Başta bedeniniñ tek sol tarafı areketsiz qaldı, şimdi ise sağ qolunı çalıştırıp olamağanını şikâyet ete», – dep ayta Asanov.
Ukraina Tış işler nazirligi Asan Çapuhqa tibbiy yardım kösterilmegenini azap olaraq tanığanını bildirgen edi.
Astma hastası ve yaramay körgen «cerrarlar»
«Veciye Kaşka davasınıñ» diger mabüsleri de sağlıqları yerinde olmağanını şikâyet ete. 58 yaşında Bekir Degermenciniñ yüregi hasta ve bronhial astması bar, hastalıqlar ara-sıra ağırlaşa ve onı töşekke oğrata.
Kazim Ametov közleri yaramay körgenini ve başı ağırğanını şikâyet ete. SİZOda yeterli qadar tibbiy yardım alamaylar. Faqat mahkeme cezalarını deñiştirmege razı olmay.
«Veciye Kaşka davası» boyunca qabaatlanğanlarnıñ imayesi ve aq qorçalayıcılar bu işni yarımadada Rusiye uquq qoruyıcıları tarafından qırımtatarlarnıñ taqip etilmesini devam ettirgen siyasiy dava dep adlandıra. Veciye Kaşkanıñ tuvğanları da şu fikirde, olap «cerrarlıq davasınıñ» iştirakçileri azat etilmeli, dep tüşüneler.
Your browser doesn’t support HTML5
Письма политзаключенным: Ахтем Сеитаблаев написал Бекиру Дегерменджи (видео)
İşbu davada zarar körgen kişi olaraq qayd etilgen Yusuf Aytan Kaşkalar ailesinen bağğa çıqmay. Jurnalistlernen de subetleşmey.
Cerrarlıqta qabaatlanğanlar tutulğan vaqıtta Veciye Kaşka ne sebepten can bergenini de alâ daa ögrenip olamadılar. Tahqiqat qırımtatar milliy areketiniñ veteranı yürek hastalığı neticesinde ölgenini bildire. Amma Veciye Kaşkanıñ tuvğanları böyle bir şikâyeti iç bir vaqıt olmağanını ayta. Olarnıñ bildirgenine köre, FSBniñ mahsus tedbirlerinden soñ bedeninde zorbalıq izleri bar edi, olar ölümniñ kerçek sebeplerini aydınlata bile.
Aman-aman bir yıl devamında davanen alâqalı olğanlardan iç birisi sualleriniñ cevabını alamadı.