Qırımlı Elmira Kataki Aq deñizniñ yalısında turıp közyaşlarını saqlamay edi. 2022 senesi içün planları arasında Türkiyede tatil bar edi – Antaliyadaki tanışları sayesinde o, qalacaq yerinden iqtisat etmege ümüt ete edi. Amma Elmira planlaştırğanından daa erte ve başqa sebepten mında olacağını tahmin bile etmedi. "Mına men zumrut deñizniñ yalısında turıp, ağlayım, - dep hatırlay o, çünki Brovarıdaki evime qaytmağa isteyim".
Qırım.Aqiqat Qırımnıñ ilhaqı başlaması ile qıtağa köçken ve Rusiyeniñ Ukrayinağa keniş mıqyaslı istilâsından soñ çetelge qaçqan bir qaç million ukrayin arasında olğan Qırımlılarnıñ ikâyelerini aytıp bermege devam ete.
Baba-dedeler ögünde qabaat
Kataki ailesiniñ dört nesli soñki asır devamında evlerini terk etmege mecbur oldı.
Bu dört kere oldı. İlk sefer 1944 senesi qırımtatarlar Qırımdan sürgün etilgende. Elmiranıñ babası o zaman eki yaşında edi.
1989 senesi aile Qırımğa qaytqanda Elmira 12 yaşında edi. Bu avgustnıñ 15-nde oldı. Kataki uçaqnıñ Aqmescit ava limanına qonğan kününi yahşı hatırlay. Bunı er yıl qayd ete, atta toyunı da bu künge tayin etti.
Biz sıq-sıq Almalıktan Taşketke qaytnay edik, andaki yer tahminen aynı edi. Deyim: "Farq nede? Qayda Qırım?"
– Bizni soylarımız qarşılap aldılar ve biz Saqqa kettik, - dep hatırlay Kataki vatanındaki ilk saatlarnı. -Yol boyu ne dağ, ne orman, ne dkeñiz - tek çöl. Biz sıq-sıq Almalıktan Taşketke qaytnay edik, andaki yer tahminen aynı edi. Deyim: "Farq nede? Qayda Qırım?"
Eki yıldan soñ o kene Özbekistanğa ketecek ve sınıfdaşlarınıñ aman-aman episi ailelerinen memleketten ketkenlerini körecek.
2014 senesi üçünci kere köçmege mecbur oldı. Elmira Kataki buña qarar deral bermedi. O, Qırımğa qaytmaq içün faal küreşken babasını hatırladı. O, 1783 senesi yarımadanıñ Rusiye tarafından ilk ilhaqından soñ yarımadanı terk etmegen semetdeşleri aqqında tüşündi. 2014 senesi Rusiye Qırımnı işğal etken soñ onı terk etip ketmekni hainlik kibi köre edi - baba-dedeleri dayandı, o ise yoq.
Elmira Kataki, şahsiy arhivinden süret
Üçünci sınfta oquğan qızını tüşünip Kataki bir qararğa keldi.
Sınıf odasında Putinniñ süreti asılğanı ve Rusiye ulu devlet olğanı aqqında ikâye etilip başlanğanı menim içün soñki tamçı oldı
– Sınıf odasında Putinniñ süreti asılğanı ve Rusiye ulu devlet olğanı aqqında ikâye etilip başlanğanı menim içün soñki tamçı oldı. Evde balalarıma bu deşetli memleket ve deşetli prezident olğanını aytacağım, tışarıda ise olar ulu insan ve ulu memleket aqqında aytıp bergen balalar ile dostlaşacaqlar. Yoq, böyle bir memlekete yaşap olamaycağımnı añladım. Balalarımnıñ susmağa ve yalan aytmağa ögrenmesini istemedim. Men bunı qabul etmeyim, - dep añlata o.
Katakiniñ ketmesi ile bağlı qorqqan duyğu öyle de peyda olmadı. Bir kün bile buña peşman olmadı.
– Eger qabaat duyğusı aqqında aytsaq... Mındaki serbestlik menim içün Qırımda ola bilecek aldan daa müimdir, - dey o.
Elmira Kataki ve balaları
Arzu ile vedalaşuv
Urbalarnen beş çanta ve 600 dollar - bu, Kataki ailesiniñ 2014 senesi Qırımnı terk etkende saip olğan kapitalıdır.
O zaman Elmiranıñ uquqçı tasili, on yıllıq tecribesi, öz tecribesi ve zengin müşteri bazası bar edi. "Er şey yahşı edi", - dep yaşayışınıñ bu devrini tasvir ete.
Daa o yılları Katakiniñ bir arzusı bar edi - bir kün mahkemeci olmaq. Bu arzunı kerçekleştirmek içün çalışa edi.
Qırımnıñ ilhaqı ve Kıyivge köçmesinden soñ bütün bular sıfırğa çevirildi. Kataki işini, müşterilerini ve arzusını terk etmege mecbur oldı.
Men uquqçım. Üç kiçik balam bar. Eñ kiçigi de bir yaşında. Çalışıp olamay edim
– Men uquqçım. Üç kiçik balam bar. Eñ kiçigi de bir yaşında. Çalışıp olamay edim. Qırımda bitalar, qomşular, dostlarım bar edi, balalarımnı olarğa qaldırıp çalışa edim, mında ise bu imkânsız edi, - dep añlata o.
Bir yıldan soñ Elmira qırımtatar nağışını ögrenip, böyle qazanıp başladı. Aqayı da yañı zenaatqa saip oldı.
Elmira Kataki, şahsiy arhivinden süret
Rusiyeniñ Ukrayinağa keniş mıqyaslı istilâsı başlanğan soñ Elmila kökteyl azırlamağa ögrendi. Atseton, penoplast ve benzinden. Yerli iş adamı Molotov kökteyli içün bütün kerek malzemeleri olğanı aqqında yazdı ve istegenlerni "Bandera-smuzi"ge davet etti. Şişelerge basma parçalarını tıqmağa kerek olğanı içün kün soñunda Kataki parmaqlarını duymay edi.
Şimdi ise bugün-yarın ketmek kerek edik ve bu stress edi
– Soñra Brovarığa da uçıp keldi ve aqayım ketmememizde israr etip başladı, - aytıp bere Kataki. - Bundan evel ağlamay edim, köpek kibi açuvlı, amma sakin edim. Amma bundan soñ patladım. Qırımdan ketkenimizde biz bir ay devamında şeylerimizni topyladıq, kerekmegenini birisine berdik, bazı şeylerni sattıq. Şimdi ise bugün-yarın ketmek kerek edik ve bu stress edi.
Tikiş ile bağlı bütün tehnika, malzemeler evde qaldı. Yanına aile tek eñ kerekli şeyler ile bir cemidan ve er biri içün birer çanta aldı. Timsaliy şeylerden - eski qırımtatar quşağınıñ replikası ve yañı Quran.
Katakiniñ evlengeni eski Quran Brovarıdaki daireniñ divarında asılı qaldı.
Canköyge qadar "intersiti"
– Tahliye trenini iç bir vaqıt unutmam, sanki filmdeki kibi. Bir top adam. Menim içün bu, pik saatlarında Canköy elektrik treni kibi edi. Tasavur etiñiz, "İntersiti" treni Conköyge qadar elektrik treni kibi tolu.
Kataki ailesi, Ğarbiy Ukrayinağa ketken "Canköy elektrik trenine" mindi ve qayda toqtaycağını ve ne yapacağını bile bilmey edi.
Yol boyu Elmirağa telefon ettiler.
–Tanış olmağan adam telefon ete ve dey: "Elmira hanım, aqlañızda toyuma sizden qalpaq alğan edim?" - Men deyim: "Yoq, harlamayım". - O dey: "Men Ternopildem ve siz de anda ketkeniñizni bilem. Sizni qarşılap, gecelemege alğanımnı isteysizsmi?" - Men deyim: "İsteyim!"
Elmira Kataki, şahsiy arhivinden süret
Böylece, bir kere berilgen baş kiyimi olar içün qaluv yerine çevirildi.
Türkiyege ketmek qararı da tesadüfiy oldı. Elmira İstanbulğan ketken tahliye avtobusları ile bağlı yazını kördi ve çoqtan musafirlikke davet etken dostunı hatırladı.
Cenk sebebinden memleketkeukrayinler de, ruslar da kelip başladı ve kira bazarı pek palılaştı. Olarğa maqbul fiyatqan daire tapmağa qısmet oldı. Amma o daimiy evge çevirilmeycek - Elmira Ukrayinağa qaytmacağını bile tüşünmey.
Şimdi ise o birinci sımarışını yaptı. Ukrayina bayraqları kerek olğanı aqqında ilân kördi, palı olmağa tikiş maşna, basma satın adı ve olarnı tikti.
Endi kergev beyley. Onı maden iritmege bilgen adamlar yapa. Yapacaq adamnı o taptı.
– Men açuvlım ve boşım. Amma ekinci kere er şetsni ğayıp etkenimni tüşünmege istemeyim. Balalarım mennen, qolarımnen bir şeyler yapmağa bilem. Planlarımnı şimdi kerçekleştirip olamayım, amma qısmet olsa bekli de bir yıldan soñ kerçekleşirler.
Qəzəbləndim, darmadağın oldum - buna nə ad verəcəyimi bilmirəm, - Kataki indi özünü necə hiss etdiyini deyir. “Amma özümü bağlayıb ikinci dəfə hər şeyi itirdiyimi düşünmək belə deyil. Uşaqlarım yanımdadır, əllərimlə nəsə edə bilirəm. İndi planlarımı həyata keçirmək fürsətini itirmişəm, amma bəlkə bir ildən sonra həyata keçəcəklər. Yalnız ölüm dönməzdir, qalan hər şey yaşana bilər.
MALÜMAT: Ukrayinağa qarşı Rusiye silâlı ücümi fevralniñ 24-nden sabadan berli devam ete. Rusiye ordusı arbiy ve vatandaş infrastrukturasınıñ esas obyektlerine avadan darbe endire, uçaq alanları, arbiy bölük, cermay bazaları, yaqıt stantsiyaları, kilse, mektep ve hastahanelerni viran ete. Mesken rayonlarğa top, topçu ateş reaktiv sistemaları ve ballistik raketa qullanıluvınen ateş açıla.
ABD ve AB memleketleri olğan bir sıra ğarbiy memleket Rusiyege qarşı sanktsiyalarnı sertleştirdi ve Rusiyeniñ Ukrayinada yapqan arbiy areketlerini takbih etti.
Rusiye Ukrayinağa qarşı basqıncılıq cenk alıp barğanını inkâr ete ve bunı maqsadı «askeriysizleştirüv ve denatsifikatsiya» olğan «mahsus operatsiya» dep adlandıra.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://d2ud65mnh9spru.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.