Qırımtatarı Cemil Gafarov 2019 senesi martnıñ 27-nde Rusiye quvetçileriniñ yarımadada keçirgen kütleviy tintüvleri vaqtında tutuldı. Gafarov Rusiye Ceza kodeksiniñ 205.5 maddesiniñ 2-nci qısmına istinaden («terror teşkilâtında iştirak etüv») qabaatlandı. Şimdi Cemil Gafarov SİZOda buluna. Advokat ve qoranta azalarınıñ aytqanına köre, Gafarovğa acele tibbiy yardım kösterilmeli.

Gafarovnıñ advokatı Rifat Yahin Aqmescit tahqiqat izolâtorına qarşı dava açtırdı. İmayeci apiske alınğanğa tibbiy tedqiq yaptırmağan SİZOnen mahkemeleşe. Yanvarniñ 23-nde olıp keçken mahkeme oturışuvında SİZO tibbiy bölüginiñ vekili Yahinge SİZO yolbaşçısı Sergey Berejnoy imzalağan Cemil Gafarov içün tibbiy tedqiq yollanmasını yolladı. Advokatnıñ aytqanına köre, 2020 senesi yanvarniñ 28-nde Gafarov Aqmescitteki Semaşko hastahanesine kerekli tedqiqlerniñ yapılması içün çıqarıldı.

Tibbiy teşkerüvge yollanmanıñ kopiyası

Apiske alınğannıñ ömür arqadaşı Raziye Gafarova ekimlerniñ aqayına daa evel qoyğan diagnozlar aqqında tarif ete: «Üçünci derece saqatlığı, dördünci derece büyrek yetersizligi, gipertoniya, miokard infarktı, yürekniñ işemiya hastalığı, ara-sıra ötit raatsızlay. Bir qaç yıl evelsi infarkt oldı. İnfarkt olsa, ekincisi de ola bile. Em de şimdi bulunğan vaziyette. Büyrek hastalığı ve yürek-damar sistemasınıñ stabil olmaması daimiy laborator kontroli olmasını talap ete».

Raziye Gafarovanen üç balasınen beraber yaşağan Aqmescit rayonı Mamaq (Stroganovka – QA) köyünde körüşemiz. Qadın tahqiqatçı Andrey Kupetskiy yolbaşçılığında Rusiye FSBsiniñ hadimleri kelgen sabanı adım-adım hatırlay.

Mamaq köyünde kün bata

«Şaatlar Rusiye FSBsiniñ hadimlerinen selfi yapıp tura edi»

Raziye Gafarovanıñ aytqanına köre, tintüv saba erte başlandı: küçük qızları Sefaye pencereni yarıqlatqan birilerini körip qorqqan edi.

«Balam odadan çapıp, qorqudan qıçırğanını eşittim. Odasınıñ penceresine merdiven qoyğanlar. Sesten uyanıp, başını kötergende pencerege maskalı insanlar kirgenini körgendir. Divandan turıp, bizge çaptı, ayaqları yorğanda qaldı ve tüşti. O vaqıt endi er kes uyanğan edi», – dep hatırlay Raziye Gafarova.

Onıñ aytqanına köre, Cemil Gafarov er şeyni añlap, ayatqa çıqtı ve quvetçilerden beklep qapunı qırmamalarını rica etti. Tahqiqat tedbirleri vaqtında Gafarovnıñ evinde ondan çoq Rusiye quvetçisi bar edi. Gafarovnıñ qorantasında üç bala bar: oğlan ve eki çağına yetmegen qız. Tintüv vaqtında evde Raziyeniñ erkek qardaşınen apayı bar edi.

«Epimizni aşhanege qapatıp, anda eki maskalı insannı qaldırdılar. Olardan biri balalarğa avtomat doğrulttı. Askerlik yapqan qardaşım onı saqlamağa rica etti. «Sen silânı saqlap. Bu balalar da, qorqarlar. Balalarğa ateş eteceksiñmi?» dep soradı», – dep tarif ete tintüv künü aqqında Raziye. Tintüv vaqtında Gafarovlar qorantasınıñ azalarından cep telefonları tutıp alındı. Raziye, tahqiqat tedbirleri vaqtında şaatlarnıñ yapqanları onı şaşırdı, dep hatırlay.

«Yanlarında şaatlar bar edi. Eki yaş qız, studentler: yahşı urbada, boyalanğan, çantaları bar. Kim olğanını sorasam, bizimkilerni ketirmege mümkünmi desem, tahqiqatçı izin bermedi. Oparetiv gruppa olarnı tintüvge kelgende kördi ve şaat olmağa davet etti, dep ayttı. Qızlar bütün evni dolaştı, cep telefonlarında yazıştı, ev ögünde tütün içti, azbarda Rusiye quvetçilerinen selfi yaptı, olarnen laf ettiler. Bular tintüv vaqtında oldı», – dep ayta Raziye Gafarova.

Cemil Gafarovnıñ ömür arqadaşı Raziye 2019 senesi martnıñ 27-nde olıp keçkenlerni hatırlay

«Qalın urbasını toplañız, mında endi qaytmaycaq»

Raziye, tintüv başlağanda tahqiqatçı Gafarovlar kitap saqlağan yerini soradı: «Odağa kirip ayta: öyle bir ziyalı aile, kitap oqumaysıñızmı? Men deyim: oquymız. Amma daa çoq elektron şekilde, çünki balalarnıñ allergiyası bar, ve toz toplağan şeylerni evde tutmamağa tırışamız».

Gafarovlar vintleme merdiveni olğan çardaqlı bir qatlı evde yaşay. Raziye dey: tahqiqat tedbirleri başlağanda quvetçiler anda yol aldı.

«Birazdan aqayımnı çardaqqa çağırğanlar ve tozlu bir dolaptan yañı cilâ bir kitapçıqnı çıqarğanlar (laf Rusiyede yasaqlanğan Yulius Vellhauzenniñ «Arap halifeligi» aqqında kete – QA), daa bir danesini dolaptan çıqarğanlar. Üstünde bir tozçıq yoq edi, çardaqta yaşamasaq da, az qullanğan şeylerimizni anda tutamız. Böyle kitaplarımız bir vaqıt yoq edi», – dep ayta Raziye Gafarova.

Apiske alınğannıñ ömür arqadaşı, tahqiqatçı kitap kimge ait olğanını soramadı, dep qayd ete: «Evde yedi kişi yaşaymız. Tintüv vaqtında bir şey tapılsa, kimge ait olğanını mıtlaqa soramaq kerek, mence».

Gafarova yasaqlanğan edebiyat tapılğan çardaqnı köstere

Qadın, eki FSB hadiminiñ üstünde adiy urba bar edi, dep hatırlay. Birisiniñ sırt çantası, ekincisiniñ çantası bar edi: «Qarşı çıqıp, içindekilerni köstermege talap etsem, olar razı olmadılar».

Daa soñra Cemil Gafarovnıñ qızı Tamilla şaatlardan biri çıqarğan videonı internette taptı. Videoda FSB hadimlerinden biri bar, omuzlarında – çanta tapqırları.

Gafarovnıñ qızı yapqan video skrinşotı. Fotoda tapqırlar qayd etildi

Gafarovlarnıñ evinde keçirilgen tintüv vaqtında Cemil yaramadı. Lâkin «acele yardım» istemedi: apayınıñ aytqanına köre, «balalarnıñ stress seviyesini añlap, «acele yardım» da kelse, qızlarnıñ yayğarası başlar, dep qorqtı».

Kitaplar alınğan soñ, Raziyeniñ yanına Rusiye quvetçilerinden biri keldi ve aqayına qalın urba toplamasını tevsiye etti.

«Anda-mında çapqalamañız, aqayına qalın urba ve ayaqqap çantasını azırlañız, çünki mında endi qaytmaycaq. Tam böyle ayttı. Qollarım titremege başladı. Qılına dedim. Şimdi ise tevsiyeleri içün minnetdarım», – dep hatırlay Gafarova.

«Babam meni şefaat eter edi»

Cemil Gafarov 58 yaşında, aliy qurucılıq müendisi zenaatı bar.

«Başta Cemil faal ola, qırımtatarlarnıñ mahkemelerine bara, dep yazğan ediler. Bu öyle degil. Böyle bir imkânı da yoq edi. Çalışmağa bile çaresi yoq edi, daa çoq evde ya da statsionarda tedaviylengen edi. Diyetası bar, er şey aşamağa olmay, ilâc ala», – dep ayta Raziye.

Gafarovlarnıñ evi yanında – yeşil papağanlar tolu büyük bir qafes. Azbarda musafirler olsa, faal areket ete, yaqınlaşsañ, quşlar ses-şamata çıqara. Olar Cemil Gafarovnıñ sevimli ayvanları. On yıl evelsi quşlarnı asrap başladı. Başta satmaq içün oğraşqan edi, şimdi ise olar qorantanıñ ev ayvanları oldı.

Gafarovlarnıñ azbarında papağanlar

«Babam olarnı pek seve. Mahkeme vaqtında babamnen laf etmege çare olğanda yañı sarı papağanlar doğğanını ayttıq. Öyle bir quvandı! Bu pek siyrek olğan şey dedi», – dep tarif ete Gafarovlarnıñ küçük qızı, on üç yaşında Sefaye.

Sport, hususan futbol – Cemil er kesni celp etken qoranta hobbisidir. Raziye külümsire ve musafirhanedeki divannı köstere: «Televizorde Olimpiada ya da futbol matçı kösterilse, mında olğanlarnı körse ediñiz. Tek sesler çıqa: «Aydı! Ursa endi!».

Tamilla – qorantanıñ ortancısı, on altı yaşını toldurdı. Mezun olacaq sınıfta oquy ve daa qayd oqumağa kirecegini bilmey: «doğrusını aytsam, bilmeyim. Babam olmağanda qarar almağa küç. Bir şey tevsiye eter edi, belki».

Qız bala ailelerinde neler olğanını mektepte pek bilmeyler, dep ayta: «tek yaqın dostlarım bile, amma ola, elbette, qoltuta». Cep telefonınıñ resminde – iş odasında çalışqan babasınıñ hastalıqtan evel çıqarılğan fotosı.

Soldan sağğa: Sefaye ve Tamilla Gafarovlar

«Babam – namuslı ve barışıqsever bir insan. Bizni utandıracaq bir şey yapmadı. Maña bir şey olsa – babam mıtlaqa qorçalar edi, dep bilem. Şimdi ise qoltutmaq ve qorçalamaq sırası bizde», – dep ayta Tamilla.

Malümat: 2019 senesi martnıñ 27-nde Rusiye quvetçileri Qırımda qırımtatar faalleri, hususan «Qırım birdemligi» cemaat birleşmesi faalleriniñ evlerini tintti. Umumen 24 qırımtatarı, olarnen beraber Cemil Gafarov tutuldı. Rusiye quvetçileri olarnı «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtında iştirak etkeninde qabaatlay.

«Hizb ut-Tahrir işi» boyunca apiske alınğan ve mahküm etilgenlerniñ imayecileri olarnıñ taqip etilmesi diniy sebeplernen bağlı olğanını tüşüne. Advokatlar qayd etkenine köre, Rusiye uquq qoruyıcı organları tarafından bu dava boyunca taqip etilgenler – ekseriyeti qırımtatarlar ve ukrain, rus, tacik, azeri ve islâm dinini kütken diger millet vekilleri. Halqara uquq işğal etilgen topraqlarda işğalci devlet qanunlarını kirsetmege yasaqlay.

«Hizb ut-Tahrir» halqara islâm siyasiy teşkilâtı, bütün musulman devletleriniñ islâm halifeligine birleştirilmesini öz maqsadı olğanını ayta, amma olar, bu maqsatqa irişmek içün terroristik usullarnı red ete ve Rusiyede adaletsiz taqip etilgenini ayta. Rusiye Yuqarı mahkemesi 2003 senesi «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtını 15 «terrorist» birleşme cedveline kirsetip, onı yasaq etti.