Daa yaqın beş-altı yıl evel men Stalin devri aqqında kitaplar oquy ve filmler seyir ete edim; işte o zaman meni o devirge ait ümütsizlik, dersiñ, bağrımnı teşip keçe edi, çünki qomşu ya safdaşlarnıñ çaqımcılığından soñ insannı uzun yıllarğa esirlik lagerlerine yollay ediler, em de ekseriy allarda qurşunğa tizilmeknen bir derecede olğanı kibi insan “on yıllar boyunca mektüpleşmekten marum etile edi”. Lâkin men, demokratik ve ür devlette istegeniñni aytmağa, tüşünmege ve doğru dep sayğan şeyiñni yapqanda qorqmamaq mumkün olğan bir devlette yaşağanım içün özümni bahtlı dep saya edim. O qaranlıq Stalin devirleri bayağı keride qaldı ve artıq iç bir zaman qaytıp kelmez dep belley edim.
Ancaq “Qırım baari” qaytıp kelgeninen, o yıllarnıñ qaranlığı bir daa qaytıp başladı ve bir zamanları mübarek olğan Qırımğa keçmişniñ kölgeleri uzanıp başladı. Qırım sakinleri içün Putin devri keldi. Dersiñ, insanlar bütünley deñişti. İnsanlar uzaqta qalğan 1937-lerde olğanı kibi, qomşu, zenaatdaş ve tanışlarnı çaqıp başladı.
Bularnıñ epsi kütleviy şikâyetlerden başlandı. Qırım sakinleri Rusiye prezidentine muracaat yazılğan sayt aqqında eşitken soñ, tapılğan er bir manaçıq boyunca anda muracaatlar yazıp başlay. Putinniñ memuriyeti, Qırım sakinlerinden kelgen bu qadar şikâyetni vahiy dep qabul ete. Lâkin çoqqa barmadan Qırım sakinleri, olarnıñ şikâyetleri Moskvadan bir daa Qırımğa, olar şikâyet etken şahıslarğa keri qaytarılğanına şaat olalar. Bu sebepten şikâyetçiler bu işten vazgeçe. Amma olar başqa şeynen meraqlanıp başlay.
Akimiyet ve telükesizlik organları olarnı şikâyet etkenlerini begenmey, faqat Qırım sakinleri biri birini çaqqanı – olarnıñ daa ziyade oşuna kete
Qırımda çaqımcılıq institutı faalleşip başlay. Akimiyet ve telükesizlik organları olarnı şikâyet etkenlerini begenmey, faqat Qırım sakinleri biri birini çaqqanı – olarnıñ daa ziyade oşuna kete! Bu pek kerekli ve munim bir iş! Birinciden, ilk menbadan alınğan malümat, demek ki, “eyi niyetli” çaqımcınıñ töhmet ve çaqımını qullanaraq, ziyade faal olğan soylârını “ qarmaqqa ilindirmek mumkün”. Ekinciden, akimiyetni memnün olmama keyfi, cemiyetten, hususan onıñ progressiv yani liberal olğan qısmınen memnün olmama vaziyetine avuşa. Artıq Qırımda liberallarğa qarşı er kes nefret besley.
Akimiyet er şeyni, atta adı gizlengen şikâyetlerni de qabul ete. Eger daa evel oña kimse qulaq asmağan olsa, endiden soñ, adsız yazğanğar şan-şuret qazana! Belli olğanı kibi, Qırım sakinleri arasında pahılcılar boğurdaqtan. Bundan dolayı çaqımcılıq institutı içün Qırımda ğayret ile yerli akimiyet tarafından beslengen yahşı bir zemin azırlandı.
Meselâ, birisi qomşusı yahşı yaşağanını begenmedi deyik: evi de yahşı, maşnası da bar, ailesi de yañı urba ve ayqqapnen teminlengen. Paralar qayda kelgen eken dep çaqsammı, aceba? – dey. Qomşu bir de faal olsa, şu arada politsiyağa haber etilse ne ola ya? İşte, ondan soñ, çeşit türlü deşet şeyler olıp çıqa ve ictimaiy ağlarda unutılğan paylâşuvlar içün yollanılğan çaqımcılıq sebebinden genç-genç qızlar bile “qabaatlı” olıp qala.
Qırımğa işbu töhmet ve çaqımcılıq sisteması boşu-boşuna kirsetilmey. İlhaq etilgen yatrımadada telükesizlikstrukturası ne qadar ilerilegen olsa da, o er kesni ve er şeyni nezaret etip olamay. Mında ise, işte böyle “namuslı” vatandaşlar yardımğa kele, em de olar daima bu işke davet etilip tura.
Rusiyeli akimiyet ile telükesizlik organlarınıñ esas maqsadı – yarımadada qorqu ve biri-birine inanmayüv muiti yaratmaqtan ibaret
Qırımnıñ ictimaiy palatası denilgen teşkilât da bu areketke qoşulıp, “Rusiyege bağlı Qırım duşmanlarınıñ” cedvelini tize. Bu cedvel daima toldurılacaq dep aytıla.
Rusiyeli akimiyet ve telükesizlik organlarınıñ esas maqsadı aslında malümat toplamaqtan ibaret degil, çünki ekseriyetiniñ fiyatı bir kapik, aksine yarımadadaki yerli eali arasında qorqu ve biri-birine inanmayüv muiti yaratmaqtan ibaret. İşte, hususan böyle bir muit -rusiyeli akimiyetniñ Qırımda raat yaşamasınıñ bir reinidir. Olar mında söz serbestligi, serbestçe toplaşuv, atta fikirni raat ifade etüvniñ eñ soñki alâmetlerinden qurtulmaq istey. Qaş qararıp başlağan muit er yerde üküm sürmeli – Qırım sakinleri qararnlıqqa ğarq olmağa devam etecek...
Zarema Seitablayeva, Qırım sakini, bloger (telükesizlik maqsadı ile muellifniñ adı ve soyadı deñiştirildi)
«Bloglar» rubrikasında ifade etilgen fikirler muelliflerniñ öz noqtai-nazarlarını aks etip, muarririyetniñ noqtai-nazarını aks etmesi şart degil