2016 senesi fevral ayında Qırımda qomşu Rusiyede yasaqlanğan «Hib ut-Tahrir» teşkilâtınen alâqası olğanında qabaatlap, Büyük Yaltanıñ dört sakini tevqif etilgen edi. Muslim Aliyev ve Enver Bekirov qurucı, Vadim Siruk çiçek satıcısı, Emir-Usein Kuku ise, uquqimaye faaliyetinen oğraşaraq, İnsan aqları kontakt gruppasınıñ azası ola edi. Daa eki musulman olaraq - Arsen Cepparov ve Refat Alimov eki aydan soñ tutulıp alınğan edi.
«Yaltalı altı kişiniñ» işi ne alda? Siyasiy mabüslerniñ aqrabaları ilhaq etilgen Qırımda nasıl etip yaşay? Ukraina ükümeti yarımadadaki Kreml esirleriniñ azat etilmesine nasıl yardım ete bile?
Bu ve diger suallerge Qırım.Aqiqat Radiosı efirinde qırımlı siyasiy mabüs Muslim Aliyevniñ ömür arqadaşı Naciye Aliyeva ve Amnesty International Ukraine halqara uquqimaye teşkilâtınıñ sözcüsi Mariya Guryeva cevap bereler.
– Naciye, qocañıznıñ taqip etilüvi neden başlandı?
Etrafta balalar tura, Alim ise, silâlı ve maskalı dört hadim tarafından bastılğan ve qolları qayırılğan alda yerde yata ediNaciye Aliyeva
Aliyeva: Bu vaqia 2016 senesi fevralniñ 11-nde başlandı. Musafirler saba saat 6:30-da sürip kirdiler. Saba namazın qılmağa azırlana edi. Aslında, qapu ya camlarnı sındırmaq vastasınen zorlanmalarına acet yoq edi, çünki qapumız açıq edi. Alim soba temizlep, külni tışarı çıqarğanda, qapunı qapatmağa unutqan. Onıñ ögünde turğanlarını körgen soñ, o em şaşa, em añlap olamay. Men özüm o anni körmegen edim, çünki abdest ala edim. Yalıñız ayaq patırdısı eşitip, ne olğanını añlamadım. Men, sobadan küsev tüşekendir de, o onı söndürmege areket etedir dep bellegen edim. Amma artından erkek seslerini eşittim. Ancaq eñ deşetlisi şu ki, men vannahaneden çıqqada, etrafta balalar tura, Alim ise, silâ ve maskalı dört hadim tarafından bastılğan ve qolları qayırılğan alda yerde yata edi. Olar qıçıra ediler. Soñra o, balalarnı qorquzmamalarını, o qarşılıq köstermegeni içün normal qonuşıp almalarını rica etti. İşte, sabamız bu şekilde başlandı.
– Rusiyeli küç idaresiniñ hadimleri «Hizb ut-Tahrir» aqqında soradılarmı?
Bu qabaatlavlarnıñ epsi - yalan, lâkin sen iç bir şey isbat etip olamaysıñNaciye Aliyeva
Aliyeva: O teşkilât aqqında kimse bir şey aytmay edi. Olar bizim evde silâ, narkotik, cephane qıdırğanları aqqında ayttılar. Alim: lütfen, qıdırıñız, epbir bir şey tapamazsıñız, dep ayttı. Tapacaq olsañız bile, özleriñiz ketirdiñiz, demek, dedi. Bizler – dindar musulmanlarmız ve öyle şeylernen işimiz yoq. Olar tintmege başladılar. Bilesiñizmi, eşitmek başqa, amma öz közüñnen körmek daa da farqlı eken. Deşet bir şey. Dersiñ asla qurtulmağa çaresi olmaycaq bir çamur yapışqan kibi is etesiñ. Eñ deşetlisi ise, şu ki – bu qabaatlavlarnıñ epsi yalan olğanını bile turıp, sen iç bir şey isbat etip olamaysıñ. Aqayım davalaşqan insanlardan degildir, faqat begenmegen bir şeyi olsa, doğrudan betiñe aytır.
Naciye Aliyeva
– «Yaltalı altı kişiniñ» işindeki eñ zayıf noqta nedir, Mariya?
Guryeva: İlk-evelâ onıñ mevcut olması. Altı kişi «Hizb ut-Tahrir» iştirakçisi olaraq qabaatlana, ancaq taqiqat bu hususnen baqlı qanaatlendirici isbatlar taqdim etalmay. Çeşit, bazen de, ihtimal bir menfaat peşinde olğan gizli şaatlarnıñ, biri-birine zıt kelgen şaatlıqları bar. «Hizb ut-Tahrir»niñ başındakilernen alâqası olğanını isbatlaycaq ne silâ, ne plan, ne vesiqa bar. Ondan da ğayrı, mahkeme Qırımda degil de, Rostov na-Donu şeeriniñ arbiy mahkemesinde ötkerile. Bu da qanunğa zıt mesele, çünki Rusiye ükümeti, işğalci ükümet olğanı içün, insanlarnı yarımadanıñ tışına alıp ketmege aqqı yoq edi.
– Qocañıznen körüşip olasızmı, Naciye? Mahkemege nasıl bir qıymet kese bilesiñiz?
Bes-belli ki, bu – bir şou, bir nevi rejissör fikri, er biriniñ öz rolü olğan aktörlar barNaciye Aliyeva
Aliyeva: Rostovda mahkemeler açıq keçe, bu meselede problema yoq. Lâkin olar Qırımda keçken soylârından pek farq ete dep olamayım: bu vastasız qabaatlavlar, taqiqatçı ve şaatlar ağzından çıqqan turuşı yalanlar. İlk-başta bizler şaatlıqlarnı taqip etip başlağan edik, ancaq soñradan vazgeçtik, çünki biri-birine zıt şeyler pek çoq. Şaat başından bir türlü, ondan soñ, başqa türlü şey ayta, şaşmalay. Biz ruhtan tüşmedik, bizni bu mahkemeler atta şeñlendire. Yigitlerge tayin etilecek müddetlerden ğayrı, er şey şeñlendire. Bunıñ bir şou olğanı bes-belli, bir nevi rejissör fikri, er biriniñ öz rolü olğan aktörlar, becerilmek kerek olğan vazifeler bar. Şaatlarnıñ şaatlıq protokollarında ep aynı ibareler qullanıla, demek ki, FSB hadimleri tarafından tizilgeni bes-belli. Yalıñız soyadları deñişe, atta bir kere erkek kişi qadı olıp çıqtı – cümle soñunda cınsiyetine köre sözlerniñ soñunu deñiştirmege unutqanlar. Böyle bir absurd bir işi, işte.
– Mesele asla «Hizb ut-Tahrir»nen bağlı degil, doğrumı, Mariya?
Bu – rusiyeli ükümetke qarşı yapılabilecek narazılıq ve tenqitni bastırıp taşlamaq maqsadınen yapılğan planlı bir siyasetMariya Guryeva
Guryeva: Bu – rusiyeli ükümetke qarşı vatandaş cemiyeti tarafından yapılabileceknarazılıq ve tenqitni baştırıp taşlamaq maqsadınen yapılğan planlı bir siyaset.Şimdi insanlarnı susturmaq içün, qırımtatarlar ve razı olmağanlarğa qarşı pek çoq dava açıldı. Şunıñ içün, ilk-başta faal vatandaş noqta-i nazarına saip olğan insanlarğa darbe endirile. Olarnınñ epsi faal sayılmay, öz cemaatında arasında lider degil ediler. Faqat olar öz noqta-i nazarını ifade etmekten, Qırımnıñ al-azırdaki ükümetini tenqit etmekten çekinmey ediler, işte artıq bunıñ içün cezalanğan olıp çıqalar.
Mariya Guryeva
– Ukraina buña ne yapıp olur, Mariya?
Guryeva: Afsus ki, Rusiye yaqın kelecekte aqlını başına toplap taqip etmekni keser dep beklemeymiz. Bizler yapıp olacaq şeyimiz – Qırımda olıp keçken şeyler aqqındaki malimatnı Ukraina vatandaşlarına, başqa devletlerniñ ükümetlerine yetkizerek, halqara maydanlarda bu mevzunı hatırlasınlar ve Rusiye er daim Qırım meselesi ale daa qapalmağanını is etip turmalı.
«Hizb ut-Tahrir» halqara islâm siyasiy teşkilâtı, bütün musulman devletleriniñ islâm halifatına birleştirilmesini öz maqsadı olğanını ayta, amma olar, bu maqsatqa irişmek içün terroristik usullarnı red ete ve Rusiyede adaletsiz taqip etilgenini ayta. Rusiye Yuqarı mahkemesi 2003 senesi «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtını «terrorist» birleşme cedveline kirsetip, onı yasaq etti.
«Hizb ut-Tahrir davası» boyunca apiske alınğan ve mahküm etilgenlerniñ imayecileri olarnıñ taqip etilmesi diniy sebeplernen bağlı dep tüşüne. Advokatlar qayd etkenine köre, Rusiye uquqqoruyıcı organları tarafından bu dava boyunca taqip etilgenler – ekseriyeti qırımtatarlar ve ukrain, rus, tacik, azeri ve islâm dinini kütken diger millet vekilleri. Halqara aq-uquq işğal etilgen territoriyalarda işğalci devlet qanunınıñ kirsetilüvini yasaqlay.
(Metinni Vladislav Lentsev azırladı)