Kremlniñ Qırımnıñ ilhaqınen bağlı problemalarına artıq daa bir dane yañı soyu qoşuldı – yani işğal etilgen yarımadada Rusiye prezidenti saylâvlarınıñ keçirilüvi. Bu mesele 2014 senesi Kreml tarafından halqara aq-uquq bozulğanını tasdıqlağan küçlü bir delil oldı.
Qırım sakinlerine kelgende ise, mında da er şey istenilgeni kibi degil. «Ukrainanıñ on yedi biñ satqınımı?» adlı maqaleni oqudım ve anda muellif Qırımda çalışqan saylâv komissiyası azalarını bir şekilde aqlamağa arekete ete, yani olarnı mecbur etkenler emiş. Men özüm de Qırım sakini olaraq, bücet saasında çalışqan pek çoq yaqın tanışım bar, sunıñ içün eminliknen kimseni saylâv komissiyalarında çalışmağa mecbur etmegen ediler dep aytmam mumkün. İhtmal, bir-eki danesi olğandır, amma yalıñız bir-eki dane. Bu komissiya terkibindekilerniñ ekseriyeti, 2014 senesi keçken «referendum»dakileriniñ aynısıdır. Olarnıñ aman-aman episi Qırımda Partiya regionov firqasına hızmet etken soylârıdır. Sunıñ içün, muellif ve onıñ insaniyetligini ne qadar sayğı duysam da, saylâv komissiyası azalarını acımağa sıra kelmey. Olar bunı bile-bile qabul etti.
Saylâv komissiyası azalarını acımağa sıra kelmey. Olar bunı bile-bile qabul etti
Lâkin adiy bücet hadimlerini saylâvlarda iştirak etmege mecbur ettiler – bu bir aqiqat ve bu aqta çoqtan berli aytıldı ve çoq yazıldı. İşte bu saylâv komissiyalarınıñ azaları qomşu Rusiye prezidentiniñ saylâvlarında rey bermek içün Qırım sakinlerini bu qanunsız arekette iştirak etmege mecbur etti. İnsanlar raatsız olıp, atta SSCB devrinde bile olarnı kimse bir sürü kibi saylâvlarğa aydamağanı aqqında ayttılar.
İşte, saylâvlar keçti, lâkin sabıq-yañı prezidentniñ közleri içinde bir quvanç duyğusı körünmey. Onıñ közleri daa ziayde avlanğan ayvannıñ közlerine oşay. Onıñ Rusiyeni idare etüvi dünya tarafından yañı izolâtasiyağa ve yañı «demir perdege» alıp kete yata. Gençler endi Rusiyeniñ istiqbaline pek inanmağanı içün, devletni toplu olaraq terk etmege başlay. Bundan soñ bu cereyan ep artacaq. Adet-üzre, emek bazarında raqip etebilecek, eñ yahşı istiqballi hadimler terk ete.
Qalğanlar tükânalrğa kelerek fiyatlar artqanını köre, inflâtsiya ise olar zaten az olğan kelirlerini de aşap taşlay. Daa bir-eki yıl evelsi, bir çare tapıp, bücet aylığına yaz tatili keçirmege qadir olğanlar, artıq eki yaqasını bir arağa ketiralmay kapik sayıp oturalar. Sunıñ içün bu yıl da Qırımda pek çoq rusiyeli keleceginden bayağı şubelenem. Men bellesem, bıltırki sezonğa nazaran, bu yıl kelgenler daa ziyade eksilir.
Ekseriyet «ğalipler taqımı» ve olarnıñ Kremldeki şorbacıları tarafından aldatılğan dep is ete
Qırımdaki bazı Rusiye tarafdarları olğan faallerniñ sözlerine köre, 2014 senesi «referendumında» rey bergen Qırım saylâvcılarınıñ bayağı bir qısmı, qomşu Rusiye prezidentiniñ saylâvlarına kelmegenine şaşmağa acet yoq. Ekseriyet «ğalipler taqımı» ve olarnıñ Kremldeki şorbacıları tarafından aldatılğan dep is ete. Oleg Zubkovnıñ aytqanı kibi, Qırım «Vatanına qaytmadı, o esirlikke tüşti». Qırım sakinlerine altın dağlar vaat etilgen olsa da, onıñ yerine atta Aqmescitte bile – darma-dağın yollar, ışıqsız soqaqlar, çöplük, ortalıq kir-kifoz, hırsızlanğan quyu qapapları yerine tiklenip qoyulğan pıtaqlar olğanı körüne.
Afsus ki, bu kirli saylâv kampaniyasına din adamlarınıñ çekilmesi de insanlarnıñ ruhunda pek yaramay iz bıraqtı. Em provoslav ruhaniyleri, em de Qırım müftiyatı tarafından. Olarnı da cemaatnı saylâvlarğa kelmege teşviq etmege «rica etken ediler».
Qırım sakinleriniñ sessizce közü qayta, ancaq olarnı kimse eşitmey
Qırım sakinleriniñ sessizce közü qayta, ancaq olarnı kimse eşitmey ve eşitmege de istemey. «Sışan qapqanı qapaldı», ve Qırım sakinleri artıq raat nefes alıp olamay.
Lâkin Qırımda «Yunarmiye» sıralarındakiler ep arta. Teşkilât ştabı «arbiy-vatanperverlik terbiyelev»nen bağlı ep yañı leyha ve tedbirler boyunca esabat bere. Yani, yaş Qırım sakinleri içün cenkte vatanperverlik inkişaf etmekte. Aytmaq istegenim şudır ki, Rusiye ükümeti devrinde terbiyelengen Qırım sakinleriniñ yaş nesili – ilhaq etilgen yarımadadaki rejimniñ işanacaq küçü olacaq. Zamanında Ukraina qıta qısmından köçip kelgenlerniñ nesili tükenmekte, onıñ yerine ise munasip zıhniyetke saip Rusiye mekteplerini bitirgen mezunlar kelmekte. Faqat sabıq-yañı prezidentniñ közlerine baqqanda aqlıma kelgen fikir şu ki, Qırımğa yapışıp oturmaqnıñ manası qalmadı, demek – yaqın zamanda bile er şey deñişmesi mumkün...
Zarema Seitablayeva, qırımlı, bloger (telüke havfından dolayı muellifniñ adı ve soyadı deñiştirilgendir)
«Bloglar» rubrikasında bildirilgen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmay bile.