Rusiye prezidentiniñ saylâvları arfesinde Qırımtatar Milliy Meclisi semetdeşlerini saylâvlarnı boykot etmege çağırğan edi. Rusiye tarfdarı olğan siyasetçi ve cemaatçılar aksine, qırımtatar saylâvcılarını saylâv bölüklerine kelmege rica etti. Olarnıñ ekseriyetini memuriy vastalar qullanıp saylâvlarğa qatnaşmağa zorlay ediler, dep bildire Meclis. Qırım.Aqiqat muhbiri qırımtatar saylâvcıları saylâv künü ne yapqanları aqqında sorap bildi.
Resmiy olaraq Qırmda iştirak etkenler sayısı 71,43%ni, Aqyarda ise – 71,44 %ni teşkil etken. Bu malümatlarnı Rusiye Mekeziy saylâv kommissiyasınıñ yerli bölge şubeleri bildirdi. Rusiyege nisbeten Qırımda saylâvlarğa barğanlarnıñ köstergiçi daa da yüksek ve MSK malimatina köre anda 67,5% saylâvcı qatnaşqan.
Resmiy esaplarğa köre, Qırım saylâvcılarınıñ 92,5% reylerini Vladimir Putinge bergen. Eger qomşu Ruseiyeniñ regionlarınen qıyaslansa, şimdiki prezidentke tek Kabardin-Balqar cumhuriyeti ziyadece rey bergen. Putinge anda 93,38% qol tutqan dep bilidire MSK. Resmiy esaplarğa binaen, Aqyarda Putin içün 90,19% faiz insan rey bergen.
Qamçı ve prânik
Qırımtatar halqı Milliy Meclisi Rusiye prezidentiniñ saylâvlarını boykot etrmege çağırdı. Muracaatta Qırımda saylâvlarnıñ teşkil etilüvi – BMT Nizamnamesi ve halqara uquqnıñ esas normalarına zıt kelgeni aqqında aytılmaqta.
Putin ve onıñ etrafındakiler özleri yapqan cinayetlerniñ içine Qırım sakini olğan daa ziyade adiy vatandaşnı çekmek istey
«Ukraina ile qırımtatar halqına qarşı yapqan ve yapacaq halqara cinayetleri içün mesuliyetke çekilecegini is eterek, Putin ve onıñ etrafındakiler özleri yapqan cinayetlerniñ içine Qırım sakini olğan daa ziyade vatandaşnı çekmek istey. İşte bunıñ içün, BMT Nizamnamesini ve halqara uquqnıñ esas normalarını eñ qaba şekilde bozmağa devam eterek, rusiyeli akimiyet 2018 senesi martnıñ 18-nde ilhaq etilgen Qırım Muhtar Cumhuriyeti ve Aqyarda Rusiye Federatsiyası prezidentiniñ saylâvlarını keçirmege planlaştıra», – denilmekte, Milliy Meclis reisi Refat Çubarov imzalağan vesiqada.
Muracaatta, qırımtatarlar saylâvlarda rey bermeycek ve «halqara uquq printsiplerine ve Qırımnıñ Rusiye tarafından işğal etkenine qıymet kesüvde sarsızlmaz olğanlarını» numayış etecekler denilmekte.
Ealiniñ itibarlı qısımları şevqatsız şantaj altında buluna
Vesiqanıñ muellifleri yarımadanıñ asıl akimiyeti qırımtatarlarnı basqı ve zorlav yolunen rey bermege mecbur etkeni aqqında ayta.
«Ealiniñ itibarlı qısımları – diniy sımalar, oca, ekim, iş adamları, kommunal teşkilât ve işhanelerniñ hadimleri, aliy oquv yurtlarınıñ talebeleri, sportçılar, pensionerler şevqatsız maneviy-psihologik tazyıq altında bulunmaqtalar», – denilmekte beyanatta.
Çeşit milletke mensüp Qırım sakinleriniñ saylâvlarda iştirak etmege zorlanğanlarınen bağlı faktlar aqqında Qırım uquqimaye gruppası da aytqan edi. Hususan, bücetke bağlı müessiselerniñ yolbaşçıları hadimlerinden saylâv bölüklerine barıp kelgen soñ, telefon vastasınen esabat bermege talap etkenleri aqqında bellidir. Uquqimayeciler aytqanına köre, ocalar ana-babalardan «vatandaşlıq borcunı» eda etkeni aqqında mesenger vastasınen haber etmege rica etkenler.
Saylâvlardan bir kün evel Aqmecsit meriyasınıñ mumurları qırımtatarlar toplu yaşağan qasabalarda körüşüvler keçirgen. Olar yollarnı ve yağmur kanalizatsiyasını tamirleyceklerine, balalar bağçası qurıp, soqaqlarda ışıqlandırılacağına söz bergenler. Milliy Meclis yolbaşçıları, bu areketlernen memurlar qırımtatarlarnıñ saylâv bölüklerine aldatıp ketirtmek istegenler.
Ruslan Balbek Aq-Meçette, 2018 senesi fevralnñ 8-zi
Rusiye akimiyetine kirgen qırımtatar siyasetçi ve cemaat erbapları semetdeşlerine defalarca muracaat etip, saylâvlarğa barmağa rica etken ediler. Er kesten daa da faal olaraq bunı, Devlet Dumasınıñ deputatı Ruslan Balbek ve saylâv kampaniyasınıñ qızğın vaqtında «Qırımtatar halqınıñ Şurası» degen yañı teşkilâtqa yolbaşçılıq etken Qırım Müftisi Emirali Ablayev yapqan ediler. Fevral ayınıñ ortasında işbu birleşme semetdeşlerine bir muracaat azırlağan edi:
«Yaqında ötkerilecek prezident saylâvları RF yaşağan bütün halqlar, şu cumleden qırımtatarlar içün pek muimdir. Er bir insan o ya da bu mesele boyunca özüniñ subyektiv noqta-i nazarına saiptir.Amma biz epimiz büyük bir cemiyetniñ bir qısmı olğanımıznı esapqa alsaq, biz yaşağan, çalışqan, qonuşqan «yekâne vucut»tan ayrılmağa sebep olacaq bir manaçıq yoq».
Saylâvlar künü
Saylâv bölüklerine kelgen qırımtatarlarnıñ sayısını kimse bilmey. Ukraina ve Rusiya tarafdarları farqlı raqamlar aqqında ayta. Devlet Dumasınıñ deputatı Ruslan Balbekniñ sözlerine binaen, kelgen qırımtatarlarnıñ sayısı 40% teşkil etken eken.
«Saylâvlarğa kelgen qırımtatarlarnıñ sayısı 40% teşkil etti. Bu 80 biñ insan demektir. Ukrain siyasetçileri ne qadar «iñlese de», tabir caiz ise, olarğa, mendil sallandı. Prezidentniñ saylânuvı – bu topraqlar Rusiyege ait olğanını, Qırım ealisi ise – Rusiye milletiniñ bir qısmı olğanınıñ şübesiz delilidir», – dep ayta deputat.
Qırımtatar milliy areketiniñ faali Zair Smedlâyev, saylâv bölüklerine yarımadada yaşağan qırımtatarnıñ en çoq 10 faizi keldi dep saya.
Qırımtatarlarnıñ 90% yaqın bir qısmı saylâvlarda iştirak etmeme teşebbüsine qol tuttıZair Smedlâyev
«Bizim esaplarımızğa köre, saylâvlarda qırımtatarlarnıñ 10% işrtirak etti. Bücet saasında çalışqan hadimlerge - imza ve esabat berüv şeklinde - qattı bir şartlar qoyuldı. Ancaq, qırımtatarlarnıñ 90% yaqın bir qısmı saylâvlarda iştirak etmeme teşebbüsine qol tutqanı sayğı köstermeli», – dedi Zair Smedlâyev.
Onıñ sözlerini tasdıqlamaq içün onıñ meslekdeşleri ictimaiy ağlarda qırımtatarlar toplu yaşağan qasabalarnıñ saylâv bölükleri ögünde yerleştirilgen web-kameralardan alınğan körünişlerini yerleştirgen. Neşir etilgen kadrlarğa binaen, rey berüv zallarında, saylâv komissiyası azalarından ğayrı, saylâvcılar aman-aman yoq esap.
Boykotnıñ bazı tarafdarları ictimaiy ağlarda fleshmob toplağan. Martnıñ 18-nde olar qırımtatar yemeklerini pişirip, fotosuretlerini öz saifelerine yerleştirerek, o künü evde qalğanlarını numayış etmekteler. Qırımlılar pılâv, yantıq, çiberek ve saire aşlar pişireler. Bu tarzda yapılğan aktsiya 2014 senesi – Qırımnıñ statusınen bağlı «referendum» ötkerilgende peyda olğan edi, bu sefer ise, onı Rusiye teşkil etken saylâvlarda da qullanmaqtalar.
Bu - insanlarnı saylâv bölüklerine barmamağa teşviq etken bir fleshmod ediNariman Celâl
«Bu – insanlarnı saylâv bölüklerine barmamağa teşviq etken bir fleshmob edi, çünki körgeniñiz kibi, Qırımda doğrudan yapılğan çağıruvlar kedernen bite. Bundan dolayı, özümiz içün daa da havfsız olacaq bir şekil saylâp, o künü musafirlikke baracağımıznı, şeñlenip dostlarımnen körüşecegimizni bildirgen oldıq», – dep ikâye etti qırımtatar siyasetçisi Nariman Celâl, «endamına zarar berecegine» baqmadan, o künü evde qalıp çiberek aşağanını aytaraq.
Qırımtatar faalleri bergen malümatqa köre, bücet müessiselerinde çalışqan bazı hadimlerni saylâvlarda iştirak etmege mecbur etip qorquzğanlar. Or rayonı Tuzla (Poçötnoye) köyünin rus tili ve edebiyatı ocası Lilya Nurlayeva da böyle bir vaqianen qarşılaşqan. Ayder Mujdabayev derc etken telefon körüşüvinde yerli mektep müdiresi Yelena Bratusina, saylâvlarğa barmağan taqdirde ocanı işten boşatacaq, dep qorquza.
Ocanıñ qızı Zarina Nurlayevanıñ malümatına köre, anası yaqın vaqıtta insult keçirgen ve müdiresinen laf etken soñ, onıñ basımı yükselgen.
Qırımda Rusiye prezidentiniñ saylâvaları ilk defa ötkerildi. Danimarka, İsveçya, Norvegiya, Romaniya, Poloniya ve diger Avropa devletleriniñ ükümetleri Qırımda keçken saylâvlar neticesini tanımağanını bildireler, çünki o qanun zıt olaraq ilhaq etildi. Ukraina devleti dünya cemaatçılığından Rusiye akimiyetine qarşı sanktsiyalarnı quvetlendirmege çağırdı.