Qırım.Aqiqat için mahsus
Rusiyeniñ sabiq maliye naziri Aleksey Kudrin New-Yorktaki forumda, Rusiye iqtisadiyatına doğrudan yapılğan çetel yatırımları yedi qat yani – yıllıq 70-ten 10 milliard dollarğace eksilgenini beyan etti. «Sanktsiyalar faydasız» dep alışqanlar içün pek yahşı bir misal.
Çünki zemaneviy iqtisadiyatnıñ mantığına köre, büyük paralar istiqrar seve. Sanktsiyalar ise rusiyedeki varlıqlarnıñ yüksek seviyedeki belgisizligini destekley. İşte be manada yalıñz al-azırda kirsetilgen sanktsiyalardan ğayrı, yañı soylârı da öz küçüni köstere.
Atta Rusiye bile, öz altın rezervlerini öz ülkesinde degil de, ABD de saqlamaqnı uyğun dep köre. Bügünki künde köre $100 mlrd – bu da, Rusiye yataq parasınıñ dörtte biri demek – ABD devlet obligatsiyalarına yatırılğandır. Kreml özüniñ radioaktiv külnen bağlı ritorikasınen – öz paralarını amerikan qıymetli kâğıtlarına yatırğan alda tutması - bir daa sözler degil de, işanç olması muim degen aksiomasnı tasdıqlay. Amerikan devlet obligatsiyaları, amerikan iqtisadiyatı kibi, da ziyade stabildir.
Rusiyede finans idarecileri professionaldır. Hususan bu sebepten Moskva devlet içindeki proyektlerge masraf etmey. Çünki şartlı «Qırım köpüri» ya da Skolkovoğa para yatırmaq demek, bu paralar tez vaqıtta ğayıp olur degen manağa kele. Olar qaparcılıq özenleri boylâp, şahıslarnıñ avuşları içine aqıp keter, devlet ise, neticede neler olacağını bile turıp, darphane (para basma) maşnasını işke tüşürmege mecbur qalır.
İşte bu sebepten dolayı, Rusiye bar küçünen ğarp sanktsiyalarını lâğu ettirmege istey.
Hususan sanktsiyalar Rusiyege onıñ sırtından özünen beraber başqalarına da qazanmağa keder ete. Olar devam etkence, devletten tışarığa aqqan sermiya, içerge kelgen soyından ziyade olacaq
Mesele tek «devlet imicinde» degil. «İmperiya ğururında» da degil. Mesele, sanktsiyalarnıñ devam ettirilmesi Rusiye iqtisadiyatınıñ «stabil olmağan», Rusiyeniñ er bir varlığına ise, «belgisiz» degen status tamğası basılğan alda saqlanıp qalması demektir. Elbette, Moskvağa, Siemens şirketi kibi gaz turbinaları satmaq mümkün, lâkin bu uzun vadeli para yatırılmasınen asla alâqası yoq.
İqtisadiyat qanunları – yüzsüzdir. Eger Rusiye sadece, insan aqlarını bozğan devlet olsa edi, yatırım cazibesiniñ seviyesini tüşürmegen olur edi. Bu cazibesini onıñ abstrakt uquq qorçalama esabatları degil de, olarnıñ manasız ve faydasız olğanı aqqında aytıp oturğan Kreml tüşüre.
Em de boşuna aytmay. Mallar üzerindeki fiyat etiketini, degerlerden ziyade sevgen avropalı siyasetçilerniñ ekseriyeti de, oña bunı tekrarlap oturması boşuna degil. Çünki hususan sanktsiyalar Rusiyege onıñ sırtından özünen beraber başqalarına da qazanmağa keder ete.Olar devam etkence, devletten tışarığa aqqan sermiya, içerge kelgen soyundan ziyade olacaq.
Stabillik ve tahmin. Bu – devlet cazibeli olmasınıñ eki dane basit anahtarıdır. Ancaq,devlet başqa territoriyalarnı işğal etip, neticesinde sanktsiya ve kelecegi belgisiz perspektivalar qazansa, bu onıñ içün hayır alâmeti degildir.
Eski bir matematika kitabında olğanı kibi: bir borudan havuzğa bir saatta 20 metre kub suv aqa, havuzdan çıqqan diger borudan ise, 40 metre kub aqıp çıqa. Sual: havuz ne qadar bir zamanda boşar?
«Fikir» rubrikasında bildirilgen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqtaiy nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mümkün