Halq deputatı Mustafa Cemilev iyülniñ 13-de Ukraina Yuqarı Radasına siyasiy mabüslerge qoltutuv aqqında qanun leyhasını kirsetti. Vesiqada Qırımda ya da qomşu Rusiyede siyasiy sebeplerden azatlıqtan marum qalğan Ukraina vatandaşları er ay maddiy yardım ve imtiyaz almalı, dep aytıla. Vesiqa qabul etilse, siyasiy mabüs ve qorantaları nasıl imtiyazlar alacaq – Qırım.Aqiqat mühbiri bilmege tırıştı.
«Rusiye Federatsiyasınıñ akimiyet organlarınıñ qararınen siyasiy sebeplerden azatlıqtan marum etilgen şahıslarnıñ siyasiy mabüs olaraq tanılması ve olarğa devlet içtimaiy yardımı ve imtiyaz berilmesiniñ şartları ve tertibi» qanun leyhası 6700 nomerası altında qayd etildi. Leyha müellifi Mustafa Cemilev vesiqağa parlament tatilinden soñ, küzde, rey bereceklerine işana.
«Ümüt etem ki, küzde zenaatdaşlarım olğan Ukraina halq deputatlarınen bu qanunnı baqıp, siyasiy mabüs olaraq tanılğan şahıslarğa nisbeten halqara uquqnıñ belli normalarını Ukraina qanunlarına kirsetirmiz. Ve eñ esası – siyasiy mabüslerimiz, olarnıñ aileleri devletten yardım alacaq», – dep ayttı Mustafa Cemilev.
Mustafa Cemilev
Repressiya qurbanlarına 4,5 million
Qanun leyhası qabul etilse, Ukraina qanunında yañı uquqiy ıstıla peyda olacaq – «siyasiy mabüsler». Vesiqağa binaen, Rusiye ya da Qırımda «memleketniñ topraq bütünligi ve milliy birlikni qorçalamaq içün vatandaş ya da cemaat faaliyetinen oğraşıp», Rusiye ya da Qırımda siyasiy sebeplerden azatlıqtan marum qalğan Ukraina vatandaşları siyasiy mabüs dep sayılacaq.
Al-azırda qanun leyhası bu statusnı alma ihtimali olğan insanlarnıñ dört çeşitini teklif ete. Birinciden, insan Avropa konventsiyası kefil etken esas aq-uquqları bozulğanınen azatlıqtan marum etilgen olsa, o, siyasiy mabüs olaraq tanıla bile. Böylece, söz, insaf ve din serbestligi, fikir ve malümat bildirme serbestligi, em de toplaşuv ve birleşme serbestligi aqqında laf kete.
Ekinciden, insannıñ bir de bir cinayetke alâqası olmağanda açıqtan-açıq siyasiy sebeplerden azatlıqtan marum qalsa, onı da siyasiy mabüs olaraq tanımaları mümkün.
Üçüncisi – şahıs bir de bir cinayette şeklense, amma siyasiy sebeplerden onıñ apis cezası ve apiste yatma şaraitleri işbu cinayetke köre berilmegen olsa, onı siyasiy mabüs dep tanırlar.
Ve dörtüncisi – şahıs ırq ayırımı esasında azatlıqtan marum qalğan.
İçtimaiy yardım miqdarı – ayda eki asğariy aylıqtır. Al-azırda bu 6400 grivna (14,5 biñ ruble) ola
6700 nomeralı qanun leyhasına binaen, siyasiy mabüslerniñ maddiy yardım alma aqqı bar. Onı insannıñ özü muracaat etken soñ tölemege planlaştıralar. Mabüs azat etilgeninden eki ay keçken soñ tölemeler toqtatıla.
İçtimaiy yardım miqdarı – ayda eki asğariy aylıqtır. Al-azırda bu 6400 grivna (14,5 biñ ruble) ola. Qanun leyhasına köre, qanun işke tüşürgeninden evel azatlıqqa çıqqan siyasiy mabüsler de maddiy yardım ala bile. Olar apiste yatqan müddetlerine köre para alacaqlar.
Qanun leyhası siyasiy mabüsler içün bir sıra imtiyaz berilmesini belgilemekte: er yıl bedava tibbiy teşkerüv, kerekli mütehassıslarnıñ celp etilmesinen hastahane baqımı ve bedava şifahane. Siyasiy mabüslerniñ balaları aliy oquv yurtlarına oqumağa kirgende yarıştan tış yer qazanalar. Bundan ğayrı, vesiqağa köre, siyasiy sebeplerden azatlıqtan marum qağan şahıslarnıñ uquqiy yardım masrafları qarşılana.
Qanun leyhasınıñ izaat tezkeresinde qayd etile ki, 2018 senesi siyasiy mabüslerge berilecek içtimaiy yardım miqdarı Ukraina bücetinde 4,5 million grivna teşkil etecek. Bu para 50 şahısqa maddiy yardım köstermek içün kerek olacaq.
«Diversantlar» kelişmey
Qırım insan aqları bağ gruppasınıñ koordinatorı Abdureşit Cepparov mezkür qanun leyhasını müim ve kerekli dep saya. O, siyasiy taqiplerden zarar körgen bir çoq qırımlı qorantanen bağ tuta. Olarnıñ aman-aman episi maddiy yardımğa muhtac, dep ayta uquq qorçalayıcı.
«Bu insanlarnıñ maddiy problemleri de bar. Olarnı er vaqıt cemaat yardımı seviyesinde al etmege mümkün olmay. Cemaatçılıq faal olıp, bu insanlarnıñ bütün problemlerini çezmege tırışa. Lâkin bu da er vaqıt olmay, bazı meselelerni al etmege imkânsız ola», – dep qayd etti Cepparov Qırım.Aqiqatqa.
Abdureşit Cepparov
Qırım uquq qorçalayıcı gruppasındaki zenaatdaşları da işbu qanun leyhasınıñ qabul etilmesine qoltuta, lâkin tüzetmeler olmalı, dep tüşüneler. QUQG koordinatorı Olga Skripnikniñ aytqanına köre, vesiqada «siyasiy mabüs» ıstılası keçersiz yazılğan. Uquq qorçalayıcınıñ fikirince, bu sebepten siyasiy mabüs statusını alma imkânı oña aqqı olğan er keste olmaycaq.
Vaziyetniñ esiri olğan vatandaşlarnıñ bir qısmı bu ıstılağa kelişmey
«Qanun leyhası siyasiy mabüsniñ mecburiy çizgisi olaraq Ukraina topraq bütünligi ve milliy birliginiñ qorçalanması içün köstergen vatandaş ve siyasiy faaliyetini qayd etmekte. Bu telükeli bir şart. Vaziyetniñ esiri olğan vatandaşlarnıñ bir qısmı, misal olaraq, «Qırım diversantları davasınıñ» mabüsleri, bu ıstılağa kelişmey. Bu status olarğa ait olmasa, olar yardım alamazlar», – dep tüşüne Olga Skripnik.
Olga Skripnik
Uquq qorçalayıcınıñ fikirince, tüzetilecek diger yerler de bar. Qanun leyhasınıñ şimdiki metninde siyasiy mabüslerniñ qorantaları ancaq yaşağan yerlerinde yardım ala bile, dep qayd etile. Lâkin çoqusı Qırımda yaşay, anda ise bunıñ kibi ödemeler imkânsız.
Bundan ğayrı, Qırım uquq qorçalayıcı gruppası şahıs siyasiy mabüs olaraq tanılacaq mehanizmni begenmey. Vesiqağa binaen, bu statusnı hızmetlerara komissiya berecek, onıñ qurulmasınen bağlı mesüliet ise Ukraina Nazirler şurasına yüklene. Olga Skripnikniñ fikirince, ükümet bu vazifeni beceremez. O, qanun leyhasında komissiya şekillendirilmesiniñ tertibi ve onıñ erkânında olacaq uquq qorçalayıcı teşkilâtlar belgilenmeli, dep tüşüne.
Qanun leyhasınıñ müellifi Mustafa Cemilev berilgen metin tüzetilecegine razı.
Daa çoq tüzetme olacaq. Birinci oquvda qabul eteyik, soñra diñlermiz...Mustafa Cemilev
«Birden aytayım, daa çoq tüzetme olacaq. Birinci oquvda qabul eteyik, soñra diñlermiz... Bütün komitetler onı baqacaq», – dep ayttı Mustafa Cemilev Qırım.Aqiqatqa.
Bu vesiqanıñ daa bir müellifi olaraq işğal etilgen topraqlar meseleleri naziri Vadim Çernış qayd etilgen. Onıñ matbuat hızmeti yaqında vesiqa tez-tez qabul etilir, dep ümüt etkenini bildirdi. Haberde aytıla ki, başta qanun leyhasını İnsan aqları komiteti, soñra daa 12 komitet tasdıqlamalılar, ve soñra onı sessiya salonında baqacaqlar.