1991 senesi iyünniñ 30-ı Qırımtatar Milliy Meclisi qurulğan künü dep sayıla. Onıñ reisi Mustafa Cemilev, muavini ise Refat Çubarov saylanğan edi. Teşkilât 33 azadan ibaret edi, birinci toplaşuvı bir aftadan soñ keçirile. Euromaydan vaqtında Meclis Avropa integratsiyasını toqtatqan ükümet reisi Nikolay Azarovnı istifağa yollamaq çağıruvları ile vekillerini Kyivge yollay. 2014 senesi qırımtatarlar Qırım işğaline qarşı çıqa, Meclisniñ bir qaç temsilcisi, misal olaraq, Ahtem Çiygoz bu sebepten azatlıqtan marum qaldı. 2016 senesi Kreml kontrol etken mahkeme Qırım ve qomşu Rusiyede Meclis faaliyetini yasaqladı. Zengin siyasiy tarihqa saip olğan bu teşkilât yarımadanı işğalden azat etmege yardım ete bilemi?
Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarovnıñ qayd etkenine köre, Qırımnıñ işğalden azat etilmesiniñ birinci şartı – Ukraina ve onıñ tışında doğru bir informatsion müitni yaratmaqtır:
Meclis yarımadanıñ işğalden azat etilmesi mevzusı tek Ukraina cemiyetinde degil, halqara alanda da yanğıraması içün elinden kelgenini yapaRefat Çubarov
– Bazıları Qırım mevzusı ekinci sırağa keçti ya da keteyata, dep ayta. Digerleri ise kün tertibinde qala, lâkin oña daa da çoq diqqat celp etilmeli, dep qayd eteler. Menim fikirimce, devlet seviyesinde Qırımnı qaytaruv strategiyası azırlanğance mezkür fikirler saqlap qalacaq. Meclis yarımadanıñ işğalden azat etilmesi mevzusı tek Ukraina cemiyetinde degil, halqara alanda da yanğıraması içün elinden kelgenini yapa. İyünniñ 28-29-da Strasburgda PACEde Qırım Künleri keçirildi – siyasiy mabüslerniñ tuvğanları ve işğal şaatları Avropa siyasetçileri ögünde çıqışta bulundılar. Bunıñ kibi aktsiyalar sayesinde bütün dünya qırımtatar halqına qoltuta, Rusiyeden ise er kes arqasını çevire.
Refat Çubarov
Qırımtatar Milliy Qurultayı Merkeziy saylav komissiyasınıñ reisi Zair Smedlâyevniñ fikirince, 2014 senesi rusiyeliler Meclisni kontrol etmege istedi:
Teşkilâtımız yarımadanıñ işğalden azat etilmesine yardım ete bile, bu sebepten bizni bütünley yasaqladılarZair Smedlâyev
– Rusiyege qoşulmasına dair keçirilgen qanunsız referendumdan soñ Qırımnıñ yañı akimiyeti reberlerimizni boysundırmağa tırışqan edi. İşğalciler Meclis erkânını deñiştirmek içün Qurultay toplamağa tırıştı, lâkin bu maqsatqa irişmek içün yüz rey bile toplap olamadılar. Soñra Qurultaynıñ alternativası olacaq bir toplaşuv keçirmege tırışqanlar, o, Rusiye akimiyeti bütünley kontrol etecek yañı Meclisni quracaq edi. Maña bu sahte şuranıñ saylav komissiyasınıñ reisi olmağa teklif etken ediler. Rusiyeliler muvafaqiyetli Qırım işğali içün Meclis emiyetini yahşı añlap edi. Teşkilâtımız yarımadanıñ işğalden azat etilmesine yardım ete bile, bu sebepten bizni bütünley yasaqladılar.
Zair Smedlâyev
Refat Çubarov Ukraina parlamenti yarımadada Qırımtatar milliy muhtariyetiniñ qurulmasını belgileycek Anayasa deñişmelerine rey berir, dep ümüt ete:
– Rusiye teşviqat televideniyesiniñ bir qaç yayınını baqtım. Muhtariyetnen (qırımtatar – QA) bağlı Anayasa (Ukraina – QA) deñişmelerini pek faal muzakere eteler, demek ki, doğru yoldamız. Ne yazıq ki, teşviqatçılar bu mevzunıñ spikerleri olaraq bazı ukrain siyasetçileri, şu cümleden, halq deputatları İgor Mosiyçuk ve Yuriy Çijmarni qullanalar. Neticede olar Rusiye televideniyesiniñ efirinde Meclisniñ teşebbüsine qarşı çıqa. Bu bizge esaslarımızda qattı turmağa keder etmey: Qırım azat etilip, bütün halq temsilcileriniñ aqlarına riayet etilecek milliy muhtariyetke çevirilmeli.
Sergey Mokruşin, Qırım.Aqiqatnıñ alıp barıcısı