Uquq qoruyıcılar yarımadası: Qırımda Rusiye arbiyleri ve mahsus hızmetleriniñ hadimleri içün evler nasıl qurula

Qırımğa işğalden soñ kelgen Rusiye uquq qoruyıcıları anda yerleşmege devam ete. Yarımadada olar içün çoq qatlı evler qurula, yerli mesken rayonları nıqtala. Yañı qurulğan evlerniñ daireleri arbiy ve mahsus hızmetlerniñ hadimlerine berile. Qırımlılar böyle qomşularğa razı olmağa mecbur. Bu mesken fondunı qullanıp, yıllarnen nevbette turğan insanlarnıñ daire meselesini çezmege niyetleri yoq.

Rusiye akimiyeti Qırımda yañı meskenlerni yarımada işğalinden soñ birden qurmağa başladı. Bu esnas problemsiz olmadı – arbiylerniñ daire meselesiniñ çeziliş müddetleri er vaqıt deñiştirile. Başında Rusiye Mudafaa nazirligi Qırım arbiylerini 2016 senesine qadar dairelernen temin etmege vade etken edi. «İlk evelâ çoq balalı qorantalar daire alacaq. Soñra – qalğanları. Rusiye Mudafaa nazirliginiñ emri – 2016 senesine qadar bütün daire meseleleri al etilmelidir», – dep bildirgen edi Rusiye Federatsiyası Silâlı quvetleriniñ «Zvezda» telekanalı.

Amma bu vadeni vaqtında yerine ketiremediler – bir çoq ev al-azırda qurucılıqnıñ birinci basamağında buluna. Olarnı Rusiye Mudafaa nazirliginiñ parasına quralar, lâkin masraflarınıñ miqdarı belli degil.

Arbiylerge mesken: dört yıllıq bekleme

Qırımda yañı qurulğan evlerniñ birinci daireleri Rusiye Qara deñiz flotunıñ askerlerine berildi. Arbiylerniñ 639 qorantası Rusiyeniñ yarımada işğaliniñ birinci yılında Aqyarnıñ Kazak körfezinde ev aldı. O vaqıt anahtarnı Qara deñiz flotunıñ komandanı Aleksandr Vitko bergen edi.

Bu daireler Rusiye Mudafaa nazirligi işğalden soñ yarımadanı terk etken ukrain arbiyleriniñ ailelerini hızmet meskeninden quvmağa tırışqan soñ berilgen edi.

Bir yıldan soñ Vitko Aqyarda kene ev anahtarlarını üleştirgen edi. Lâkin añlaşıldı ki, 2016 senesine qadar qalğan Rusiye arbiyleri içün mesken qurulacağı ilân etilse de, bunı yapıp olamadılar. Qara deñiz flotunıñ bu müddetni dört yılğa arttırdı. «Aqyarda arbiyler içün ev qıtlığı 3,5 biñ daire ve Qırımda 4 biñ daireni teşkil etmekte. 3,5 biñden 1470 danesin bizler aynıñ soñuna qadar qapatamız. 2 biñ daire qala, Qırımda da 2 biñ. Bu sene Qırımda qurucılıqqa başlap, kelecek sene Aqyarda da qurucılıqnı devam ettirecekmiz. 2020 senesine qadar er kesni hızmet meskeni ile temin etmek vazifesi berildi ve eminim, bizler onı becerirmiz», – dep ayttı o, «Aqyarnıñ haber kanalına».

Yerli riyeltorlarnıñ zanınca, arbiyler olğanından Kazak körfezindeki mesken fiyatı Aqyar boyunca eñ yüksek qala.

Rusiye arbiyleriniñ kelmesi Canköyde de kira fiyatınıñ artmasına sebep oldı, dep yaza Rusiye kütleviy haber vastaları. «Canköyde arbiylerniñ peyda olması ve mesken fiyatlarınıñ artmasını yerli sakinler böyle añlata: arbiyler – parası olğan insanlardır. Daa doğrusı, 14 biñ rublelik kiranı olarğa devlet tazmin ete. <...> Bugün mında arbiyler – eñ zengin sınıftır. Olarnıñ sayesinde yerli ticaret dayana», – dep añlata jurnalistler.

Aynı vaqıtta, Rusiye akimiyeti Aqmescit rayonınıñ Anğara (Perevalnoye) qasabasında beş qışlanıñ qurucılığı aqqında esabat berdi. Olar 1,5 biñ insannı sığdırıp, toplar taqımınıñ askerleri içün ayırıla.

Qırımdaki «Oboronstroy» regional idaresiniñ yolbaşçısı Vladimir Rogojinniñ aytqanına köre, al-azırda Keriç, Kezlev ve Aqmescitte arbiyler içün ev ve yataqhane qurulması içün leyha vesiqaları azırlanıla.

FSB: birisinden tutıp almaq, özüne qurmaq

Qırımda Rusiye mahsus hızmetleriniñ hadimleri içün de evler faal qurula. Bu yılnıñ başında Aqyarda Hersones manzaralı daireler Rusiye sıñırcılarınıñ 97 qorantasına berildi. Rusiye telekanalları eskiden ukrain sıñır hızmeti saflarında çalışqan, 2014 senesi ise Rusiyege ant etken qırımlılarnı ayrıca qayd etti.

Hatırlatmaq kerek ki, bu evni qurmaq içün FSB qurucılıq şirketi qomşu binanıñ ev yanındaki sekiz metrlik toprağını tutıp aldı. Açuvlanğan yerli sakinler Rusiye prezidenti, prokuratura ve Rusiye kontrol etken Aqyar insan aqları vekâletlisine muracaat etken. İnsanlar narazılıq bildirse de, qurucılıq ep devam etti.

Rusiye Federal havfsızlıq hızmetiniñ sıñır hızmeti reberi Vladimir Külişovnıñ aytqanına köre, Qırımda mahsus hızmetlerniñ hadimleri içün ev qurucılığı devam etecek. «FSB Qırımda qurğan ev (Aqyarda – QA) birinci oldı. Bu iş devam etecek. 2017 senesi Aqyar, Canköy ve Ermeni Bazarda 910 daire qurulacaq», – dep bildire o.

«Olmağan bir yerden Qırım ealisiniñ 5-7% çıqa»

Qırım Rusiye kontroli altında bulunğan üç yıl içinde uquq qoruyıcılar içün umumen ne qadar mesken qurulğanı belli degil. Ukraina kelecek institutınıñ mütehassısı İgor Tışkeviç keçirgen tedqiqatında uquq qoruyıcılar içün qurulğan on biñlernen daireler aqqında ayta. Qayd etkenine köre, Rusiye akimiyeti arbiylerine hızmet meskenini berip, olarnı Qırımda beklenilmegen bir vaziyet içün qaldıracaq ola.

İgor Tışkeviç

«İşğalden soñ Rusiyeniñ ilk yapqan işi – arbiy nefaqacı ve arbiy hızmetçiler içün mesken qurucılığı programmasını başlatmasıdır. 2014 senesi devamında Qırımğa eñ az 20 biñ arbiy nefaqacı keldi. Arbiy hızmetçilerniñ meskeni statistikağa alınmay, bu insanlar Qırım sakinleri olaraq sayılmay. Lâkin istifağa çıqqan soñ olar hızmet meskeninde qala bileler. Böyle soyları da eñ az 20 biñ. Qoranta azaları sayılsa, tahminen aytacaq olsaq, Qırım ealisiniñ 5-7% olmağan bir yerden çıqa», – dep añlattı Tışkeviç Qırım.Aqiqat radiosınıñ yayınında.

İgor Tışkeviçniñ esaplarına köre, qomşu Rusiyeden Qırımğa Rusiye mahsus hızmetleriniñ eñ azından 6 biñ hadimi keldi.

«2016 senesi Rusiye sıñırcılarınıñ qorantaları içün birinci ev berilgeni haber etilgen edi. 2017 senesi daa bir danesi berildi, 96 daireli. Yılnıñ soñunace – daa 910 daire. Bu – sıñır hızmetiniñ 3 biñ insanı. Yapqan işleri köz ögüne alınsa, FSB gümrükçileri ve zabitleri (sıñırcılar sayılmay) içün de qararnen aynı sayıda daire qurulacağını tahmin etmemiz mümkün. Yani daa 3 biiñ kişi», dep añlata ekspert.

Onıñ Rosstat malümatına esaslanıp yapqan esaplarına köre, üç yıl içinde Qırımnı 100 biñ insan, şu cümleden arbiyler terk etti, qomşu Rusiyeden ise eñ az 50-60 biñ qoranta kelip yerleşti.