Mahsus Qırım.Aqiqat içün
Birleşken Milletler Teşkilâtı Baş assambleyasınıñ Üçünci komitet toplaşuvında qabul etilgen qarar ve işğal etilgen Qırımda insan aqları aqqında rezolütsiya; ve Gaagada Halqara cinaiy mahkemeniñ savcısı öz esabatında Rusiyeniñ Qırımda keçirgen «referendumını» Ukrainağa qarşı yapılğan silâlı tecavuz olaraq tanıtqanı, Moskvanı zor vaziyette qaldırdı. Kreml ve onıñ Qırımdaki memurları siyasiy teşebbüsni bütünley coydılar. Endiden soñ olar Qırımnıñ Rusiye qısımı olaraq tanılacağına bütün ümütlerini yoq etmek mumkünler.
Kreml tarafından tain etilgen Qırım «yolbaşçısı» Sergey Aksönov BMT nezaretçileriniñ ziyaretine azır olğanını dedi, lâkin, bunen beraber, soñ qararnı prezident Vladimir Putin almaq kerek olğanını qoştı. Onıñ beyanatı BMT Baş assambleyasınıñ komititnde qabul etilgen rezolütsiyağa Qırımdaki memurlarnıñ cevabı oldı. Şu rezolütsiyada Rusiye «işğalci-devlet» olaraq tanıla ve Kreml halqara uquqqa riayet etmek kerek olğanı aytıla. Bu sebepten Moskva, insan aqlarınıñ vaziyetini nezaret etecek mustaqil halqara missiyanı yarımadağa yibermek kerek.
«Biz, asıl da, iç bir şey içün raatsızlanmaymız. Qırımda milliy mensüplikke köre basqılar yoq edi ve şimdi de yoq. Bundan evel kelgenlerniñ episi bu yalan olğanını kördiler. Onıñ içün, bir de bir kimse kelip te, kerçek malümatnı aydınlatmağa istese, aqıqatnı aytmaq içün BM ögünde sözge çıqmağa istese – buyursın», – dedi Qırımdaki «yolbaşçı».
Elbette ki, Aksönov yalan ayttı. Yarımada sakinlerini er taraftan milliy mensüplikke köre horlaylar, ve uquqqprçalayıcılar defalarca bir çoq qanun bozuvlarını qayd ete ediler. Ve sadece yerli faaller ve Qırım musulmanlarını qorçalağan advokatlar degil, halqara eyyetler de bunı qayd ete ediler. Meselâ, Qırımnı keçken sene baarde ziyaret etken Türkiyeli nezaretçiler eyyeti bir sıra insan aqlarınıñ bozulmasını qayd etken edi. Eyyet yolbaşçısı Mehmet Zafer Üskül jurnalistlerge bildirdi ki, işğal etilgen topraqta söz serbestligini pek sıñırlaylar, ealini rus vesiqalarını almağa mecbur eteler, adaletli mahkeme aqqından marum qaldıralar. Bu eziyetlerden ilk evelâ ukrainliler ve qırımtatarları zarar köre. Bu esabat Qırımdaki ve Moskvadaki yolbaşçılarnı bayağı açuvlatqan edi. Moskva, ancaq Türkiyeniñ «pragmatik» olacağına ümüt etip, Ankaradan kelgen eyyetni yibergen edi, lâkin Prof. Üslül reberligindeki eyyet mümkün olğanı qadar obyektiv olmağa tırıştı.
Bundan da ğayrı, Qırım «akimiyeti» yarımadağa OSCE nezaretçilerini yibermey ve qatiyen qarşı çıqa. Olar deyler ki, bu teşkilât Donbasstaki vaziyetniñ tüzetilmesinen oğraşa ve, dersiñ, onıñ Qırımnen iç bir alâqası yoq. Ap-açıq aynecilik ve ekiyüzlülik.
Aksönov ve onıñ arqasında turğan Moskva halqara basqını endi çıdap olamaylar
Neiçün Aksönov illâ ki şimdi «ifadelerini deñiştirdi» ve BMT nezaret eyyetiniñ ziyaretine razı olğanını ayttı? Asılında, bu sualge cevap üsttedir. Aksönov ve onıñ arqasında turğan Moskva, halqara basqını endi çıdap olamaylar. Özüni ilân etken cumhuriyet «akimiyeti» endi añlap başlay, Qırımnıñ zapt etilmesi – Moskvanıñ soñki 25 yıl devamında özüne yaratqan problemlerniñ eñ büyügi eken. 2014 senesi baarde hayal etkenleri kibi, qolay kezinti endi çıqmaycaq.Tamam öyle de, «Qırım meselesi endi qapanğan» ya da «çetel ziyaretçilerniñ cumhuriyette yapacaq işleri yoq» degen sözlerinen dünya toplulığına yüzsüzlik yapmağa da endi mumkün degil.
Ğarbiy toplulıq yavaştan, lâkin eminliknen Putinniñ Rusiyesini belli bir sıñırğa taba çetleştire, o sıñır artında ise iqtisadiy zeval, siyasiy buhran ve namlı «akimiyet direginiñ» yıqılması körünip tura. Kreml ve onıñ qoqlaları, Qırımda yapqan maceradan soñra aqibetlerni, az olsa da, yımşatmaq içün, kerileşmek ve añlaşmaq zorunda qalalar. Bu sebepten de Kreml yarımadada «diversantlarnı» yaqalamağa avale etti. İşğalciler, soñra bazarlıq yapmaq içün, şimdi reinelerni alalar. Moskvadaki akimiyet ve onıñ Qırımdaki uşaqları bandit mantığınen tüşüneler. Er bir esir içün olar bir de bir santksiyalarnıñ lâğu etilmesini isteycekler. Kyiv ve Ğarbiy devletler böyle bir şantajğa neqadar azır olğanları – o başqa mesele.
Qırımdaki «baş», yarımadağa kele turğan avropalı rus yandaşlar eyyetleriniñ de iç bir şeyge yaramağanlarını tasdiqladı. Qırımnıñ «rus» aitligine sevda olğan bu eyyeler, Rusiyeniñ paralarına çalışıp, iç bir şekilde Avropadaki cemaat fikirine tesir etip olamadılar. Şimdiki rejim dağılğan soñ, Rusiye toplulığı, qısmet ise, Kremlniñ bu kibi eyyetlerge neqadar para masraf etkenini ögrenir. Şimdi ise böyle areketlerniñ faydası – sıfırğa yaqın olğanını tesbit etmege qala. Artıq BMT vesiqalarında, yarımada topraqları vaqıtınca işğal etilgenleri aytıla. Er angi çetel siyasetçi, Rusiyeniñ Qırımdaki areketlerini (mukâfatlı, yoqsa bedavamı) mahtamağa istese, birden işğalcilerniñ yardımcısı sayılır. Ve sadece siyasiy manada degil, resmiy-uquqiy manada da öyle tanılacaq.
Sergey Stelmah, siyasiy közetici
«Fikir» rubrikasında bildirilgen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqtaiy-nazarını aydınlatıp, muarririyetniñ baqışları ile aynı olmaması mümkün