Mahsus Qırım.Aqiqat içün
Rusiye Yuqarı mahkemesi Qırım «mahkemecileriniñ» Qırımtatar Milliy Meclisini yasaq etme qararını tasdıqladı, ve yarımadada tamır halqqa qarşı yañı repressiyalar başladı. Cumhuriyet «akimiyeti» qırımtatarlar ve halq içinde olğan satqınlar arasında zıddiyet olmasını istey.
Yuqarı Mahkemeniñ qararı seslendirilgen soñ ertesi künü temsil organnıñ altı azası sözde «ekstremizm» ile küreş idaresine çağırıldı. Olarnı yasaq etilgen toplaşuvda iştirak etmesi ile qabaatladılar. Uquq qoruyıcılarnı Qırım müftisi Emirali Ablayev ve daa eki satqınnıñ Meclis erkânından çıqarılması meraqlandıra. İşğalden soñ yarımada musulmanları diniy idaresiniñ yolbaşçısı ve onıñ hadimleri hainler tarafına keçti. Olar semetdeşlerine qarşı yapılğan basqı, «ağır» maddeler boyunca uydurılğan cinaiy işler, qanunsız tintüv ve apis cezalarını açıq-aydın körmemezlikke ura. Olarnıñ temsil organ erkânından çıqarılması belli olğan soñ olar aman-aman birden «organlarlarğa» şikâyet etti.
Yerli meclis vekilleriniñ ekseriyeti politsiya ve mahsus hızmetlerniñ nezareti altında buluna
Meclis azası Mustafa Mauşev «yasaq etilgen teşkilâtnıñ» toplaşuvında iştirak etmesi ile qabaatlanıp, «mahkemede» oña ana tilinde hitap etilmesini istedi. Cumhuriyet «anayasasında» qırımtatarca devlet tili olaraq qayd etilse de, Mauşevniñ talabı red etildi. Bu künleri daa bir haber keldi, Kefe regional meclisiniñ azası Suleyman Kadırovnıñ evinde tintüv keçirildi. Qayd etmeli ki, yerli meclis vekilleriniñ ekseriyeti politsiya ve mahsus hızmetlerniñ nezareti altında buluna.
Rusiye «akimiyeti» ve uquq qoruyıcılar qırımtatarlarnıñ milliy idaresini yoq etmege istey bu bir. Nasıl olsa da, temsil organınıñ faaliyeti esas Ukrainada devam ete. Kreml diplomatlarını halq deputatları Mustafa Cemilev ve Refat Çubarovnıñ halqara meydançıqlarda yapqan beyanatları raatsızlay, amma olar bir şey yapıp olamaylar. Rusiye uquq qoruyıcıları milliy idareniñ eñ faal vekillerini yarımadadan çıqaracaq ola. Standart bir shemağa köre areket eteler – başta memuriy iş aça, para cezasını bere, soñra da cinaiy iş aça. Şimdiki kerginlik repressiyalarnıñ yañı basamağınıñ başlanğıçı olaraq körmek kerek.
Moskva ve «Qırım ükümeti» milletlerara zıddiyet derecesi sıcaq noqtada qalsın isteyler
Moskva ve «Qırım ükümeti» milletlerara zıddiyet derecesi sıcaq noqtada qalsın isteyler. Aşayt qamaçavı başlağanınen Rusiye «akimiyeti» tatarlarğa qarşı nefret duyğusını inkişaf ettire. Qırımtatarlarğa «Ukrainağa qoltutqanlarından» «satqın» deyler. Turmuş seviyesinde «Stalin olarnı sürgün etip, doğru yaptı» kibi laflar sıq-sıq eşitile. «Qırımbizimniñ» yerli tarafdarları Rusiye ne qadar fuqare bir memleket olğanını añlap, qırımtatarlarnı qabaatlamağa tırışalar. Moskva ve şahsen prezident Vladimir Putinden tek eyilik, yaramay şeyler ise – tamır halqtan. Çünki olar Ukrainağa qoltutalar.
Kremlniñ «Rusiye» Qırımını halqara seviyede resmiyleştirme ümüti bar olğanı qadar federal merkez tamır halqnı aldatmağa tırışa edi. Moskva onıñ qoltutuvını qazanıp, nazir Sergey Lavrovnıñ hadimleri ğarp zenaatdaşlarına maqtansın dep yapıldı: «Baqıñız, qırımtatarlar bile Rusiyege keçmege razılar». Başta akimiyet organlarında vazifeler teklif etip, maddiy yardım kösterip, qırımtatar tilini devlet tili yapmağa ve milliy medeniyet inkişafına qoltutmağa vade etip celp etken ediler. «Spiker muavini» Remzi İlyasov ve onıñ tarafdarları bildire ki, 2014 senesi baarde Meclis reberiyeti Kreml ile işbirligi yapmağa azır edi, amma Mustafa Cemilev buña sert bir şekilde cevap berdi. Qırımtatar satqınları fursattan faydalanıp, «referendumdan» soñ olıp keçken Qurultaynı hatırlatalar.
Aynı vaqıtta Kreml Meclis muhalifeti olğan ve Remzi İlyasovnıñ tarafdarlarını «işletmege» başladı. ATR telekanalınıñ saibi Lenur İslâmov «baş nazir muavini» vazifesinden boşatılğan soñ temsil organı öz vkillerini «nazirler şurasına» yollamaq qararını lâğu etti. Cumhuriyet akimiyeti İlyasovnıñ «Qırım» areketi esasında milliy qurultaynı yapacaq edi, amma ğaye kerçekleşemedi.
Moskvanıñ tışqı siyaset vaziyeti kerginleşkeninen tamır halqqa nisbeten strategiya da deñişe edi
Moskvanıñ tışqı siyaset vaziyeti kerginleşkeninen tamır halqqa nisbeten strategiya da deñişe edi. Kreml Ğarpnı (ilk evelâ, avropalılarnı) işğal etilgen yarımadanıñ Rusiye statusına razı olmağa çağıra edi. Keçken sene yazda Rusiye akimiyeti Donbasstaki vaziyetke oğrap keri adım atmağa başladı. Olar sessiz tanılmasınada razı ediler, yeter ki, Brüssel Qırım boyunca kosmetik cezalarnı qaldırsın, amma Kreml ile eskisi kişi iş tutsın. Soñki aylarnıñ adise-vaqiaları yerli «akimiyetni» sessiz nefret etken Qırım ve tamır halqı ile ne yapılacağını kösterdi. Qırımtatarlarnı satın alıp qorquzıp olamadılar.
Şimdilik basqı birer-birer yapıla. Maalesef, bu er daim olacaq bir şey degil. Uquq qoruyıcılar iqtisadiy problemlerge diqqat etilmesin dep, ealiniñ diqqatını celp etmek içün etnik sebepten zıddiyet olmasını temin ete bile. Qırımtatarlarnı qabaatlarlar, böylece, temsil organınıñ azaları ve olarnıñ qorantalarınen beraber daa çoq insanğa qarşı repressiyalar arta bile. «Ayneci planlarını» yerine ketirmeyip, Rusiye akimiyeti tamır halqqa qarşı sevimli «ateşke benzin qoşma» tedbirlerini qullana bile. «Akimiyet» Ukrainağa qoltutqan qırımtatarlar Rusiye memuriyetine hızmet etken satqın semetdeşlerinen çatışsın istey. Mında ümüt olmamaq kerek. Moskva topraqnı öz nezareti altında tutqanı qadar tamır halqnıñ vekillerini de taqiq etecekler.
Sergey Stelmah, siyasiy közetici
«Fikir» rubrikasında bildirilgen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqtaiy-nazarını aydınlatıp, muarririyetniñ baqışları ile aynı olmaması mümkün