Başqalarğa baqqanda sürgünlikni unutmağan qırımtatarlarnıñ qarşılığını yoq etmek içün Kreml halqnı dağıtacaq ola. Qurultaynı toplamayıp, imperiya merkezi halq qurğan diger organlarnı yoq etmege qarar aldı. Müftiylik qorqa-qorqa boysundı (diniy kitaplarnıñ bir qısmı yasaq etildi ve yasaq bozulması içün ceza berilmesi belgilendi), Meclis «ekstremist teşkilât» olaraq ilân etilip yasaq altında qaldı. Qırımtatar toplulığınıñ onıñ tuvğan toprağında daa bir birleştirme ıntıluvı mıtlaqa cevap doğuracaqtır.
Yarımada işğalinden soñ qırımtatarlarnıñ qoltutuvını ilk qazanma ıntıluvı Putinniñ Mustafa Cemilev ile kerçekleştirgen telefon subeti oldı. O, Putin içün neticesiz, milliy lider içün ise Qırımğa kiriş yasağınen yekünlendi. Kremlniñ nevbetteki adımı – halqnıñ temsil organı olğan Qurultaynı kontrol altına almaq ıntıluvı oldı. Qurultay delegatları arasında satqınlar yeterli olmağanını añlap, mahsus hızmetler Meclis ve Qırım musulmanları diniy idaresine atıldı.
Zapt etilgen topraqlarda diniy yaşayışnı kontrol etecek diniy idarelerniñ tarzı onıñ tez-tez teslim olması manasına kele edi
Zapt etilgen topraqlarda diniy yaşayışnı kontrol etecek diniy idarelerniñ tarzı onıñ tez-tez teslim olması manasına kele edi. Qurultay tarafından saylanğan diniy lider Müfti Emirali Ablayev işğalden soñ Meclisten uzaqlaşıp, soñra da işğalci akimiyet ile dos-doğru işbirligi yapmağa başladı. Dindaşları qaçırılsa, uydurılğan qabaatlar boyunca mahkeme esnasları olsa da, onı saylağan musulmanlar içün bir söz aytmadı.
İslâmda olmağan «kilse hızmetçisi» ıstılası Qırımnıñ şimdiki «saipleriniñ» maneviy ana-babaları tarafından musulmanlarğa aşlanğan edi. Kyiv din kütkenlerni kontrol etüv aletini saqlap qaldı ve işğalden evel Meclisni tanımağan edi. Rusiye akimiyeti bunı qullandı. Diniy idarege acılıqqa yardım ve diger maddiy yardımlar kösterildi, Tavriya müftiyligi ile qorquzdılar.
Meclis, QAMDİden farqlı olıp, Rusiye akimiyetiniñ qurulışına iç uymay. Küçük bir halqnıñ milliy idaresi soñki imperiya içün bile telükeli. Kreml qırımtatarlarnıñ icra organını deñiştirip, onı boysundırıp olamadı – Meclis azalarınıñ çoqusı işbirligine razı olmadı. Bir çare qaldı – yasaq ve buña qarşı çıqqanlarğa basqı yapmaq. Yarımadanıñ eñ büyük tamır halqınıñ faaliyeti artıq halq ağız yaratıcılığı ve Pütinni maqtav sözlerinen sıñırlanacaqtır.
İşğal milliy vucutnı satqınlardan temizlemege başladı – olar birden köründi. Aynı vaqıtta qırımtatarlarnıñ ayrı gruppalarına ait fikir farqlılığı yoq oldı. Eñ parlaq örnek – «Hizb ut-Tahrir» firqasınıñ tarafdarları Meclis ile aynı tarafnı tuta. Rusiye Yuqarı mahkemesiniñ milliy idare organını yasaq etme qararı tuvğan topraqta tüşüngenini aytmaq aqqı içün azatlığını feda etmege azır olğanlarnı kösterecektir. İşğal vaqtında kerçekni aytmaq cesaret ister.
Belki de, 350 biñ qırımtatarı Meclis yasağından soñ oña açıq-aydın qoltutmaz. Amma devlet maşinasınıñ areket küçü halqnıñ qarşılıq küçüni doğuracaqtır
Rusiyede akimiyetke qoltutmaq sağlam aqıllı ve cesür olmaq demektir, amma qanunda «ekstremizm» olaraq kösterile. Belki de, 350 biñ qırımtatarı Meclis yasağından soñ oña açıq-aydın qoltutmaz. Amma devlet maşinasınıñ areket küçü halqnıñ qarşılıq küçüni doğuracaqtır. Bunıñ şekli eñ yaqın aylarda belli olacaqtır. Şimdilik «Qurultay – Meclis – Dünya qırımtatar kongressi» silsilesinde yalıñız Meclis yasaq altında. Rusiye Yuqarı Şurasınıñ qararına eñ küçlü cevap Milliy Qurultaynıñ toplanması olur edi, o, satqınlarsız yañı Meclisni saylar edi. Rusiye Qurultaynı yasaq etmege qarar alsa, bütün halq yasaq etilecektir. 146,5 mln ealili memlekette ruslar 110 mln ziyade olmağanda buña cesaret köstermek – Rusiye devletiniñ ölümidir. Asılında da, bu memlekette sağlam fikir bugünde-bugün qabul etilmey.
Anvar Derkaç, jurnalist
«Bloglar» rubrikasında bildirilgen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqtaiy-nazarını aydınlatıp, muarririyetniñ baqışları ile aynı olmaması mümkün