Bu qırımtatar qadınınıñ ikâyesi ayrı bir ikâyedir. 1944 senesi Gülhaniye Usta qorantasınen beraber Qırımdan sürgün etildi. Özbekistanğa çıqarılğanda er kes dayanamadı: başta qartbabası, soñra babası ve qız qardaşı vefat ettiler. Anda yaşamağa tırıştılar, açlıqqa dayandılar. Amma Vatanğa avdet olmaq arzusından vazgeçmediler. 1979 senesi Gülhaniye hanım ömür arqadaşı ve balalarınen beraber Qırımğa kelip, ev alıp resmiyleştirmege, qayd olmağa tırıştı. Amma sovet akimiyeti olarnı tekrar Özbekistanğa yolladı.
Ekinci sürgünlik vaqtında oğlu üç yaşında olğanını hatırlap ağlay. Onı ana-babasınen 1944 senesi Qırımdan sürgün etkende o da aynı yaşta edi.
Qaytmaq ıntıluvından soñ Ustalar ailesi «Qırımda olmasa da, Vatanğa yaqın bir yerde» oturmağa qarar alıp, Herson vilâyeti Geniçesk rayonınıñ Novoalekseyevka qasabasına köçip keldi.
Gülhaniye hanımnıñ dört balası bar. On üç torunı ve torunlarnıñ dört balası bar. Bir aydan soñ torundan beşinci bala bekley. Olardan iç kimse Qırımğa öyle de qaytmadı – Novoalekseyevkada oturalar.
Qırımdan eki kere sürgün olunğanını Gülhaniye Usta Qırım.Aqiqatqa añlattı:
– Sürgünlikten evel Qırımnıñ Aluşta rayonındaki Üsküt köyünde, şimdiki Privetnoye, otura edik. Qırımdan sürgün etilgende pek küçük edim: üç yaşında.
Ana-babamnıñ aytqanlarını hatırlap, olarnıñ vagonlarda aç olıp çekişkenlerini bilem. Yanlarına bir şey almağa olmay edi, tahminen on beş daqqa toplanmaq içün berildi ve bir-eki kilogramm mal almağa izin berildi.
Sabağa doğru, balalar yuqlağanda, avtomatlarnen keldiler: azır oluñız, sizni çıqaracaqlar. Ğafletten kelip çıqtılar. Küçük qız qardaşım bir yaşında edi, ağam – sekiz yaşında. Anam küçük balanı yorğanğa sarıp, meni qolumdan tuttı...
Gülhaniye Usta genç ve bala olğanda
Anamnıñ babasını pek hatırlamayım. Özbekistanğa ketkende yolda vefat etti. Vagon içinde. Defin etmege ruhset bermediler. Çıqarıp, tışarıda qaldırdılar, tren yoluna devam etti, öyle de kettik. Babam da hasta edi, bir-eki yıldan soñ vefat etti. Qız qardaşım da öldi. Açlıqtan.
Üçümiz qaldıq – men, ağam ve anam. Üçümiz yaşamağa tırıştıq. Qırqı dörtünci yıldan soñ. Anam qış-yaz baqmay çalıştı. Qışta arıqlar qaza ediler, qadın, erkek, er kes, – Özbekistan köylerine abadanlaştıra edik. Bir qaç yıl açlıqta yaşadıq. Amma dayandıq bir şekilde. Yedi-sekiz yaşında olğanda tarlağa barıp çalışa, anama yardım ete edim. Pamuq cıymağa yardım ete edim.
Er bir qırımtatarı Qırımnı tüşüne edi. Haber bekley, Vatanğa kelmege arz ete edi. Er bir insan Qırımğa kelmege istey edi. Er kes Vatanını bekley edi.
Ustalar ailesiniñ arhivinden
Altmış yedinci ya da altmış sekizinci yılda bazıları ariza yazıp, Qırımğa qayta edi. Biz kelip olamadıq. Soñra aqayımnıñ ağası Qırımğa köçti, ve bizler de qaytmağa qarar aldıq. Onıñ köyüne köçtik, ev aldıq, barmağan yerimiz qalmadı – qayd olacaq edik. Ev alıñız, soñra qayd olursıñız, deyler. Ev satın alamız – evni resmiyleştirmey, resmiyleştirmegen evde qayd etmey, qaydsız ise evni resmiyleştirmeyler. İstegeniñ kibi añla. Anda-mında yüre edik, yardım yoq, izin bermeyler, ruslar kelse, eski bir ev bereler, tamir etmek kerek edi, bular istemey. Anavı yolbaşçığa deyim: bizge beriñiz, biz tamir etermiz, yaşarmız, bizge yeter. O, cevap bere: daa yaş, añlamay, qırımtatarlarğa ne almağa, ne de bir şey satmağa izin bereler. Öyle de üç ay yaşadıq.
Bir kün saba, 1944 senesi olğanı kibi, kelip sürgün etmege başladılar.
Fevral. Soqağımızğa yük maşinası kirdi, avtobus, eki yüz asker yolbaşçılarınen beraber bizni sarıp aldı. Qorantamıznı sürgün etmek içün eki yüz asker çağırıldı! Tasavvur etesiñizmi? Sovetler Birligi zamanında. Avtomat, köpekler, yolbaşçılar bar edi.
O qadar qorqtım: kirip ellerimden tutqanlar, eşyalarıñnı topla, Özbekistanğa ketesiñiz, deyler. Ömür arqadaşımnı tutqanlar, balalar endi çıqqan edi – mektepke keteler, asker ordusını körgen soñ qorqıp, farqlı-farqlı taraflarğa saqlanğanlar, tanığan qomşular balalarnı saqladı.
Qomşu, soy-soplarımız keldi – bizni qorçalaycaqlar. Yañlış bir söz aytqanlarnı maşinağa oturtıp alıp ketkenler. Soñra bir yıl, üç yıl apis cezası berildi.
Aqrabam ayta: Qıtayda milliard insan yaşay, amma öz halqını o qadar çekiştirmeyler. Bunı begenmediler. Onı dört yılğa apiske atqanlar.
Aqayımnıñ qollarını quşaqnen baylap, avtobusqa oturtqanlar. Maña deyler: eşyalarnı topla. Men aytam: Vatanıma yaşamağa keldim! Yoq, dep cevap bere, qanunsız alda keldiñiz, izin alacaq ediñiz
Aqayımnıñ qollarını quşaqnen baylap, avtobusqa oturtqanlar. Maña deyler: eşyalarnı topla. Men aytam: Vatanıma yaşamağa keldim! Yoq, dep cevap bere, qanunsız alda keldiñiz, izin alacaq ediñiz. Meni de avtobusqa oturtıp, aqayımnen beraber Aqmescitke alıp kettiler.
Odada olğan bütün şeylerni yüklediler, mağaz, damda olğan şeyler öyle de qaldı. Soñra barıp aldıq.
Eşyalarnı yüklegende bir sandığım bar edi, çetinde de altın, yüzük ve eki küpem bar edi, kilitni qırıp, altınlarnı aldılar. Daa bir sıra küçük şeyler ğayıp oldı, amma o sayılmay. Ocaqta borşç pişire edim, kömürni bile toplap, şorbanen beraber qopqanen berip yolladılar. Öyle de keldi. Tökülmedi. Prokuraturağa bir çoq şey hırsızlandı, dep yazdım, faydası olmadı.
Ustalar ailesiniñ arhivinden
Olarnı qarğadım. Altınlarımnı alğan soyuna o bir dünyada altınlar iritilip, boğazına tökülsin.
Aqayımnen beraber Aqmescitke ketirip, apishanege atqanlar. Üç kün anda yattıq. Askerler eşyalarnı çimenlerge yükledi, bir qaç kün tutıp, konteynererge yüklegen soñ Özbekistanğa yolladılar.
Bizni üç künden soñ trenge mindirdiler. Balalar qaldı. Olarnı ketirmege yetiştirmegen ekenler. Canköyde tutıp, balalarımıznı da vagonğa mindirdiler. Trende askerler bar edi.
Mına baqıñız, dostlar: bu bala üç yaşında, qırq dört yılında ise men üç yaşında edim. Akimiyetiñiz bizni o qadar tüşüne
Men de aytam, mına baqıñız, dostlar: bu bala üç yaşında, qırq dört yılında ise men üç yaşında edim. Akimiyetiñiz bizni o qadar tüşüne.
Biraz paramız bar edi, oña bizge bilet alıp, Özbekistanğa yolladılar. Çıqqan yerimizge keldik. Yañıdan yerleştik.
Doquz ay yaşadıq. Soñra Qırım olmasa da, Vatanımızğa yaqın bir yer olsun, Novoalekseyevkağa barıp, ev alırıq, anda yaşarıq, dedik. Qırımda ev içün bergen paramıznı qaytardılar.
Your browser doesn’t support HTML5
Gülhaniye Usta. Eki kere sürgün olunğan (video)
Altınlarımnı alğanlarğa aytmaq isteyim ki... Belki, öldi endi, qartaydı, belki. Er kes işlegen gunâsını bile, ölgende balalarına aytqandır, belki. Zararını ödesinler. Afu sorasınlar.