Qırımnıñ qara saifesi

Qırımda hoşnutsız laflar arta. Eskiden yarımadadaki vaziyetten memnün olmağanını esasen meseleni talil etip olğan insanlar, – cemaat erbapları, jurnalist, ziyalılarnıñ vekilleri bildirgen ediler, o da çoqusı allarda içtimaiy ağlarda olğan edi, amma artıq bunıñ kibi laflar bütün Qırımda eşitile.

«Ğalipler taqımı» hocalıq faaliyetinde biri-biri artından yutquza – Qırım cemaatçılığı da açuvlana. Qırımnıñ sanki qara saifesi başladı. Qırımlılarnıñ başına belâlar kele, sanki kökten taşlar ene!

​Soñki damla ya da taş domuz taunınıñ «ortağa çıqması» ola. Qırım köylüleri kelecekleri içün qasevetleneler, çoqusı bunıñ kibi hocalıqtan para qazana.

Yaz kurort mevsimi de yaqınlaşa. Aksenovnıñ ükümeti Rusiyeden kelecek insanlarnı çoq sayıda qabul etmege planları olğanını bildire, amma turist ola bilecek kişiler içtimaiy ağlarda Qırımğa barmaqtan qorqqanını yazalar!

Qırımlılar ne olğanını añlamaylar. Qırımda hucur şeyler ola, kurort mevsimine yaqlaşqanınen daa beter ola, fiyatlar arta, inflâtsiya – Rusiyeniñ diger regionlarına baqqanda daa beter, «taun» tarqala, biznesni tartıp alalar, Zubkovnıñ bağçaları qapalı ve ilâhre. Qısqaca aytacaq olsaq, turistni Qırım ziyaretinden vazgeçtirmek içün başqa bir şey kerekmey. Nedir bu? Qırım akimiyeti bir şey yapıp olamaymı ya da obyektiv kerçekmi? Qırımnıñ cemaat-siyasiy faallerine bu sualni berdim.

Yuriy Meşkov, Qırımnıñ birinci prezidenti: «Qarşılaşqanımız kerçekler umumiy medeniyetniñ alçaq seviyesi, bilgisizlik ve Qırım akimiyeti vekilleriniñ bilgi alamağanınıñ aqibetidir».

Gennadiy Veretelnikov, Aqmescit şeeri şurasınıñ deputatı: «Şarq sözü: Adamğa iç bir vaqıt yapamaycaq şeyni yaptırmaq faydasızdır».

​Galina Lomakina, Yaltadaki «Skazka» ayvanat bağçası ve «Taygan» arslanlar bağçası yanındaki Vasiyler şurasınıñ azası: «Añlağanımızğa köre, yerli ükümetniñ soñki künleri keldi. Üküm sürgen şeyler azapqa oşap kete. Az qalğanını añlaylar, er şeyni yapıp yetiştirmege isteyler. Bir çoq iş adamı zarar köre, amma er kes Oleg Zubkov kibi degil, er kes küçlü degil ve açıq-açıq qarşı çıqıp olamay... Qanun er keske nisbeten çalışmaq kerek, ayrı insanlar içün yapılmay. Soñra tertip de olur, turist de kelecek».

Olga Kramnaya, jurnalist: «Qırımnıñ soñki problemleri, menim fikirimce, bir taraftan Qırımda yüksek vazifeler alğan insanlarnıñ beceriksizligi, ekinci taraftan – bu problemlerni añlamaq istemegenlerinden kele. Maalesef, akimiyetke hocalıqnen oğraşmağanlar kirdi, anda olğanlar kendi menfaatlarını qorup, ortaqlarına yardım eteler. Yayın ve gazetalarda özüni maqtaylar. Eki yıl devamında tizilgen sistema vaziyetni eyiliştirmege tırışqan er bir insannı çıqarıp ata. Ya boysunmaq, ya da ketmek kerek ola. Soñki yıl devamında akimiyetniñ yardım etken insannı körmedim, kamerağa çıqarılğan ikâyelerni aytmayım. Qırımda faydalı olacaq teşebbüsler olmağanını tüşünseñiz yañılasıñız. Olar barlar, amma memurlarnıñ olarnı baqacaq vaqtı yoq. Adamlar odadan odağa kirip çıqalar, sağlığına zarar ketireler, kerçekke irişmek içün dünya parasını bereler. Yarımadanıñ eñ populâr turistik yerlerinden biriniñ meselesinde qabarcılıq er kesni qaplap aldı, – cumhuriyetniñ Devlet şurası, Nazirler Şurası ve prokuraturasından başlap yerli memurlarğa qadar, – Qırım akimiyeti bugünde-bugün qoltutmaq içün degil, yoq etmek içün çalışa. Olar yapqan işini añlamaylar, region ihtiyacalarını añlamaylar. Qırım yañı şaraitlerde Rusiyeniñ diger regionları içün örnek olmalı, dey ediler. Şimdiki vaziyetke baqsaq, «Luzer olmaq içün» kitabındaki parlaq örneklerden biri ola bilemiz. Qırım cemaatçılığı keçici müddet ve tış duşmanlarına artıq inanmay, amma memurlar bunı körmey, ğaliba».

Natalya Kiriçenko, turistik biznesniñ reisi: «Diversiya ola bilemi? Boysunacaq ve soy-sop olğan insanlarnı oturtqanlar, bundan sebep bu vaziyettemiz. Zubkov meselesi çoqtan al etilir edi, bağçanıñ yañı leyhası çezilse, topraq resmiyleştirilse edi, amma yoq, gizli-gizli oyun çevireler. Taun fermacılarnı bastırmaq içün bir usul, kesen-kes diversiya. Fiyatlarnı arttırıp ğayrıdan satmaq ya da qıtlıq çıqarmaq elverişlidir, kâr qazanacaq olalar. Bütün biznes nişan altında. Yatırımcılarmı? Battırıp, bir rublege almaq».

Ukraina Yuqarı Radası Qırım ve Aqyar işğaliniñ başlanğıçı olaraq 2014 senesi fevral 20 kününi ilân etti. 2015 senesi oktâbr 7-de Ukraina prezidenti Petro Poroşenko bunıñnen bağlı buyruq imzaladı. Halqara teşkilâtlar Qırım işğalini qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp memleketleri bir sıra iqtisadiy ceza kirsettiler. Rusiye yarımada işğalini inkâr etip, oña «tarihiy adaletniñ ğayrıdan tiklenmesi» dey.

Zarema Seitablayeva, qırımlı, bloger

«Bloglar» rubrikasında bildirilgen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqtaiy-nazarını aydınlatıp, muarririyetniñ baqışları ile aynı olmaması mümkün