Aqmescit – Rusiyege qoltutqan «Qırım» ve «Qırım birligi» qırımtatar teşkilâtları Meclisniñ alternativası olmaq içün birleşmek niyetindeler. Böyle bir añlaşma Aqmescitte olıp keçken qırımtatar halqınıñ cemaat şurası konferentsiyasında tizildi. Közeticiler bu teşebbüske muqaytlıqnen baqalar, çünki keçenlerde mezkür teşkilâtlarnıñ liderleri arasında qavğa bar edi. Meclis akimiyetke qoltutqan areketlerniñ birleşmek planlarına pek inanmay.
Rusiyege qoltutqan eki qırımtatar teşkilâtınıñ birleşecegini jurnalistlerge «Qırım» teşkilâtını temsil etken Qırımnıñ milletlerara munasebetler ve sürgün olunğan grajdanlarnıñ işleri Devlet komitetiniñ reisi Zaur Smirnov bildirdi.
Memurnıñ qayd etkenine köre, eskiden Qırımtatar Milliy Meclisi qırımtatarlar adına çıqışta bulunmaq aqqı yalıñız oña ait olğanını bildirgen edi. Faqat onıñ liderleri yarımadanıñ Rusiye ile «birleşmesine» qarşı çıqıp, Qırımnı terk etken soñ, olar, Smirnovnıñ fikirince, qırımtatarlarnıñ menfaatlarını temsil etmek aqqından marum qaldılar. Belli olğanı kibi, Rusiye akimiyeti qırımtatar halqınıñ lideri Mustafa Cemilev ve Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarovnıñ Qırımğa kirişini beş yılğa qadar yasaq ettiler.
«Qırım Birligi» ve «Qırım» teşkilâtlarınıñ reberligi
«Bir buçuq yıl içinde qırımtatarlar akimiyet ile iş tutıp, «Qırım» ve «Qırım birligi» kibi cemaat teşkilâtlarını quraraq qanunğa uyğun qararlar alıp, bütün meselelerni özleri, Meclissiz al etmege ögrendiler. Qırımtatarlarnıñ kerçek menfaatlarını temsil etken bu eki teşkilât ğayretlerini birleştirip, Rusiye prezidenti Vladimir Putin ve Qırım yolbaşçısı Sergey Aksenovnıñ siyasetine qoltutqanını bildireler», – dep ayttı Smirnov jurnalistlerge (RİA «Novosti» malümatına köre).
Onıñ aytqanına köre, birleşüv qararı noyabr 14-te Aqmescitte olıp keçken qırımtatar halqı cemaat şurasınıñ ekinci netice konferentsiyasında qabul etildi.
«Kim bile, belki de, ğayretler birleşse, bunıñ neticesi de yañı umumiy yekâne leyha ola bile», – dep qayd etti Smirnov.
Aqmescitte Qırımtatar halqı cemaat şurasınıñ konferentsiyası
Qayd etmeli ki, konferentsiyada qabul etilgen rezolütsiyada teşkilâtlarnıñ birleşecegi aytılmay. «Qırım birligi» malümatına binaen, vesiqada Rusiye Federatsiyasınıñ Rusiyede yasaq etilgen İGİL gruppirovkası sıfatında halqara terrorizm ile küreş boyunca ğayretlerine qoltutuv, Qırımnıñ aşayt, energetika ve diger qamaçavını takbih etüv aqqında aytıla. Bunıñnen beraber, rezolütsiyada cumhuriyetniñ iç siyasetinen bağlı teklifler qayd etile. Böylece, Rusiye prezidenti belgilegen maqsat ve vazifelerni añlamaq mevzusında Qırım cemaatınıñ birleşüvi, em de qırımtatar halqınıñ devlet esnaslarına faal sürette celp etilmesi ve Qırımda vatandaş cemiyetiniñ qurulması aqqında laf kete.
Şunı da qoşmaq kerek ki, toplaşuvda Rusiye prezidentiniñ Qırım federal bölgesinde vekâletli temsilcisiniñ muavini Vladimir Bobrovskiy ve Qırım baş naziriniñ muavini Ruslan Balbek de bar ediler. Balbek konferentsiyanı «tarihiy bir vaqia» dep adladı.
«Qırım» cemaat teşkilâtı 2014 senesi dekabr ayında qurulğan edi. Onıñ erkânına akimiyetniñ qırımtatar vekilleri, cemaat faalleri, qırımtatar milliy areketiniñ veteranları ve digerleri kirdi. Teşkilât reisi Qırım devlet şurasınıñ spiker muavini Remzi İlyasov oldı.
Keçken sene iyün ayında Meclis ve cumhuriyet akimiyeti arasındaki munasebetler kerginleşken soñ yarımadada «Qırım birligi» qırımtatar cemaat teşkilâtı peyda oldı. Yañı teşkilâtnıñ reisi Geniçesk rayonı devlet memuriyetiniñ (Herson vilâyeti) sabıq yolbaşçısı Seytumer Nimetullayev oldı. Qıtaiy Ukrainada oña qarşı cinaiy iş açıldı. Onı köy hocalığı topraqlarınıñ qanunsız alda elde etmesinde şekleyler. Bundan ğayrı, keçken sene oktâbr ayında Nimetullayevni qıdırmağa başladılar. «Qırım birliginiñ» maqsadlarından biri – 2015 senesi oktâbr ayında Rusiye terkibinde Qırımtatar Milliy Qurultayınıñ saylavlarını keçirmek edi.
Akimiyet ile zıddiyet
Bazı közeticiler mezkür teşkilâtlarnıñ birleşüvine muqaytlıqnen yanaştılar. Keçenlerde «Qırım» ve «Qırım birligi» reberlikleri arasında Meclisniñ yerini almaq aqqı sebebinden qavğa çıqqan edi. «Qırım birliginiñ» vekilleri Qırım akimiyetini açıq-aydın teşkilâtnıñ faaliyetine yol bermegeninde qabaatlağan ediler. Böylece, keçken sene noyabr ayında «Qırım birligi» qırımtatar halqı Cemaat şurasınıñ konferentsiyasını keçirip olamadı. Nimetullayevniñ bildirgenine köre, Qırım Nazirler şurası reisiniñ muavini Ruslan Balbek Aqmescitteki Rus drama teatri binasında konferentsiyasınıñ keçirilmesi manasız olğanını ayttı. Esas sebep olaraq elektrik ile bağlı bozuvlar oldı.
«Parasını berdik, aşlar sımarlandı. Cuma künü aqşam anda bir şey yapılmaycağını ayttılar. Elektrik ile bağlı problemler çıqqanını bildirdiler. Amma er şey yerinde olğanını añladıq, anda böyle bir şey olmağan edi», – dep ayttı cemaat faali («Krım Media» malümatına köre). Bu sebepten konferentsiya Kezlev yolundaki avtosalon binasında keçirildi.
Rusiye ile iş tutacağımıznı aytqan qırımtatarlar arasında birinci edik, bizler Qırımda Rusiye qanunları boyunca birinci olaraq qayd olğanlardan birimizSeytumer Nimetullayev
Nimetullayev qırımtatarlarnıñ areketleri raqiplik yapmamaq kerek, dep bildirgen edi, çünki olarnıñ aynı maqsadları bar – Qırımda barışıq ve tertip-nizam, em de er kes Rusiye prezidentiniñ siyasetine qoltuta. «Rusiye ile iş tutacağımıznı aytqan qırımtatarlar arasında birinci edik, bizler Qırımda Rusiye qanunları boyunca birinci olaraq qayd olğanlardan birimiz. Bundan soñ olar (Remzi İlyasov – QA) Qırımnıñ birinci şahısları ile cemaat teşkilâtını quralar. Bizge kelsinler, qoşulsınlar, çünki aynı işni yapamız», – dep qayd etti Nimetullayev.
Qırım.Aqiqat «Qırım Birliginiñ» reisini keçenlerde qavğa etken teşkilât reberligi ile ne sebepten birleşmek qararına kelgenini soradı. «Bizler tüşündik ve bir qaç körüşüv keçirip, qırımtatarlarnıñ meselelerini al etmek içün birleşmek kerekmiz, dep qarar aldıq», – dep cevap berdi Nimetullayev.
Smirnovnıñ jurnalistlerge bildirgeni kibi, eki teşkilât bir ola bilecekmi sualine Nimetullayev tam bir cevap berdi: «Er şey ola bile. Bunıñ üzerinde çalışamız».
«Qırım birligi» Qurultay saylavları keçirilmek kerek dey
Onıñ qayd etkenine köre, «Qırım» ve «Qırım birliginiñ» qırımtatar halqınıñ menfaatlarına hızmet etmek içün ğaye ve fikirleri aynı: topraq, til, toponimika meselesi.
Onıñ bildirgenine köre, «Qırım birligi» Qurultay saylavları keçirilmek kerek dey, lâkin olarnıñ ötkerilmesine devlet qoltutmaq kerek.
Celâl: Farqlı hamırdanmız
Qırımtatar Milliy Meclisi reisiniñ birinci muavini Nariman Celâlnıñ zanınca, akimiyetke qoltutqan eki teşkilâtnıñ «reberleri bir-birini sevmese de», bir kün birleşmek kerek ediler. «Olarnıñ istegi olğanını tüşünmeyim, yuqarıdan emir kelgendir – birleşmek kerek dep», – dep qayd etti Celâl Qırım.Aqiqatqa.
Meclis reisiniñ birinci muavini mezkür teşebbüsni berilgen vazifeniñ bir teşkilât tarafından becerilmegeninen bağladı. «Vazife şu ki, qırımtatarlarnıñ sevgisini Qırım akimiyetine celp etmektir», – dep ayta Celâl. Faqat, onıñ fikirince, birleşme bir şeyge yaramaz.
Nariman Celâl
«Olarnı Meclisniñ alternativası olaraq tanımayım. Bizler farqlı hamırdanmız, bam-başqa işler yapamız. Ne qadar birleşseler de, Meclisniñ alternativası olamazlar», – Celâl.
Onıñ aytqanına köre, bunı «Qırım» teşkilâtı yahşı añlamaq kerek, çünki onıñ erkânına Meclisniñ sabıq azaları kirmekte. «Olar özleri de temsil organınıñ yerini iç bir cemaat teşkilâtı alamaz, dep qıçırğan ediler. Şunıñ içün, ne qadar çoq olsalar da, bunı (Meclis alternativası olmaq – QA) yapmaq imkânsız», – dep qayd etti Celâl.
Onıñ tahminlerine köre, eñ yaqın vaqıtta birleşken taqım Rusiye terkibinde yañı Qurultay şekillenmesi meselesini çıqaracaq.