Ukraina prezidenti Petro Poroşenko Ukraina Anayasasınıñ detsentralizatsiya (ademi merkeziyet) maddesini taqdim etip, qırımtatarlar içün «milliy-medeniy muhtariyet» aqqında ayttı. Anayasa komissiyasınıñ azası ve Ukraina parlamentiniñ «Petro Poroşenko Blokundan» deputatı olğan Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarov buña sert cevap berdi.
Meclis reisiniñ fikirince, yarımadanıñ tamır halqı tarihiy vatanında taqdirini belgilemek aqqını qazanmalı. Bu olmasa, Meclis reisi yaqın künlerde parlamentniñ sessiya zalına kirecek Anayasa deñişmeleri aqqında qanunğa rey bermeycek. Qırım.Aqiqat Refat Çubarovnen laf etip, qırımtatarlarnıñ taqdirini belgilemek aqqınıñ bugünki künde açıq-aydın baqılmasınıñ sebebi ne, ve prezident ve Meclis reisiniñ baqışları farqlı olsa, zıddiyet ola bilemi suallerine cevap almağa tırıştı.
– Yañı Anayasanıñ Ukrainanıñ memuriy-topraq qurulışını belgileycek maddesine Meclis (ya da şahsiy) iddiaları(ñız) neden ibaret?
Anayasa komissiyası azırlağan ve Ukraina prezidenti taqdim etken Ukraina Anayasasınıñ ademi merkeziyet ile bağlı deñişmelerine iddialarımız yoq
– Subetimizniñ başında bir şey qayd eteyik... Hatırlatam, iyül 1-de Ukraina prezidenti Petro Poroşenko milliy ve regional kütleviy haber vastalarına Ukraina Anayasasınıñ yalıñız ademi merkeziyet (detsentralizatsiya) mevzusında deñişmeler leyhasını taqdim etti. Ademi merkeziyet meselesi acele al etilmeli, çünki yerli saylavlar ve 2016 senesiniñ bücet esnası bar. Böylece, anayasa komissiyası azırlağan ve Ukraina prezidenti taqdim etken Ukraina Anayasasınıñ ademi merkeziyet ile bağlı deñişmelerine iddialarımız yoq.
Aynı vaqıtta Ukrainanıñ ileri inkişafı ile bağlı bir sıra anayasa meseleleri bar, olarnı mükemmelleştirmek ya da al etmek kerek, anayasa komissiyası Ukraina Anayasasında «Qırım Muhtar Cumhuriyeti» maddesinde olğan meselelerni ileride olacaq işke qaldırdı. Bilgeniñiz kibi, taqdim merasiminde prezident jurnalistlerniñ suallerine cevap berip, Qırımnıñ statusına diqqat ayırdı. «Qırımtatar halqına borclumız», – Qırımnıñ statusı ve qırımtatar halqınıñ aq-uquqlarını teminlev meselesini adaletli şekilde bir-birine bağlap ayttı Ukraina prezidenti. Ekincisi şu ki, prezident cevap bergende Qırımnıñ statusı aqqında aytıp, «milliy ve medeniy muhtariyet» ibaresini qullandı. Facebook saifemde yazğanım da Ukraina prezidentiniñ bu laflarınen razı olmağanımnı ifadeley edi.
– Oña cevap keldimi?
Bunıñnen bağlı uquqiy senetlerniñ azırlanması ve qabul etilmesi mevzusında ilerideki adım ve areketler boyunca añlaştıq
– Ebet, aman-aman birden cevap keldi. İyül 3-te Mustafa ağanen (Cemilev – muar.) beraber Ukraina prezidenti ile körüşip, bu meseleni muzakere ettik. Şunı da hatırlatmaq isteyim, Ukraina prezidentiniñ Qırımnıñ Ukraina terkibinde ilerideki statusı ile bağlı baqışları bir qaç kere ve açıq sürette, şu cümleden qırımtatar halqı sürgünliginiñ qurbanları hatırasına keçirilgen aqşamda, 2015 senesi mayıs 18-de, seslendirilgen edi... Böylece, bunıñnen bağlı uquqiy senetlerniñ azırlanması ve qabul etilmesi mevzusında ilerideki adım ve areketler boyunca añlaştıq.
– Ukraina Anayasasına kirsetilecek deñişmeler aqqında da añlaştıñızmı?
– E. Bu anayasa islâatınıñ ileri basamaqlarında yapılacaq.
– Siz anayasa komissiyasınıñ azası olasıñız. Komissiya toplaşuvında noqtaiy-nazarıñıznı bildirgen ediñizmi?
– Ebet, anayasa komissiyasınıñ birinci toplaşuvında men aynı bu meselelerge diqqatnı celp etip, Qırımnıñ uquqiy statusınen bağlı mesele qırımtatar halqı aq-uquqlarınıñ ğayrıdan tiklenmesine, şu cümleden tamır halqınıñ tarihiy vatanında taqdirini belgilemek aqqına esaslanıp al etilmek kerek, dep qayd ettim. Anayasa komissiyasınıñ erkânında Qırım işlerini bilgenlernen Ukraina Anayasasınıñ «Qırım Muhtar Cumhuriyeti» maddesine kirsetilecek deñişmelerni beraber baqmaq imkânlarını muzakere ettik.
– Prezidentnen körüşken soñ fikirleriñiz deñişmedimi?
– Subetimizniñ bütün tafsilâtlarını şimdi aytmaycam. Menim fikrim deñişmez: devlet yolbaşçısı qırımtatarlarnıñ Qırımda taqdirini belgilemek aqqını halq ögünde tanımasa, men Anayasa deñişmelerine qoltutmam.