Elzara İslâmova: ATRniñ iç bir hadimi kanaldan ketmedi

Aqmescit – ATR birinci qırımtatar telekanalı ve aynı adı olğan şirketke kirgen Lâle bala kanalı, «Meydan» ve «Lider» radioları bir aydan ziyade yayın yapmaylar. Rusiyede qayd olamağan soñ media-holding reberligi para cezasını almamaq ve paalı donatmalarsız qalmamaq içün böyle adım atmağa mecbur oldı. Yaqın vaqıtta Roskomnadzor cevabı kelmek kerek: ATR Rusiyede kütleviy haber vastası olaraq qayd oldımı-yoqmı. Şimdilik telekanal hadimleri vesiqalı filmler ve diger leyhalarnı çıqaralar. Media-holdingniñ yayınsız keçken ayı nasıl oldı, ATRde yañı cemaat qırımtatar telekanalı aqqında ne tüşüneler ve ATR hadimlerine musafirlikke kelgen Türkiye eyyetiniñ vekillerini neler meraqlandırdı kibi suallerge kanalnıñ baş müdiri Elzara İslâmova Qırım.Aqiqat içün cevap berdi.

– Bu ay telekanal içün nasıl oldı, ATR hadimleri nenen oğraştılar?

– İş devam etsin dep, toqtamayıp çalıştıq. Birincisi, ay devamında bizler yarış, eglence, tarih, medeniyet leyhalarını çıqardıq ve belli bir yedek azırladıq. Ekincisi, bundan evel işimiz çoq olğanı içün yapıp olamağan şeylerni yaptıq, – qırımtatarlarnıñ avdet olması, Vatanda yerleşmesi, birinci qırımtatar qasabaları, bu sene 25 yaşını toldurğan samozahvatlar kibi adlandırılğan yerler aqqında vesiqalı filmlerni çıqardıq. Büyük ve meraqlı bir iş – bazı vesiqalı filmlerde adise-vaqialarnı canlandırmağa tırıştıq, artistlerni celp ettik. Ve, elbet de, bala leyhaları devam ete, «Tatlı ses» populâr yarışınıñ saylav basamaqları keçirilmekte. İş cedvelge köre kete. Bu künleri telekanalğa kelgen adamlar deyler ki: «Telekanal çalışa kibi kele».

Qırımda ATR telekanalını nasıl söndürdiler

– Radiolarnıñ hadimleri ne yapa?

– Olar şimdi muzıka qutularınıñ inventarizatsiyasını yapalar, hit-paradlarnı nezaret eteler. Bazı hadimler Moskva ve Rusiyeniñ diger şeerlerine radio ve ses rejissörlığı boyunca seviyesini arttırmağa kettiler. Hadimlerniñ bir qısmı haberlerde çalışmaq içün «15 minut» neşirine (ATR media-holdingine kirgen internet neşiri, – müel.) keçti. Umumen alğanda, er keske iş taptıq, bizden kimse ketmedi.

– Yani keçken ay devamında hadimlerden iç kimse işten ketmedi?

– Yoq, iç kimse.

– Telekanal oğraşqan vesiqalı filmler ATR yayınını bekleyceklermi ya da seyirciler olarnı bundan evel körip olurlar?

– Mence, telekanal çalışsa da çalışmasa da, biz olarnı bundan evel körecekmiz. Seyirciler bu vesiqalı filmlerni seyir etsin dep, olarnı saytımızğa qoyacaqmız. Olarnıñ büyük qıymeti bar, em de er daim qayd etken ve qırımtatar halqı sürgünliginiñ qurbanlarını añğanımız mayıs 18 matem künü yaqınlaşa. Bundan ğayrı, al-azırda bir qaç telekanal ile iş tutamız – em Rusiye, Ukraina, em de Türkiye, Avropa – olar vesiqalı filmlerni yabancı tilge tercime etmege rica eteler. Bazıları – satın almaq içün, digerleri – bedava köstermek içün. Ve biz bunı yapacaqmız.

​– Ne içün ATR aprel 1-den itibaren İnternetten çalışmağa başlamadı?

– Rusiye qanunları bu ceetten ğayet sert. Telekanal litsenziya vesiqaları olmağanda yayın yapsa, memuriy ve atta cinaiy mesüliyet ola bile, donatmalarnı da alırlar. Bizim İnternetten yayın yapmaq imkânımız bar. Amma bu sefer televizion yayını kibi olmaycaq. Canlı mecmua ya da internet gazetası kibi çalışa bilemiz. Şimdi teleyayınnı qullanuv formatını belgilemege ve «News real time» rejiminde bazı çıqarılğan yayınlarnı köstermege tırışamız. Lâkin, qayd etmek isteyim ki, bizler İnternetten yayın yapqan telekanal olmaq istemeymiz. Em de seyirciler az olur, belli sıñırlar bar. Bu sebepten tolu yayın yapmaq içün vesiqalarnıñ berilmesine faal sürette ıntılamız.

– Bir ay evelsi media-holdingniñ reberligi telekanalnıñ qıtaiy Ukrainağa köçmek imkânını red etken edi. Şimdi bu fikirler deñiştimi?

– Bizler eskisi kibi Qırımda, vatanımızda, yaşamaq ve çalışmaq isteymiz. Elbet de, bizge köçip kelmege teklif etken ediler, Ukraina prezidenti de bunı bir qaç kere ayttı. Teleyayınnen oğraşqan farqlı ukrain hızmetleri biznen bağlanıp, qıtaiy Ukrainağa köçmek ve raat ve serbest çalışmaq içün çeşit şartlarnı teklif ettiler. Lâkin Qırımda çalışmaq imkânımız olğanına qadar biz onı qullanacaqmız. Köçmek teklifini bizler soñki çare olaraq köremiz ve eñ yahşı çare olmağanını tüşünemiz.

– Mart ayında ATR reberligi ğayrıdan qayd olmaq içün vesiqalarnı Roskomnadzorğa tekrar yolladı. Qanun belgilegen bir aydan ziyade keçti. Bir de bir cevap keldimi?

– Şimdilik bir de bir vesiqa kelmedi. «Bekleñiz, cevap poçta vastasınen kelecek», – dediler.

​– Yaqında Roskomnadzor yolbaşçısı ATR telekanalı «tolu» vesiqalarnı bermedi dedi, siz buña nasıl qıymet kesesiñiz?

– Demek ki, biz dört kere vesiqalarnı yañlış teslim etemiz. Meselâ, bizler hata yapamız. Amma mantıqqa köre, birinci «yañlış» sefer bile bizge bütün hatalarnı, yañlışlarnı, eksiklerni köstermek kerek ediler. Aleksandr Aleksandroviç (Jarov, Roskomnadzor yolbaşçısı, – müel.) Roskomnadzorda vesiqalarnı azırlamağa yardım etecek işçi gruppanıñ meydanğa ketirilmesi aqqında intervyülardan birinde aytqan edi, keçici müddetniñ şaraitlerine esaslansaq, bu mantıqlı olur edi. Bizler bunıñ kibi gruppada tolusınen iştirak etmege azırmız.

– Roskomnadzor yolbaşçısı Qırımğa kelse, onı telekanalğa davet etmege azırsıñızmı?

– Ebet. Bilem, Rusiyede çoq matbuat vastası bar, ve er biriniñ öz problemleri mevcut. Lâkin Roskomnadzor yolbaşçısı böyle bir şeref kösterse, bizler onı qabul etermiz, eki qırımtatar telekanalı ATR ve Lâle, «Meydan» radiosını kösterirmiz. Ve bizge qoltutıp, yayınnı ğayrıdan tiklemege yardım etse, oña minnetdar olurmız.

– «Millet» adlı yañı cemaat qırımtatar telekanalınıñ açılmasına ne dersiñiz?

– ​Bizler er daim Qırımda qırımtatar kütleviy haber vastası çoq olmasına qoltutqanımıznı aytqan edik. Amma biriniñ yerini almaq kibi olmamaq kerek. Lâkin er şey tam öyle oldı. ATR yayınını toqtatıp, birden yañı telekanalnıñ qurulması aqqında laf etip başladılar. Amma şimdilik beyannamelerden ğayrı bir şey yoq. Er bir televizion meneceri buña paradan ğayrı ne qadar küç kerek olğanını añlay. Maliye meselesi – al etilecek problemlerden eñ qolayıdır. İcadiy hadimler, yayın, ğaye, esnasnıñ teşkil etilmesi ise? İtibarnı qazanmaq içün uzun ve büyük emek kerek... Men telekanalnıñ er daim yañılması kerek mahsus tehnikiy teminini endi aytmayım.

Amma baqarmız. Yañı cemaat qırımtatar telekanalınıñ açılışına qoltutqanlar bar olğan qırımtatar kütleviy haber vastalarınıñ inkişafına yardım etmey ve olarnıñ menfaatlarını faal qorumay, bu hoş degil.

Yañı qırımtatar telekanalınıñ cemaat, yani dünyada olğanı kibi, mustaqil olmasını aytsaq, bu yalıñız adıdır. Birincisi, cemaat televideniyesiniñ tesisçileri esasen cemaat teşkilâtları ola. Ekincisi, telekanalnı ya cemaat teşkilâtları, ya da er bir seyirci ödegen televizion litsenziyası adını alğan abune ödevi maliye ete. Qırımda ise devlet tarafından maliye etilecek telekanalı aqqında ayttılar ve buña sermiya da ayırıldı. Faqat devlet para berse, telekanal cemaatnıñ degil, akimiyetniñ fikir-tüşüncelerini aks ettirecek.

– Yañı telekanal açılmasınıñ teşebbüsçileri sizden yardım istemedilermi?

– Yoq, istemediler. Olar bizim hadimlerimizge yañı telekanalğa keçip çalışmağa teklif eteler. Tevsiye ya da bir de bir emekdaşlıq aqqında aytsaq, bir yıl evelsi seneniñ soñunda bizler devlet telekanalı – şimdiki «Pervıy krımskiy» telekanalına – muracaat etip, beraber büyük qırımtatar eglence aile leyhasını azırlamağa ve olarnıñ studiyasını qullanmağa teklif etken edik. Bizim bir qaç yayınnıñ stsenariyi azır edi, donatma ve dekoratsiyalar sımarlanğan edi. ATR çalışsa edi, bizler yañı telekanal ile leyhalarnı azırlar edik, çünki er kes yayınnı kenşiletmek istey. Qırımtatar mevzusı ile qullanmağan televizion aralıqları çoq. Misal olaraq, bizler Lâle telekanalını açtıq, amma telekanallar çoq olsun dep degil, bala muarririyeti em professional, em de icadiy ceetinden o qadar arttı ki, yapqan yayınları ATR çerçivesine sığmay edi. Mence, bizim tecribemiz ve ğayelerimiz faydalı olur edi, amma şimdi bunı aytmağa faydasız.

– ATR «Al-RTV» ilk cemaat musulman kanalı içün yayınlarnı çıqaramı?

– Ebet, işimizni devam ettiremiz. Yayın toqtamadı.

– Aprel ayınıñ soñunda qırımtatarlarnıñ vaziyetini ögrenmege kelgen Türkiye eyyeti telekanalıñıznı ziyaret etti. Ne aqqında laf ettiñiz?

– Eyyet temsilcileri aman-aman künniñ yarısını telekanalda keçirdiler. Olarnıñ sualleri bar edi, bizler ise problemlerimiz aqqında tarif ettik. Olar qırımtatarlarnen laf etken soñ ATR telenalı qırımtatar cemaatı içün ne qadar müim olğanını qayd ettiler. Olarnıñ aytqanına köre, laf etken qırımtatarlar ATR qapatılğanına açuvlanalar, yardım isteyler. Eyyet vekilleri istegen bütün vesiqalar berildi. Biz olarğa ATR ve Lâle telekanalları, «Meydan» radiosı, «15 minut» muarririyetini kösterdik, hadimlernen subet keçirildi. Olar monitoring neticelerini Türkiyege qaytqan soñ aydınlatacaqlarını bildirdiler.

– «Fevral 26 işi» boyunca eki ayğa qadar apiske alıñan telekanal operatorı Eskender Nebiyevnen bağıñız barmı?

– Eskender yaqında özü telefon etken edi, özüni yahşı is etkenini ayttı. Bütün hadimler oña qoltutqanından ğurur duyğanını ayta – o, bu qoltutuvnı is ete. Qasevetlenmemege rica etti, o, er şeyge dayanır.