Aqımdaki seneniñ aprel ayında – qırımtatar diasporasınıñ eñ körümli erbaplarından biri Ahmed İhsan Qırımlınıñ yubileyi. Türkiyedeki qırımtatar diasporasınıñ lideri 2011 senesi bu dünyanı terk etti. Ahmed İhsan Qırımlı 1920 senesi aprel 23-te Türkiyede dünyağa keldi. Lâkin onıñ tamırları Qırımdan – qartbabası Aqseit Memet Efendi Qırımnıñ Efendiköy köyünden edi.
XIX asırnıñ ortalarında Qırımdaki yaşayış zor edi... Qırım cenki bitken soñ qırımtatarlar Qırımnı terk etmege başladılar. Qorantası daa raat yaşasın dep, Aqseit Memet Efendi onı Türkiyege yollay, özü ise vatanda qala. Yolğa biraz para ve Qurannı berip şöyle yazdı: «Men mında qalacam. Etim-kemigim topraq olacaq. Üzerimde otlar çıqacaq. Olarnıñ qoqusına torunlarım buraya kelecek…». Bu sözler kerçekleşti...
1861 senesi qoranta Türkiyeniñ batı topraqlanına kelip, tamır ata ve Balıkesir şeerinde yerleşe. Sultan Abdulmecit bu yerni Qırımdan köçip kelgenler içün azırlamağa emir etken edi. Vaqıt keçken soñ şeerniñ bu qısmı «Qırım maallesi» adını aldı. Köçip kelgen qırımtatarlarnıñ episi yañı yerlerge alışamadı. Faqat bazılarınıñ maddiy alı yahşı edi.
Ahmed İhsan Qırımlı
1920 senesi Balıkesir şeeriniñ Mecediye maallesinde bay satıcınıñ qorantasında oğlançıq dünyağa kele – Ahmed İhsan Qırımlı. Litseyni bitirip, Robert Collegende inglizce oqudı, soñra ise İstanbul universitetiniñ tibbiy fakultetine oqumağa kirdi. Oquş devamında cemaat faaliyetine başladı, Universitet studentleri birliginiñ reberligi ve Balıkesir studentleriniñ birligine kirgen edi.
Oquşnı bitirgen genç Sarıkamışta askerlik yapıp, İngilterege yol ala. Mında doquz ay devamında Londrada pediatriya saasında bilgilerini arttıra, İngiltereniñ Türk studentleri federatsiyasınıñ temsilciliginde siyasiy faaliyeti mektebinde oquy.
1949 senesi Ahmed İhsan Qırımlı qırımtatarlarnıñ tuvğan topraqlarından sürgün etilmesini ögrene... O vaqıtqa qadar ecdatlarınıñ vatanı Qırımnı körmese de, bu haber onı şaşırttı. Aynı bu vaqıttan soñ semetdeşlerine – qırımtatarlarına – yardım etüv işi onıñ ayat işi olğandır.
Bir yıldan soñ Ahmed İhsan Qırımlı Amerika Qoşma Ştatlarına zenaat bilgilerini arttırmaq içün yol ala. Qabiliyeti sayesinde eki buçuq yıl içinde Amerika universitetlerinden birinde oca ola. Mında Türkiye ve İngiltere gençler teşkilâtlarında qazanğan tecribesi pek faydalı oldı. O vaqıt AQŞ-da Türkiye ve türk gençleri aqqında çoq bilmegen ediler, ve Ahmed İhsan Qırımlı AQŞ Türk studentleri birliginiñ temelini qoyğan ve yolbaşçılıq etken insan oldı. Bugünde-bugün bu birlik Qırım türkleriniñ cemiyeti ile beraber Amerikadaki türk diasporasınıñ eñ küçlü teşkilâtlarından biri sayılmaqta.
1950-1957 seneleri Ahmed İhsan Qırımlı AQŞ-da qırımtatarlarnıñ sürgünligi aqqında bir sıra konferentsiyanı teşkil ete
1950-1957 seneleri Ahmed İhsan Qırımlı AQŞ-da qırımtatarlarnıñ sürgünligi aqqında bir sıra konferentsiyanı teşkil ete. Kelecek seneleri oña AQŞ Qırımtatarlar cemiyetiniñ yolbaşçısı fahriy unvanı berildi.
Ayatnıñ Amerika devri onıñ taqdirinde büyük emiyet taşığan edi.
Mında o Ukraina mustaqilligi oğrunda küreşken Yaroslav ve Yaroslava Stetskolar ile tanış ola. Olarnıñ dostluğı ömür boyu sürdi, 1986 senesi Yaroslav vefat etti ölümi, 2003 senesi ise Ukraina parlamentiniñ aqsaqalı, Ukraina halq deputatı Yaroslava Stetsko vefat etti. O vaqıtları ukrain diasporasınen bağ tutqan Qırımlı Ukrainanı tanıy ve sevmege başlay.
Ahmed İhsan Qırımlı ve Mustafa Cemilev
Oquşnı bitirgen Ahmed İhsan Qırımlı Balıkesirge qaytıp, ekim olıp çalışa. Sevimli iş siyasetnen oğraşmağa keder etmey edi. O, şeerniñ Demokratik firqasınıñ azası oldı, Balıkesir studentleri birliginde faaliyetini devam ete edi. 1961 senesi Ahmed İhsan Qırımlı Adalet Partisinden Türkiye Parlamentiniñ deputatı olaraq saylana ve 1977 senesine qadar yüksek qanun çıqarıcı organda çalışa. Bundan ğayrı, 1961 senesi Adalet Partisiniñ İcra Şurasınıñ azası ola ve bir müddet devamında Şura reisi Ragip Gümüşpalanıñ muavini olıp çalışa. 1960-ıncı yılları Türkiye eyyetiniñ erkânında Ahmed İhsan Qırımlı Sovetler Birliginiñ reberligi ile muzakerelerde iştirak etip, Nikolay Hruşçev ile şahsen laf etken edi.
1973 senesi Türkiye turizm naziri ve Türkiye Parlamentiniñ sağlıq saqlav komissiyasınıñ yolbaşçısı, Milliy Mudafaa ve İçki işler komissiyasınıñ azası olğan edi. Türkiyeniñ eyi niyetler komissiyasınıñ azası olıp, farqlı memleketlerni resmiy şekilde ziyaret etken edi. O, Türkiye sağlıq saqlavınıñ tedaviylev fondunıñ esasçısı ve yolbaşçısı, Türkiyeniñ Qızıl Haç teşkilâtı yolbaşçısınıñ vekâletli temsilcisi olğan edi.
Ahmet İhsan Qırımlı qırımtatarı olğanını er daim qayd ete ve bundan ğururlanğanını bildirgen edi
Ahmet İhsan Qırımlı qırımtatarı olğanını er daim qayd ete ve bundan ğururlanğanını bildirgen edi. Ecdatları vatanını terk etkeninden bir buçuq asır keçken soñ o tuvğan Qırım toprağına adım attı. Qırımtatarlarnıñ repatriatsiyası başlağanda Ahmed İhsan Qırımlı semetdeşlerine yardım etmege başladı. 1987 senesinden itibaren memleketniñ 18 şeerinde şübeleri olğan Qırımtatarlarnıñ medeniyet ve yardımlaşma derneginiñ yolbaşçısı ola. 1999 senesi Ukraina ve Türkiye dostluq cemiyetini, em de Qırım Vaqfını qurdı.
O, Qırımda qırımtatarlarğa yerleşmege yardım etmek içün büyük issesini qoşqan edi. Onıñ faaliyetinde maarif işi pek müim oldı. Qırımtatar halqınıñ büyük erbabı İsmail Gasprinskiyniñ hatırasına bağışlanğan halqara konferentsiyalar Türkiye ve Ukrainada ananeviy oldı. 2010 senesinden itibaren Qırımtatarlarnıñ Medeniyet ve Yardımlaşma Derneginiñ Merkeziy ofisi Qırımtatarlarnıñ Medeniyet ve Yardımlaşma Dernegi ile beraber Ahmed İhsan Qırımlı adına edebiyat yarışını keçirmege qarar ala.
Ahmed İhsan Qırımlı ömür arqadaşı ile
Ahmet İhsan Qırımlı ömürniñ soñuna qadar cemaat ve icadiy ayatta faal edi. 2011 senesi dekabr ayında onıñ cenazesi eñ büyük derecede keçirildi. Ukrainanıñ o zamanlarnıñ Prezidenti Viktor Yanukoviç Ahmet İhsan Qırımlınıñ ölümi ile bağlı taziyelerini bildirdi: «Ukraina-Türkiye dostluq munasebetleriniñ inkişafına büyük isse qoşqan adam, meşur cemaat erbabı vefat etti. Ukrainada onı er daim müsbet hatıralar ile añacaqlar».
«Elvida, bizim çoq qıymetli emcemiz!» – semetdeşleri qırımtatarlar onıñnen bu sözler ile vedalaştılar
Gülnara Bekirova, Qırım tarihçısı, Ukrain PEN-klubınıñ azası