Aqmescit – Nesibe Bürseitovanıñ qorantası qırımtatar halqınıñ adaletsiz sürgünliginiñ bütün accını özü is etti. Babasını – cebeden qolsız qaytqan adamnı – er kesken beraber uzaq Özbekistanğa sürgün ettiler.
Nesibe Bürseitova 1934 senesi Yedi Quyu rayonınıñ Cermay-Kaşık köyünde dünyağa keldi. Oca olıp çalışqan babasını 1940 senesi cenkke aldılar, anası ise bir özü ev hocalığına ve beş balasına baqmağa qaldı.
Nesibe Bürseitovanıñ babası
«Babam Çehoslovakiyağa qadar barğan edi, anda elsiz qalıp, evge yollanıldı. Ermeni Bazarda onı almadılar, Qırım yolu qapalı olğanını aytqan ediler. O, kene de keçip oldı, deñiz boyu cayav ketken edi. Öyle de 1944 senesi mayıs 15-te aqşam saatlerinde cenkten kelgen edi», – dep tarif ete Nesibe apte.
O, cebede elâk olğanlarnıñ dualarını ve qomşularnıñ babasını qaytmasınen tebriklemege kelgenlerini hatırlay.
«Babam 15-te qayttı, 16-da evde edi, NKVD babamnı qaytmasınen hayırlağan ediler, eki künden soñ ise Qırımdan sürgün ettiler, – dep hatırlay Nesibe apte. – Sürgün etmege kelgende babam inanmağan edi. Vesiqalarını kösterdi, dört yıl askerlik yapqanını ayttı. Onıñ bir eli yoq edi, vesiqalarnı sol elde tuta edi... Silânen qolğa urıp, evden çıqardılar. Toplanmaq içün 5 daqqa berdiler, yanımızğa bir şey almağa yetiştirmedik, çünki bizge er kesten soñ keldiler. Em de 5 daqqada ne alırsıñ ki? Elbet de, urba aldıq, böyle etip bizni Özbekistanğa alıp kettiler».
Nesibe Bürseitova genç ekende
Yolnıñ qıyınlıqları Nesibe apteniñ aqılında qaldı.
«Vagonda çoq adam bar edi, tizem yüklü edi, anda da doğurdı. Bala sağ qalamadı, cesedini ise pencerege attılar, çünki askerler qapularnı açmağan edi. Bala olıp, bizler qartlardan bitlerni alıp, taşlarnen ezgen edik. Bazı duraqlarda bizge aş bergen ediler, suv pek az edi, adamlar «Suv, suv!» dep qıçırğan ediler», – dep hatırlay subetdeşimiz. 18 kün sürgen yoldan soñ sürgün etilgenlerni Andijan vilâyetiniñ sovhozlarından birinde qaldırdılar. «Bundan soñra balalığımnı yahşı hatırlayım, sabadan çalışmağa yolladılar, bizni çekiştirdiler», – dep ayta Nesibe apte.
Nesibe Bürseitova ömür arqadaşı ve balaları ile
Birinci vaqıtları qırımtatarlar mahkümler içün qurulğan baraqlarda yaşağan ediler. Anda ne suv, ne ışıq bar edi, hastalıq ve çeşit qırğınlıqlar sebebinden adamlar biri-biri artından ölmege başladılar. «Ağlağan bala can bergen anasınıñ köküsini emgenini hatırlayım. Ölgenlerni kömecek adam ve kömülecek yer yoq edi, olarnı çaqallar aşağan edi. Çaqallar aqqında eşitkende pek qorqqan edik. Soñra, avgust ayında, bizler temizlikten soñ qalğan başaqlarnı toplağan edik. Bir oğlançıq çuvalçıqta başaqlarnı saqlaycaq edi, bunı körip, onı atqa bağladılar, ve oğlançıq can bergenine qadar onı aydadılar», – dep tarif ete Nesibe apte.
Nesibe Bürseitova oğlunıñ toyunda
Onıñ aytqanına köre, qırımtatar balalarına oqumağa bermegen ediler, ana-babalarına ise ocalıq yapmağa, em de ekim olmağa yasaq etilgen edi. Stalin vefat etken soñ mahsus yerleştirüv rejimi yımşatıldı. O vaqıt bir çoq sürgün etilgen adam birden oqumağa ketti. 1988 senesi beş balanı östürgen Nesibe Bürseitovanıñ ailesi Qırımğa qaytıp keldi. Onıñ ana-babası ise öyle de anda, ğurbette, qaldılar...