Aç közüñni – yum közüñni – işğalniñ bir yılı uçıp ketti. Ekinci cian cenki vaqtında faşistlerniñ işğal etüvi vaqtında insanlarnıñ is etken duyğularını şimdi añladım. Yıl evelsi saba divarda peyda olğan sarı-mavı tüsteki resim ya da daa boyalanmağan «Ukrainağa şan-şerefler» yazısı meni bahtlı ete bilecegini atta tüşünmey edim. Ukrainanıñ ne derecede sevgenimni bilmey edim.
Ayat tez ileriley, tüşünmesek, er şey olğanı kibi körüne – aynı insanlar, aynı evler, aynı terekler, Rusiye bayraqlarınıñ sayısı daa azlaştı. Amma biraz tüşünip baqsañ, bir daqqağa toqtalsañ, birden hatırlavlar kelip yete…
2014 senesiniñ başı. Qırım. Men – Ukraina devlet hızmetçisim, işleyim, Kiyev haberlerini baqam, Yanukoviç rejiminiñ dağıluvını bekleyim, ögümizde parlaq kelecegimiz bar kibi körüne. Bunıñ ile şusı aqlıma kele ki, yolbaşçılıq er vaqıt bizge devlet hızmetçileri olıp, akimiyetke qol tutmaq kerekligimizni aytıp bere. Soñra endi belli ola ki, olar – qırım memurlarımız – azırlanğan istilâ aqqında çoqtan haberdar olıp, Federal havfsızlıq hızmeti ile işbirlik munasebetlerinde buluna eken.
Bizge yanıp tutaşqan Berkut hadimleri, Maydan iştirakçileri tarafından militsiya hadiminiñ köteklengeni, Maydanda tarqatılğan afyon ve para aqqında filmlerni köstereler, Caralla Amerika siyasiy tehnologiyaları, qorqunçlı aqibetler aqta ayta
İşimizge (ve Qırımnıñ diger devlet organlarına) siyasetşınas Vladimir Caralla kele, lektsiyasında bulunmağa mecburmız, o, ekran ve tarqatılacaq malümatı ile kele, bizge yanıp tutaşqan Berkut hadimleri, Maydan iştirakçileri tarafından militsiya hadiminiñ köteklengeni, Maydanda tarqatılğan afyon ve para aqqında filmlerni köstereler, Caralla Amerika siyasiy tehnologiyaları, qorqunçlı aqibetler aqta ayta. Yanvarde bir qaç kere bizni Yanukoviçke qol tutuv ve Maydanğa qarşı mitingge barmağa zorlaştıralar, er birimiz özüni cedvelde qayd ete. Aqlımda, aqşam Lenin abidesi yanında turmağa pek suvuq ve ayıp edi, (meni kimse işbu adam sürüsinde körmesin dep) Yılbaş naratı artında saqlana edim, amma o vaqıt işten çıqmağa istemey edim, yaqında yeñecegimizge inana edim.
Soñra ise fevralniñ adiy bir sabası edi, işke ketkende, telefon etip, Qırım Yuqarı Şurası ve Nazirler Şurasını silâlı insanlar zapt etti dep, binalarnıñ içinde snayperlerniñ olğanından sebep işke ve binalarğa yaqın kelmege kerekmey olğanını bildireler. İç bir şeyni añlap olamay edim, Rusiye aqqında o vaqıt tüşünmey edim, yüz bergen vaqianıñ miqyasını soñ añladıq. Aqlımda, pek qorqunçlı bir şey edi, qırıcı ve vertolötlar ep başlarımız üzerinde uça, arbiy tehnika, Rusiye nomeraları ile maşinalar, arbiyler, tanış olmağan kazaklar, büyük yol çantaları ile şübeli adamlar peyda ola.
«Halq imayesi» o qadar qorqunçlı degil edi, esas qısmı – aqça qazanmağa istegen tünevinki içkiciler, amma olarnıñ eminligi episi bir qorquta edi
«Halq imayesi» o qadar qorqunçlı degil edi, esas qısmı – aqça qazanmağa istegen tünevinki içkiciler, amma olarnıñ eminligi episi bir qorquta edi.
Referendum künü aqlımda, rey bergenlerniñ 83 fayızımı, şu künü insanlarnıñ çoqusı soqaqalarğa bile çıqmağa qorqa edi, nefaqacılar ise – e, «Rusiyede iç olmağanda ölermiz» dep, memnüniyet ile rey bere ediler. Ebet, epimiz arbiy areketlerniñ başlanacağını bekley edik, Ukraina ordularını kirsetir, er şey eskisi kibi olur. Böyle bir şey olmağanda, insanlarnıñ közü qayttı. Şimdi er şey doğru yapılğanını añlayım.
Mart ayı soñunda Rusiye Federatsiyasınıñ pasportını bir afta devamında elde etmegenler işten boşatılacağı aqqında bildirdiler. İnsanlar şaşmaladı, qorqtı, Ukraina akimiyeti biz Ukraina vatandaşı olıp qalacağımıznı, «ausvays»nıñ elde etilmesi ise mecburiy bir areket olğanını qayd ete. Pasportlarnı aldıq, amma özüme birden şunı vade ettim ki, Ukraina vatandaşlığından vazgeçmege talap etecek olsalar, işten çıqarım. Eñ külünçli şey şudır ki, iç bir yerge barmağa da acet yoq edi, fotograf işke keldi, blanknı toldurdıq, oldı – bir qaç künden pasportlarımıznı ketirdiler.
Soñra bir qaç ümüt ayı keldi: Ukraina yañı Prezidentine ümüt, çetelden kelecek yardımğa, soñra turmuş meseleler – sputnik antennanıñ satın aluvı, ukrain kanallarını birden söndürdiler de, «telâşlı cemidan»nıñ azırlanuvı, mahsulatnıñ acele alınması, Rusiye vatandaşlığından vazgeçken babamızğa vesiqalarnıñ resmiyleştirüvi, işten boşatuv (ukrain pasportını teslim etip, vatandaşlıqtan vazgeçmege talap ettiler) ve ilâhre.
Rusiye pasportını elde etmegen babama yaşav iznini almağa – daa ir sınav oldı – ayazda yuqusız geceler, kâğıt cedveller, malümatnıñ olmaması, qıyın protsedura, siñirler, qısqa müddetler. Bunı nasıl etmek kimse bilmey, nasıl vesiqalarnı toplamaq, qayda bermek, belgisiz. FMH hadimleri (çoqusı – Rusiyeden kelgenler) bizge ne demege bilmey, olarğa ise mesleat içün irişmek içün gecelernen turmağa kerek edi.
Bu aşalavlardan keçip, Rusiye, Putinni ve Qırım işğaline qol tutqanlarnı iç bir vaqıt afu etip olamaycağımnı añladım
Aynı zamanda pasportnı ya da yaşav iznini elde etmegenlerni Qırımdan sürgün etmege vade eteler. Doğğan ve ömür boyu mında yaşağan insan işğalcilerden yaşav iznini elde etmeli. FMH nevbetlerinde dögüş, qavğa qopa, acele yardımnı çağıralar. Şunıñ içün, Qırımda ukrain vatandaşlığını saqlağan insanlar – aqiqiy vatanperverlerdir. Bu aşalavlardan keçip, Rusiye, Putinni ve Qırım işğaline qol tutqanlarnı iç bir vaqıt afu etip olamaycağımnı añladım.
Bu ağır sene sağlığımızğa tesir etti, ailem, yaqınlarım hastalanğan edi, bazıları köçip ketti, çoq şeyni yaşadıq, amma eminmiz ki, Qırım bir-eki yıl içerisinde Ukrainağa qaytır. Şimdi ise mında yaşaymız, Ukrainanı seve ve bekleymiz…
Adiy Qırımlı, qırımlı
«İşğal delilleri» rubrikasında bildirilgen fikirler müelliflerniñ fikir-tüşüncelerini aydınlatıp, muarririyetniñ fikirleri ile aynı olmay bile
Körgen ve bilgen şeyleriñizni bizlernen paylaşıñız, emailge yazıñız: krym_redaktor@rferl.org