Aqmescit – Qırım işğali ile bağlı vaqialarnıñ yıllığı munasebeti ile Petro Poroşenko ukrain halqına muracaatı ile çıqışta bulundı. Devlet başı şunı bildirdi ki, Ukraina yarımada üzerindeki «nezaretini qaytarır», yarımada sakinleriniñ aq-uquqlarına ise artıq riayet etilecek eken, amma muayyen müddetni belgilemedi. Cevap olaraq cumhuriyet başı Sergey Aksönov ukrain prezidentine «Qırım mahkemesini» vade etti. Qırım.Aqiqat neşiri ile subetleşken siyasetçi ve ekspertler Poroşenko ve Aksönovnıñ muracaatlarına farqlı munasebette bulunalar.
Üç tilde – ukrain, qırımtatar ve rus tillerinde başlanğan muracaatında Poroşenko 1918 senesiniñ vaqialarını añdı. «Moskva bolşevikleri Qırımda, yerli qarşılıqnı qanğa battırıp, meşur qırımtatar erbabı, Qurultaynıñ teşkilâtçı ve reisi, Qırım musulmanlarınıñ Müftisi, qırımtatar milliy gimniniñ müelilfi Noman Çelebicihannı idam ettiler».
Qırımda yıl evelsi yüz bergen vaqialarnı ve «referendum»nı Poroşenko «Rusiyeniñ Ukrainağa qarşı açıq istilâsını gizlemek içün yapılğan bir areket» olaraq adladı.
Petro Poroşenko
«Devletimiz halqara uquqlarına ve Ukraina milliy qanuniyetine qarşı keçirilgen bu küçsüz areketniñ neticelerini iç bir vaqıt tanımaz. Em de Qırım sakinleriniñ büyük bir qısmı, eñ evelâ qırımtatarlar ve ukrainliler Ukrainağa sadıq qalıp, bu siyasiy saçmalıqqa faal sürette qarşı çıqtılar», – denile muracaatta.
«Ukraina iç bir vaqıt Qırım aqqından vazgeçmez, anda yaşağan insanlarnıñ aqlarını bar küçü ile qoruycaq», – dedi Poroşenko.
Prezident künlerniñ birinde Qırımda ukrain devleti ve insan aqlarına qarşı çıqqan er bir insan halqara ve ukrain mahkemelerine tüşeceginden eminligini bildirdi.
Bundan da ğayrı, Poroşenkonıñ aytqanı kibi, şimdi ukrain vatandaşlarınıñ, şirket, müessise ve akimiyet organlarınıñ mülkini «milliyleştirgen», ukrain faydalı qazımtılarını qanunsız sürette elde etkenler er şeyni qaytaracaq ve mesülietni çekecek.
Prezidentniñ sözlerine köre, akimiyet organları endi mülkiyet aqqınıñ qaytarılması içün halqara mahkemelerge muracaatta bulunmaqta.
O emindir ki, Qırımnıñ medeniy inkişafı yalıñız mustaqil ve bölünmez Ukraina terkibinde mümkündir.
Ukraina devleti vaqtınca işğal etilgen territoriya üzerindeki nezaretini özüne qaytarır. Tez ve qolay olacağını bugün aytmacağım. Amma mıtlaqa qaytarır, birlikte biz Qırımnıñ tamır halqı ve qavmiy, til ve diniy mensüpligine baqmadan, er bir yarımada sakininiñ aq-uquqları qorçalanacaq yañı Qırımnı qurarmızPetro Poroşenko
«Ukraina devleti vaqtınca işğal etilgen territoriya üzerindeki nezaretini özüne qaytarır. Tez ve qolay olacağını bugün aytmacağım. Amma mıtlaqa qaytarır, birlikte biz Qırımnıñ tamır halqı ve qavmiy, til ve diniy mensüpligine baqmadan, er bir yarımada sakininiñ aq-uquqları qorçalanacaq yañı Qırımnı qurarmız».
Aksönov: Poroşenkonı mında ketirip, mahkeme etecekmiz
Qırımnıñ öz başına ilân etilgen baş naziri Sergey Aksönovnıñ fikirince, prezident Petro Poroşenko ile yolbaşçılığında Ukraina akimiyeti mahkeme etilmek kerek.
«Bizler oña (Poroşenkoğa, – muar.) Qırım mahkemesini vade etken edik. Emin oluñız, olacaq. Mında ketirip, mahkeme etecekmiz», – dep ayttı Aksönov. Bunıñ ile o, bir yıl evelsi olğan vaqialarnı añıp keçti. O zaman Poroşenko Aqmescitke kelip, insanlaranı qandıracaq edi, amma onı diñlemeyip, quvğan ediler.
Sergey Aksönov
«Qırım özüni tarihiy vatanına qaytardı, ve bu öyle de qalacaq. Hayallarını aqıllarından alıp taşlasınlar», – dep ayttı Qırım baş naziri. O emindir ki, «ekseriyetni teşkil etken Ukrainanıñ normal vatandaşları» yaqında «öz menfaatını qorumaq içün devlet akimiyet organlarını zapt etken şu alçaq eriflerni quvıp yiberir ekenler».
«Er kes cezasını körer, öz halqı olarnı mahkeme eter», – dedi Aksönov. O, Ukraina Gümrük birliginiñ azası olğanından soñ ukrain halqınıñ dostu olğan Qırım onıñ ile umumiy alanda yaşamağa azır olğanını bildirdi.
Celâl: Umumiy bir fikirge kelmek kerek
Qırımtatar Milliy Meclis reisiniñ muavini Nariman Celâlnıñ fikrine köre, Ukraina prezidenti öz muracaatında qırımtatarlar ya olarnıñ tarihı aqqında aytqanı – «güzel»dir.
«Bugünki vaziyette bizler devlet yolbaşçıları, prezidentleriniñ beyanatlarına degil, areketlerine esaslanaycaqmız», – dep qayd etti Celâl.
Beyanat ve vesiqalar «çoq oldı», lâkin «qırımtatarlar ve umumen Qırım, Ukraina, Rusiye sakinleriniñ havfsızlığı içün atılğan adımlar körünmey».Nariman Celâl
Onıñ bildirgenine köre, beyanat ve vesiqalar «çoq oldı», lâkin «qırımtatarlar ve umumen Qırım, Ukraina, Rusiye sakinleriniñ havfsızlığı içün atılğan adımlar körünmey».
«Bugünki künde, menim fikirimce, bir-birini qabaatlağan beyanatlar keçmişte qalmaq kerek, – dep tüşüne Meclis reisiniñ muavini. – Vaziyet o qadar kergin ki, bir kimsege kerekmegen zıddiyette (Ukraina şarqında – muar.) biñlernen elâk olğanlarnı saymaq mümkün. Şunıñ içün birine mahkemeni vade etip, qabaatlamaq, birisine Baş prokuraturağa ariza yazmaq – ekinci derece işler», – dep tüşüne Celâl.
Celâlnıñ fikrine köre, bugün er kesnen umumiy bir til tapıp, areketlerine qıymet kesmek kerektir, kim olğanına baqmadan: cumhuriyet başı, Ukraina prezidenti – aqiqiy barışıqnıñ, havsızlıqnıñ olmasına ve ziddiyetniñ toqtatılmasına yönelgen areketlerine baqmaq kerek.
Graç: Qırım artıq bir yerge qaytıp olamaz
«Rusiye kommunistleri» firqasınıñ Qırım bölügi komitetiniñ birinci kâtibi, cumhuriyet parlamentiniñ sabıq spikeri Leonid Graç Petro Poroşenkonıñ Ukraina Qırım üzerinde «nezaretini qaytarır» degen sözlerine inanmay.
Qırım iç bir vaqıt Ukraina terkibinde olmaz: onı özünden suvuttı ve özü de qabaatlıdırLeonid Graç
«Poroşenko Ukraina Kuçma, Yuşçenko ve hırsız Yanukoviç yardımı ile Qırımnı özünden suvutqanını tanımaq kerek edi, – dedi Graç Qırım.Aqiqatqa. – Qırım 1998 senesi anayasasını qabul etti ve onı ürmet etmek ve esas qaidelerine riayet etmek kerek edi. Amma bunı kimse yapmadı».
Graç «Qırım iç bir yerge qaytıp olamacağından» emindir. «Qırım mütenasip uquqiy qararnı aldı. Qırım iç bir vaqıt Ukraina terkibinde olmaz: onı özünden suvuttı ve özü de qabaatlıdır», – dep qoştı kommunist.
Aynı zamanda cumhuriyet başınıñ sözlerini izaatlap, Graç böyle dedi: «Aksönovğa azca laf etmek kerek, öz kirli kelecegi ve bugüni ile halqara siyasetke kirişmemek lâzim». «Qırımda qaparcılıq az olsun, nevbetler olmasın, dep areket etmek kerek, «milliyleştirüv» ile oğraşmamaq lâzim», – dedi sabıq spiker.
O şunı da aytıp keçti ki, halqa mahkemeler aqqında çeşit bildrüvlerge menfiy munasebette buluna. «Bugün rus-ukrain munasebetleri qıyın olğan vaqıtta, em de bu vaqıt Qırım sebebinden keldi ve Donbassta qanlı uruşqa çevirilgenini qayt etmek de lâzim, biraz muqayt olmaq kerek. Men tilimni biraz sıqar edim ve böyle kibi laflarnı aytmaz edim», – qayd etti Graç.
Ümerov: Qırımnıñ qaytuvını isteyim
Meclis azası İlmi Ümerov Qırımnıñ Ukrainağa qaytması ile bağlı istegini gizlemey. «Bunı pek isteyim ve Ukrainada qırımtatar halqınıñ aqlarınıñ ğayrıdan tiklevi boyunca qarar alacaq insanlarnıñ tapılmasını isteyim», – dedi Ümerov Qırım.Aqiqatqa.
Qırımtatar halqınıñ timsaliy organınıñ azası aytqanı kibi, Rusiyeniñ Ukrainağa bir vaqıtları «tesiri büyük edi», Rusiye küçleri ise «elektoratnıñ yarısını teşkil ete edi». Böylece o, qırımtatar halqınıñ aqları alâ daa tiklenmegenini añlata.
Fikrime köre, vaziyet deñişir ve bu Qırım işğali ve Lugansk, Donetsk arbiy areketlerinden evel olğan Ukraina endi olmazİlmi Ümerov
«Şimdi bütün bu facialardan soñ: işğal, cenk – menimce, Ukrainadan er şey deñişir, qaparcılıq azlaşır. Fikrime köre, vaziyet deñişir ve bu Qırım işğali ve Lugansk, Donetsk arbiy areketlerinden evel olğan Ukraina endi olmaz», – dey Ümerov.
Aksönovnıñ «Poroşenko Qırım mahkemesine çağırılacaq» bildirüvine Meclis azası inanmay: «İmkânsız, böyle şeyniñ olması mümkün degil».
Omelçuk: Başta Ukraina devlet olaraq ğayrıdan qurulmaq kerek
Başta Ukraina devlet olaraq ğayrıdan qurulmaq kerek, soñra vatandaşlarına ve digerlerge insanlarnıñ yaşayış seviyesini, havfsızlığını Avropa seviyesine qadar kötere bilecegini köstermek kerek, soñra ise diger mevzularnı kötermek mümkün olurDmitriy Omelçuk
Qırım siyasetşınası Dmitriy Omelçuk Poroşenkonıñ muracaatını izaatlap, böyle dey: «devlet yolbaşçısı olıp, teslim olmamalı», amma «Qırım üzerinde nezaretniñ yaqın zamanda qaytarılması aqqında laf olmamaq kerek».
«Başta Ukraina devlet olaraq ğayrıdan qurulmaq kerek, soñra vatandaşlarına ve digerlerge insanlarnıñ yaşayış seviyesini, havfsızlığını Avropa seviyesine qadar kötere bilecegini köstermek kerek, soñra ise diger mevzularnı kötermek mümkün olur», – dedi Omelçuk Qırım.Aqiqat saytına.
Onıñ sözlerine köre, Qırımda insanlarnıñ keyfi bu sene devamında deñişmegenini köz ögüne almaq kerek. «Biraz deñişse de, qırımlılarnıñ çoqusı Ukrainağa keri qaytmağa istegenine qadar deñişmedi», – dedi siyasetşınas.
Aksönovnıñ Ukraina prezidentine nisbeten bildirüvi boyunca Omelçuk şöyle dey: «lütufkârlıq, aqibeti olmaz».