Aqmescit – İşğal etilgen Qırımnıñ Rusiye uquq qoruyıcıları qırımtatar faalleriniñ yaqalanması ve tintüvlerine yañı ğayret ile başladılar. Eki kün içinde arbiyler yarımadanıñ şimdiki reberligine qarşılıq köstergen Qırımtatar Milliy Meclisi reisiniñ muavini Ahtem Çiygoznı, em de topraq meselesinen bağlı «narazılıq meydanlarınıñ» faal iştirakçisi Seydamet Gemecini yaqaladılar. Bundan ğayrı, Çiygoznıñ evinde bir qaç saat sürgen tintüv keçirildi, onıñ neticesinde para, bilgisayar tehnikası ve müceverler alındı. Qırım akimiyeti qanunnı bozğanlar mıtlaqa ceza alacağını ayta. Közetici ve ekspertlerniñ fikirince, qırımtatar faallerine basqı devam ete bile.
Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reis muavininiñ evinde tintüv cuma künü, yanvar 30-da, yerli saatke köre saat 7:30 başlandı. Evde Ahtem Çiygoznıñ ömür arqadaşı Elmira Ablâlimova ve kiyevi İlyas bar ediler.
«Evge eki beyaz mikroavtobus keldi, silâlı, maskalı insanlar çıqıp, azbarğa kirdiler. Köpek avuldamağa ve olarnıñ üstüne atılmağa başladı. Köpekni atıp öldürecek ediler, amma men vaqtında çıqıp, köpekni olardan çekip aldım»,– dedi Qırım.Aqiqat mühbirine Çiygoznıñ kiyevi İlyas.
Arbiyler evge kirip, tintüv emrini seslendirdiler ve erkekni çıqmağa mecbur ettiler. «Olar pek qaba davranalar. Kendi şaatlarını da ketirdiler. Ne qıdırğanlarını aytmaylar», – dep açuvlana İlyas.
Adamlar Ahtem Çiygoznıñ evi yanında toplaşalar
Saba saat 8-den başlap evniñ yanına Bağçasaray sakinleri, qomşu, regional meclis azaları ve faaller kelip başladılar. Rusiyeniñ acele tedbirler mahsus bölüginiñ (SOBR) silâlı hadimleri er keske evden 100-200 metrge qadar çetleşip, «taqiqat tedbirleriniñ keçirilmesine keder etmemege» ayttılar. Silâlı adamlarnıñ bir qısmı evniñ artında ösken ardıç çalılığında gizlenip otura edi. Ara-sıra olar oturğan yerlerini terk etken ediler.
Zodiye Saliyeva
«Rusiyeni añlamaq zordır... Evde ve umumen Qırımda olğanlarına inanmaysıñ. Bu basqı ile bizni qorquzacaq olalar. Lâkin bizni qorqutamazlar. Halqımız çoq şeyni kördi, buña da dayanırmız», – dep ayta Bağçasaray sakini Zodiye Saliyeva.
Meclis azaları: Basqığa baqmadan, Qırımdan ketmek mümkün degil
Ahtem Çiygoz
Vaqia yerinde bulunğan Bağçasaray rayon devlet memuriyetiniñ sabıq yolbaşçısı, Qırımtatar Milliy Meclisiniñ azası İlmi Ümerov arbiylerniñ Qırımtatar Milliy Meclisi reisiniñ muavini Ahtem Çiygozğa nisbeten yapqan areketlerini, şu cümleden, yanvar 30-da sabadan berli evinde keçirilgen tintüvni siyasiy sımarış dep adladı.
«Liderlerimiz Mustafa Cemilev ve Refat Çubarovğa Qırımğa kiriş yasaq etilgen soñ, olardan soñ Meclis reisiniñ muavini Ahtem Çiygoz kele edi. Menimce, Meclis azaları ve qırımtatar faallerine nisbeten areketlerniñ quvetleştirilmesini beklemek kerek», – dedi Ümerov.
Your browser doesn’t support HTML5
Çiygoznıñ evinde 9 saat devamında tintüv keçirile
Qırımtatar Milliy Meclisiniñ tışqı alâqalar bölüginiñ reberi Ali Hamzin de aynı fikirde. Onıñ aytqanına köre, qırımtatarlarğa yapılğan basqınıñ esas maqsadı – halq ekseriyetiniñ yarımadadan qıtaiy Ukrainağa köçip ketmesidir.
«Bu akimiyetniñ maqsadı belli – halqımızğa yarımadanı terk ettirmektir, bizni qorquzmaqtır. Bu sebepten men provokatsiyalarğa qulaq asmamağa, qorqmamağa, ve Qırımdan ketmemege çağıram», – dep qayd etti Hamzin.
«Çekiliñiz ve vaziyetni daa beter etmeñiz»
Altı saatten soñ Ahtem Çiygoznıñ qorantasına qoltutmağa kelgen adamlar evlerine qaytıp başladılar. Qalğanları evden tahminen yüz metrlik mesafede turmağa devam ete ediler – Rusiye arbiyleri yaqınlaşmağa bermediler. Elmira Ablâlimovanıñ anası Zera Ablâlimova bir qaç kere rica etse de, evge kirip olamadı.
Zera Ablâlimova qızına kirip olamay
«Qızım maña telefon etip, tintüv olğanını ve telefonnı tutıp alğanlarını ayttı, laf etip olamağanını bildirdi», – dep ayttı qadın. Silâlı adamlar oña araba qapusından çetleşip, vaziyetni daa beter etmemege tevsiye ettiler.
«Bizler bunıñ soñu ne olacaq baqmağa keldik. Qadın bir özü, bir qaç saatten berli. Şaatlar belli degil. Bu qanunğa köremi? Men akimiyetniñ aqlında ne olğanını bilmeyim, lâkin mından ketmemizni istese, böyle bir şey olmaycaq. Bizni qorquzmazlar. Qırımdan ğayrı vatanımız yoq. Bizler mından bir yerge ketmeycekmiz», – dep tüşüncelerinen paylaşa Çiygozlarnıñ qomşusı Elmira Ümerova.
Elmira Ablâlimova: meni adam, vatandaş, qırımtatarı, qadın ve islâm dinini kütken bir insan olaraq aşaladılar
10 saat sürgen tintüvden soñ uquq qoruyıcılar kettiler. Evge kirgen insanlar er şey darma-dağın etilgenini kördiler: mefruşat qırıldı, eşyalar dağıtıldı, taban alındı.
Ahtem Çiygoznıñ evinde keçirilgen tintüv aqibetleri
Qırımtatar Milliy Meclisi reis muavininiñ ömür arqadaşı Elmira Ablâlimova dedi ki, tintüv vaqtında arbiyler av patronı, ve «qurşunlarnı» taptılar, qadınnıñ olardan haberi yoq. Tintüv keçirilgende qadın evde bir özü edi, onıñ yanında tahminen on arbiy kişi tura edi.
«Tabannı aldılar, merdiven, ev bosağasını qırdılar, skemlelerni qırdılar. Tataristan ziyaretinde ediye etken hatıralıq paranı bile aldılar», – dedi Ablâlimova.
Tintüv vaqtında merdivenni qırdılar
Onıñ aytqanına köre, tintüv «utanmaz, arsız ve qaba bir şekilde» keçirildi.
«Eki hadim, olardan biri – Qırım Cumhuriyeti İçki işler nazirliginiñ üyken vekâletlisi Aleksey Malivanets ve Rusiye Federal havfsızlıq hızmetiniñ üyken hadimi Andrey Kudaşov utanmayıp, meni insan, vatandaş, qırımtatarı, qadın ve islâm dinini kütken bir insan olaraq aşaladılar», – dep ayttı Elmira Ablâlimova.
Onıñ bildirgenine köre, o, taqiqatçığa bu adamlarnı tenbilemege rica etti. Lâkin onıñ areketleri olarnı bunı yapmağa zorlay degen cevap berildi.
Ahtem Çiygoznıñ evinde keçirilgen tintüv aqibetleri
Bundan ğayrı, Ablâlimovanıñ fikirince, Rusiye Cinaiy-protsessual kodeksiniñ tintüv vaqtında şaatlarnıñ qullanmasında bozuvlar oldı.
«Men şaat olaraq qomşularnı davet etmege talap etsem de, maña eki tanış olmağan insannı tanıttılar. Birisi Qarasuvbazar rayonından, ekincisi de Aqmescitten eken. Soyadı Lotkovskiy olğan şaat er kesniñ adını bile edi, demek ki, bu adam meraqlanğan bir şahıs edi. Bundan ğayrı, o, ğayet faal olıp, tehnikanı baqtı, tellerni qarıştıra edi, bu kene de onıñ alâqasını tasdıqlay, lâkin Rusiye Federatsiyasınıñ Cinaiy-protsessual kodeksine binaen, şaat olaraq alâqası olmağan bir insan olmalı», – dep ayta Çiygoznıñ apayı.
Ablâlimovanıñ fikirince, bütün bu areketler Rusiye Federatsiyası cinaiy-protsessual kodeksini boza. Onıñ aytqanına köre, tintüv protokolı ile adliyecisine muracaat etecek.
«Men oña bütün vesiqalarnı alıp ketecem – menim tenbilerim olğan protokol kopiyasını alacam. Menim içün eñ müimi şunda ki, yapqanlarım Ahtem Çiygozğa zarar ketirmesin», – dedi Elmira Ablâlimova.
Mahinatsiyalardan zarar kördimi?
Aqımdaki aftanıñ ortasında daa bir qırımtatar faali apiske alındı. Çarşenbe künü, yanvar 28-de, uquq qoruyıcı organlarnıñ hadimleri «Sebat» cemaat teşkilâtınıñ idare azası, topraq meseleleri ile bağlı «narazılıq meydanlarınıñ» iştirakçisi Seydamet Gemecini yaqaladılar. Gemeciniñ ortaqları bildire ki, bunıñ sebebi «narazılıq meydanlarınıñ» diger iştirakçilerinden kelgen şikâyetler oldı. Olar «Sebat» teşkilâtınıñ idare azasını topraq mahinatsiyalarında qabaatlaylar.
Seydamet Gemecini eki ayğa apiske aldılar. «Sebat» teşkilâtı idaresiniñ daa bir azası Fazıl İbraimov dedi ki, imaye yaqalanğan insannı «Qırımda ğayet meşur insannıñ» şahsiy kefaleti ile azat etmege rica etti. «O, siyasetçi degil, daa ziyade hocalıq işlerine baqa. Pek yahşı bir adam. Qıyın vaziyetlerde bu adamdan yardım isteyim», – dep ayttı İbraimov, amma başqasınıñ adını aytmağa istemedi (15 minut saytınıñ metni alındı).
Seydamet Gemeci
Lâkin mahkeme Gemecini azat etmedi. «Bir şey yapıp olamadıq. Taqiqat devamında eki aydır apiste olacaq», – dedi İbraimov. Şimdi, onıñ malümatına köre, adliyeci mahkeme qararına apellâtsiyanı azırlay. Bunı o «olmaycaq bir şey» dep adladı.
Gemeci uquq qoruyıcı organlarnıñ hadimleri yapqan areketlerine narazılıq bildirmek içün açlıqnı ilân etti. Bu aqqında Qırımnıñ strategik tedqiqler İnstitutı Rusiye prezidenti Vladimir Putin, Rusiye Baş prokurorı, Federal havfsızlıq hızmeti ve İçki işler nazirliginiñ yolbaşçıları, Rusiye Devlet Dumasınıñ reisi ve diger Rusiye memurlarına yazğan açıq mektübinde aytıla.
«Yaqalağanda Rusiye qanunları bozulğan edi. S.Gemecige nisbeten belgilengen apis cezası kibi ciddiy bir ceza sebepleri aydınlatılmadı. Seydamet Gemeci uquq qoruyıcı ve nezaret organlarğa kendi ve «Sebat» cemaat teşkilâtınıñ faaliyeti aqqında er daim malümat bere edi. Qırım uquq qoruyıcı organlarınıñ hadimleri yapqan qanunsız areketlerge narazılıq köstermek içün Seydamet Gemeci açlıqnı ilân etti», – aytıla mektüpte.
Fazıl İbraimov
Muracaatta qayd etile ki, «Seydamet Gemeciniñ yaqalanması oña ve «Sebat» cemaat teşkilâtına memuriy ve ruhiy basqı yapmaq içün Qırım akimiyeti tarafından teşkil etildi».
İnstitut reberligi bunıñnen bağlı acele qarar alınmasını ve, muracaatta yazılğanı kibi, «Rusiyeniñ qırımtatar vatanperverlerine büyük basqı yapılmasını» toqtatmağa çağıra.
Qayd etmeli ki, cumhuriyetniñ sabıq baş naziri Anatoliy Mogilev, soñra da cumhuriyet yolbaşçısınıñ vazifelerini eda etken Sergey Aksönovğa qoltutqan Seydamet Gemeci keçken sene dekabr ayında Qırım devlet şurasınıñ binası yanında piket ötkerilmesini ilân etken edi. Gemeciniñ bildirgenine köre, aktsiyağa «narazılıq meydanlarınıñ» iştirakçileri qoşulacaq edi. Olarnı «Devlet ya da belediye mal-mülkinde olğan topraq damartılarınıñ berilmesi aqqında» qanunnıñ qabul etilmesi açuvlandırdı.
Faal Aqmescitteki matbuat konferentsiyasında dedi ki, qanunğa köre repatriantlarnıñ 80% topraq almaq aqqından marum qalacaq. «Sizler «narazılıq meydanlarınıñ» iştirakçilerinden orta statistik Rusiye vatandaşlarını yapacaq olasıñız, amma 1944 senesinden berli başımızdan keçirgenlerimizni köz ögüne almaysıñız: sürgünlik oldı, yaşağan köy ve şeerler, yaşağan evlerimiz qalmadı. Bizler qaytqan soñ bunı qaytarmadılar», – dep muracaat etti Devlet şurasınıñ deputatlarına Gemeci.
Lâkin «Sebat» idare azası ilân etken miting belli olmağan bir sebeplerden keçirilmedi.
Siyasetşınas: O vaqıt Qırım Rusiye Federatsiyasınıñ terkibinde degil edi
Qırım akimiyeti Seydamet Gemeciniñ yaqalanmasını izaatlamay. Aynı vaqıtta, olarnıñ fikirince, Ahtem Çiygoznıñ yaqalanması qanun ögünde er kes aynı olğanını ifadeler.
Ruslan Balbek
«Taqiqat keçirilgende onıñ sırlarını açmayıp, Ahtem Çiygoznıñ qabaat delilleri aqqında aytmağa olmay. Bu mesele prokuratura ve uquq qoruyıcı organlarğa aittir. Lâkin epimiz Meclis reberligi yıllar devamında kendi halqınıñ menfaatlarına qarşı ve qanunnı bozıp yapqanlarını bilemiz, lâkin Ukraina akimiyeti olarnı cezalamadı», – dep ayttı Qırım ükümetiniñ baş nazir muavini Ruslan Balbek «akimiyetke» yaqın olğan «Krıminform» agentligine.
Onıñ qayd etkenine köre, Meclis vekilleriniñ uquq bozuvları Qırım tarihınıñ Ukraina devrine ait olsa da, zarar körgenler yarımadada yaşamağa devam etip, adalet tiklenmesini talap eteler.
Qırım siyasetşınası Dmitriy Omelçuk qırımtatar faalleriniñ yaqalanmasını izaatlap, uquq tarafına diqqat ayırdı. «Olar uquqqa uymağan bir şey yapqan olsalar da, Qırım o vaqıt Rusiye Federatsiyasınıñ terkibinde degil edi, ve mesüliyetke çekecek birisi olsa, o da Ukraina olmalıdır, – dedi Omelçuk Qırım.Aqiqatqa. – Men iç bir kimseden olarnıñ apiske alınmasınıñ sebebini eşitip olamayım. Bu Rusiye Federatsiyasınıñ toprağı degil edi, Qırım o vaqıt Ukraina terkibinde edi».
Dmitriy Omelçuk
Siyasetşınasnıñ fikirince, Meclis reisiniñ muavini Ahtem Çiygoznıñ yaqalanması, em de onıñ evinde keçirilgen tintüv «Meclis ve qırımtatar areketine basqı yapmaq, onı boysundırmaq ıntıluvı» ola.
«Qırımtatarlar arasında iş tutacaq diger insanlar bar, ve bular endi kerekmegenini kösterecek olalardır. Olar teslim olmaylar, şu sebepten olarğa nisbeten diger usullar qullanılacaq», – dep ayttı ekspert.
Omelçuknıñ fikirince, uquq qoruyıcı organlarnıñ bunıñ kibi areketleri devam ete bile.
«Akimiyetniñ tüşüncelerine bağlı: Meclisniñ telükesi barmı, onıñ qırımtatarlarnıñ ekseriyetine tesiri barmı ya da yoq?», – dedi Omelçuk.
Onıñ zanınca, «artıq tesiri olmağanını, telükesiz olğanını tüşünip başlağan soñ, bunıñ kibi areketler olmaycaq».
Your browser doesn’t support HTML5
Çiygoz fevral 26-da olıp keçken mitingde adamlarnı tınçlandırğan edi
Metinde Qırım yarımadasında resmiy şekilde qullanılğan ıstılalar mevcut