Aqmescit – Qırım Müftiyatında işandırğanları kibi, ibadethaneler ve aziz yerlerge nisbeten yapılğan aqaretlerge qarşı musulmanlar cevap bermeycekler. Aksine, «Allahqa sığınıp, tek ondan yardım beklerken», cumhuriyet yolbaşçıları ve qorçalayıcı organlarınıñ riayet etüvini isteyler. Qırım.Aqiqat hadimi yarımadada yaşağan musulmanlarğa başqa bir yerden yardım soramaq, ve bu vaziyetniñ dinlerara munasebetlerge nasıl etip tesir etecegini ögrenmege tırıştı.
Bağçasaray rayon devlet memuriyetiniñ sabıq yolbaşçısı İlmi Ümerov Qırım.Aqiqatqa aytqanı kibi, regionda camilerniñ ateşke berilüvi devam etkeni, musulmanlarnı cevap bermege teşviq etmek isteklernen bağlı. «Allah sabır bersin… Cenk – büyük ticrayettir, adamlar (er taraftan) tek qurban keteler…», – dedi o.
İlmi Ümerov
Ümerov emin, qırımtatarlarnıñ sabır etmege küçü yeter. «Başqalarnıñ ibadethanelerine biz ücüm etmeycekmiz…Amma, kimnidir qoldan tutsalar, mahkemesiz cezalay bileler», – dedi o.
Mühbir Ayder Mujdabayevniñ fikirince, bu vaqialar adamlarnı daa ziyade aşalamaq, qorquzmaq içün yapıla, ve qarşı areketlerni yapmağa teşviq etmege isteyler. Amma, «qırımtatarlar iç bir vaqıt bir kimseni yaqmadılar, milliy mensüplik boyunca canlarını ağırtmadılar», – dep qayd etti Mujdabayev.
Qırımlı musulman Nariman Memedeminov bu vaqialarnı Meclisniñ aqaretlevinen bağlay. «Bir taraftan, akimiyetnen dialog qurmağa azır olmağanlar bar - işte, camiler yana, tınçlıq yoq, zıddiyet öse…Diger taraftan, işbirlikke azır olğanlar da bar - er şey yahşı, meselelerni «çezemiz» deyler. Bir çoq gipotezalarnı baqmaq mümkün», – dedi o Qırım.Aqiqatqa.
Aynı zamanda, Memedeminov bildirgeni kibi, zemaneviy Rusiyede musulman halqlarğa nisbeten bu kibi davranış iç bir kimseni şaşırtmay. «Rusiye Federatsiyasında cami apansızdan yanıp, kül ola bile, ya da onı çeşit sebeplerden yıqtırmaları mümkün (misal içün, Qazandaki İhlas camisi). Cami olmasa, meseleler de olmaz. Kubande cuma ve bayram namazlarını adamlarnıñ evlerinde qılalar. Belki Rusiye akimiyeti bu kibi siyasetni alıp bara?» – dey qırımlı.
«Qırımda zıddiyet ösmek mümkün»
«Rusiye Federatsiyası tarafından qırım yarımadasınıñ işğali aqibetinde, allahnıñ evi – camilerge ücüm etken hıyanetler soqaqlarda bıralqılanıp yüreler», – dep añlattı Qırım. Aqiqatqa «Hizb ut-Tahrir» ukrain teşkilâtınıñ informatsion ofisiniñ reberi Fazıl Amzayev.
Onıñ aytkanına köre, bu seneniñ mart-fevral ayları yüz bergen vaqialar, Qırım cemiyetini ekige böldi, yarımadada milletlerara ve dinlerara munasebetlerini bozdı. Camilerniñ atеşke berüvi bunıñ isbatıdır.
«Bu yılnıñ baarinden başlap, Qırımda ciddiy milletlerara davasınıñ açılması mümkün, aziz mekânlarğa yapqan ücümlar davalarnıñ esas sebebi ola bile»,– dedi o.
Fazıl Amzayev
Amzayev bildirgeni kibi, evelden de buña oşağan vaqialar yüz bergen edi, ukrain qanunları boyunca musulman qabristanlarınıñ aqaretlevi ve camilerniñ ateşke berilüv vaqiaları qayd etile ediler.
«Amma, çeşit vazifelerde bulunğan siyasetçilerniñ ıntıluvlarına baqmadan, cemiyet bu areketlerge lâyıq qıymet kesmek ve tariklerge qapılmamağa ögrendi. İşte bu, sabıq sovetler topraqları sayılğan Qırımda qanlı davalardan vazgeçmege yardım etti», – dep ayttı «Hizb ut-Tahrir» vekili. Amma, onıñ sözlerine köre, Qırımnıñ şimdiki vaziyeti yarımadaki tınçlıqnı bozmaq mümkün. «Qırımda bir de bir dava açılsa, bunda Rusiye Federatsiyasınıñ akimiyeti mesülietli olacaq, çünki yarımadanı idare etip, bu vaqialarnıñ sebepçilerini, cinayetçilerni tapmağa imkânları bar», – dep belley Amzayev.
Yarımadada yaşağan musulmanlarnı kimler qorçalay bile, sualge Amzayev şunı aytttı: «Musulmanlarnıñ aqiqiy qorçalayıcısı devleti olmağance, bu vaqialar devam etecek».
Qanun bozuluv vaqialarnı qayd etmek kerek
«Almenda» grajdanlar maarifi Merkezi yolbaşçısı Оlga Skripnik aytqanı kibi, bütün bozuluv vaqialarnı qayd etmek kerek ve özüni qorçalamaq içün halqara usullarnı qıdırmalı.
Uquq qorçalayıcınıñ fikirince, «yerli akimiyet camilerni kendi nezareti astına almaq içün qolundan kelgenini yapa, misal içün camilerni çekip almaq ya da akimiyetke baqqan cemiyetke telim etilmesini istey».
Оlga Skripnik
Skripnik qayd etkeni kibi, bozuluvlarnıñ bir qısımı –sebep olaraq - yasaq etilgen edebiyatnı qıdırğanlarını aytıp, qanundan tış ötkerilgen tintüvlernen bağlı.
Musulmanlar özlerini nasıl etip qorçalamaq mümkünler, sualine uquq qorçalayıcı şunı ayttı: «Ağır sual, çünki umumen alğanda Qırımdaki vaziyet sebebinden insannıñ esas aq-uquqları bozula. Qanunsız areketlerni qayd etmek kerek (basqı, çalınuv, binalarnıñ zapt etilüvi ve ilâhre), politsiyağa muracaat etmek, halqara qanunlarnı qullanmaq kerek, misal içün Avropa mahkemesine muracaat etmeli, şahsiy havfsızlıq qaidelerine riayet etmeli».
Evelden haber etilgeni kibi, noyabr 12 künü belgisiz şahıslar Sudaq civarındaki Qoz camisini ateşke berdiler. İyün 13 künü 2014 senesi Aqmescitniñ Qulçuq köyünde camini yaqmağa tırıştılar. Cinayetçiler öyle de tapılmadı.
Küzde qırımtatar qorantaları ve musulman müessiselerinde tintüvler ötkerildi.