Katsiveli – Qırımnıñ eñ dünlber köşesinde yerleşken üteki-midiya ferması, şimdiki vaqıtta yarımadanıñ eñ celp etici yerlerden ola bile. Avropa birligi ve Rusiye biri-birine qarşı kirsetken yasaqlayıcı tedbirler sayesinde Qırımdaki işhane içün yañı imkânlar açıldı. Qırım.Aqiqat fermağa barıp, şu yerde şik yemekniñ azırlav sırlarını ve fermacılar qarşılaşqan meselelerni ögrendi.
Üteki ve midiyalarnı yetiştirgen ferma Simeiz civarındaki Katsiveli qasabasınıñ yalısında yerleşe. İşhane saibi, iş-adamı Sergey Kulik bu işnen 8 yıl evelsi meraqlanıp başladı. O vaqıt Moskvada yaşay edi, Qırımda musafirhaneni qurdı. Aynı zamanda üteki ve midiyalarnı yetiştirmege qarar aldı, bu saada tecribeni Avropada qazandı. «Qartlaşqan soñ, bir şeyler yapmaq kerek te», – dep şaqalaşa Kulik.
Katsiveli qasabasında bu işnen meşğul olmaq içün bütün kerekli şaraitler bar: Qara deñizniñ suvı temiz, pek tuzlı degil – tahminen 17-18 promille, orta iklim. Bu cietten, Qırım yalısı Soçige baqqanda, daa çoq kelişe.
Bir üteki içün 2 yevro
Biz körüşken künü küçlü yel esip, deñizde furtuna bar edi. Böyle avada deñizde yaldamaq ğayet havflıdır. Amma, fermacı buña çoq qulaq asmay. «Biz gece-kündüz çalışırmız, gece ava tınç olsa, demek gece deñizge çıqıp çalışacaqmız», – dep añlata Sergey Kulik.
Fermada bir qaç adam çalışa, «Mariya» ve «Patritsiya» qayıqları bar. Soñkisi yaqında İtaliyada satın alındı. Onıñ üstünde iş içün kerekli olğan er şey bar. «Evelden biz ütekilerni, midiyalarnı temizlemek içün adamlarnı işke ala edik, Aqyardan işçilerni davet ete edi, şimdi bunı maşina yapa, artıq vaqıt ve sermiyalarımız zaya ketmey», – dey fermacı.
Sergey Kulik
İş adamı üteki ve midiyalarnı deñizde 5 gektarlıq meydanda yetiştire. Yalıdan şu meydan qayda yerleşkenini bilmek içün, mahsus köstergiçlerge baqmaq kerek. Tahminen 20 köstergiç, aralarında 100-150 metr mesafe bar. Köstergiçlerniñ altında ufaçıq bağçalar bar, anda ütekiler yaşay, ve ağlarda ösken midiyalar buluna. «Bereket» eki yıl içinde azır ola. Onı küz ve baarde cıyalar. Yılda 500 biñ üteki ve 100 tonna midiya toplanıla. Bir ütekiniñ fiyatı 2 yevro. Bir kilo midiya tamam bu fiyatqa satıla.
Bu fermanı köz etkende, er şey daqqa- daqiqasınen çalışqanını tüşenesiñ. Amma, Sergey Kulik bu işke tahminen eki million yevro sarf etti, faqat ale daa şu paranı kâr etip qaytarıp olamadı.
Midiyalarnı – tek uçaqnen yollaycaqlar
Avropa Şurası Rusiyege qarşı kirsetken yasaq etici tedbirler ve rusiyeli akimiyetniñ buña cevabı aqibetinde tükânlarda çetel memleketlerden ketirilgen şik yemekler ğayıp olıp başladı. Lâkin, Katsiveli qasabasındaki ferma içün yañı imkânlar açıldı. Evelden, Kulik mahsulatlarnı tek Qırımda satqan olsa, şimdi ticaret cografiyası bayağı keñişledi.
«Bu sanktsiyalardan sebep, men degil de, qavehane ve işhaneler meni qıdırıp yüreler. Müşteriler Moskva, Sankt-Peterburg, Krasnodar, Soçi, Rostov-na Donu, Odessadan keleler – er keske deniz mahsulatı kerek», – dey Kulik, veqayd etkenine köre, em Ukraina, em Rusiyede deñiz mahsulatı ticareti tam olaraq tolu degil.
Midiyalar
Bildirgenine köre, deñiz mahsulatlarını satın almazdan evel, müşteriler dadını baqıp, parmaqlarını yalamağa azırlar. «Men ütekilerni unikal bir yerde yetiştirem (1917 senesinden evel Qırımda ütekilerni büyük miqdarda yetiştire ediler. – Müel. qaydl.), yarımadanıñ eñ cenübiy köşesinde ösip, olar pek lezzetli olalar, baqa yipegi qoqusı yoq. Limon ve beyaz şarap bu yemekke pek kelişe», – dep maqtana fermacı.
Kulikniñ sözlerine köre, yaqın zamanda, Moskva ve Piterniñ qavehane yemekleri arasında Qırım ütekilerini rast ketirmek mümkün olacaq. Şimdi Rusiyeniñ qıtasına mahsulatlarnı yetkizdirüv yolları ögrenile. «Midiyalarnı suvutıp eki-üç kün tutmaq mümkün, ütekilerni -14 kün. Onıñ içün midiyalarnı uçaqnen yollaycaqmız, ütekilerni maşinalarnen mümkün», – dey Kulik.
Оbservatoriya ile meseleler
Faqat, fermacı bir sıra qıyınlıqlarnen qarşılaşa. İşni maniasız devam ettirmek içün, Kulik tek eki meseleni çezdi. Onıñ mahsulatnı östürgen yeri ve qayıqları bar. Bundan da ğayrı, yalıda bir baza qurıp, «küçük-deñiz»ni teşkil etmege kerek. «Bunı yapmasaq, müşterilerge mallarnı vaqtında yetkizip olamamız», – dep çorlana şirketniñ yolbaşçısı.
Katsiveli оbservatoriyasınıñ donatmaları
Mahsulatnıñ miqdarını arttırmaq içün, fermacı Katsiveli yalısınıñ bir qısımını kirağa aldı, kerekli olğan er şeyni azırladı, tek bir şey qaldı - yüklerni kötermek içün krannı yerleştirmek kerek. Amma, yerli sakinlr ve Simeizniñ öbservatoriya reberlerine buña razılıq bermeyler. «Olar bu teşebbüske qarşı çıqalar: sakinler deñiz yalısı qaptılır dep qorqalar, оbservatoriyada kran, yaqın bir yerde bulunğan radioteleskopnıñ işine keder olur, dep saqınalar», – dey Kulik.
Er alda, ealinen teşkil etilgen körüşüvler ve оbservatoriya vekillerinen ötkerilgen muzakereler iş adamğa kerekli neticeler ketire bile. Bunı mütehassıslar da tasdiqlamaq kerekler, dey Külik. «Men yavaş-yavaş adamlarnı işandırmağa tırışacam, bu em оbservatoriya, em de sakinler içün telükesiz olğanını añlatam», – dep qayd ete o. Ferma bu davada qazansa, eñ yaqın künleri yalıdaki bazanı donatıp başlaycaqlar.
Putin ve Jirinovskiyni beklep
2015 senesi Rusiye prezidenti Vladimir Pütin Qırımnı ziyaret etecegi belli, Kulikniñ malümatına köre, şimdi onıñ ziyaret cedveli tertip etile.
«Menim ile akimiyet vekilleri bağlanıp, şu ziyaret etilecek yerler cedveline menim fermamnı da qoşmağa razılıq soradılar, men «Elbette, qoşuñız», dedim», – dep bildire fermacı.
Qırım üteküleri
Fermacı añlatqanı kibi, prezidentniñ kelüvi sayesinde işhane daa ziyade inkişaf etmesi mümkün. Külik, işhaneni keñleştirmege arz ete. «Leyha aman-aman azır, tek işhaneni ğayrıdan resmiyleştirmek meselesi qaldı. Yazğa yaqın bağçalarnıñ meydanını 20-30 gektarğa qadar keñleştirmege isteyim. Devlet sermilâranı celp etmege tırışacam. Amma, belli bir şartlar qoyıp, iş adamlarnı da celp etmek mümkün», – dey Kulik.
Sergey Kulik, bu işni desteklerler dep işana, ferma ise, Katsiveliniñ belli yerlerinden biri olur, dey. «Men, 8 yıl evelsi oğraşıp başlağan iş, alış-verişke çevirildi, Qırımda raatlanğan musafirler içün pek faydalı bir şey, – dey o.
Bir qaç saat devamında laf etken soñ, subetdeşimiznen sağlıqlaştıq. Bizden soñ, Sergey Vasilyeviçni Yalta meri muavini ziyaret etti. Bir aftadan soñ ise, Vladimir Jirinovskiy kelmege vade etken.