Aqmescit – Qırım «yolbaşçısı» Sergey Aksönov yarımadada yerleşken narazılıq meydançıqlarını yoq etecegini aytıp, qorquza. Baş nazirniñ sözlerine köre, olarnıñ resmiyleştirilüvi aqqında atta söz yürütilmey. «Narazılıq meydançıqlarnıñ» iştirakçileri Aksönovnıñ sözlerini eşitip, qasevetke daldılar. Amma, topraqlarnı boşatmaycaqlar. Mecliste, akimiyet meseleni çezecek kibi olsa, aytqan laflarğa muqayt olmalı.
Qırım Cemaat palatası toplaşuvında Nazirler Şurası «reisi» Sergey Aksönov, narazılıq meydançıqlarnıñ iştirakçilerine topraq ayırılmaycağını bildirdi.
«Narazılıq meydanlarında bulunğan bütün inşaatlar yoq etilecek. Olarnıñ remiyleştirilüvi aqqında söz bile yürsetilmey. Em de olarğa tamam şu yerde topraq ayırılacağı aqqında bir kimse aytmay», – dep ayttı Aksönov.
Aksönov, muavini Dmitriy Polonskiyge baş planlarnı azırlamağa avale etti, em de muhtac vatandaşlar arasında taqsimlemek içün topraq arsalarnı azırlamağa buyurdı. Onıñ sözlerine köre, bunıñ episi ileride qaparcılıqtan vazgeçmek içün bilgisayar vastasınen topraqnıñ ayırıluvı içün kerek.
«Devlet milletler komiteti» reisi Zaur Smirnovnıñ fikirince, narazılıq meydançıqlarnıñ iştirakçileri topraq alsalar, özleri bu inşaatlarnıñ yoq etilüvini isterler. «Saman evçikleri aqqında söz yürütile, olarnı iç bir kimse ev olaraq qullanmaz», – dep añlattı Smirnov Qırım.Aqiqatqa.
Onıñ sözlerine köre, bugünki künde eñ esas problema, topraq almağa istegenlerniñ cedvelleri tizilmegeninen bağlı. «Narazılıq meydançıqlarnıñ» reberleri işini tezleştirmek kerekler. Telefon ve pasportlar olmağanı sebebinden cedveller azır degil, dep aytalar, men bunı añlamayım. Bugünki künde cedveller keregi kibi tez azırlanmay. Biz bu ceryan o qadar uzaycağını tüşünmey edik», – dedi Smirnov.
«Biz küreşecekmiz»
Aqmescit rayonı Çistenkoye köyü civarındaki «Qurban köy» qasabasında qırımtatarlar toplu şekilde yaşaylar. O sekiz yıl evelsi mında peyda oldı. O vaqıt adamlar ufaçıq evçiler qurdılar, atta eki qatlı evlerni inşaat ettiler. Amma, qasabada daimiy şekilde yaşağanlarnı tapmaq küç. Yarıq, suv, gaz, yollar olmağanından sebep adamlar yaşap olamaylar.
«Narazılıq meydannıñ» iştirakçisi Zair – 45 yaşlarında. Soyu Ernestnen bir yıldan ziyade ev qura.
«Bu meydanda sekiz yıldan berli turamız, daire kiralaymız, mında ev quramız. Para peyda olğanınen ev malzemelerni satın alamız. Elbette, yetişmey. Balalar oquylar, olarnı kiyindirmek kerek, hastalansalar ilâc alamız. Er şey paalı. Tapqanımnı evge sarf etemiz», – dey betonnı qarıştırğan Zair.
Aksönovnıñ laflarını eşitip, «Qurban köy» sakinleri qasevetke daldılar.
«Adаmcasına degil, elbette. O qadar küç sarf ettik. Mümkün olğanı qadar adamlarğa topraq bersinler. Qararlarnı ğayrıdan baqıp çıqsınlar: kimniñ evi bar, kimniñ yoq»,– dey Ernest.
Bizim subetimizge Bahtiyar ağa qoşuldı. İnşaatlar yoq etilmesi aqqında eşitip, eayecannen: «Biz küreşecekmiz, coyacaq şeyimiz yoq, iç bir kimse inşaatlarnı bozmağa yol bermez. Eyisi öleyik».
Daniyal Ametov: «Dava olması mümkün»
Mecliste, cumhuriyet «yolbaşçısınıñ» sözlerini izaatlap, «narazılıq meydanlarnıñ» teşkil etilüvine bağlı olmağanını aytıp, onıñ içün iç bir tedbir alınmadı, dediler. Amma, temsiliy organda, qırımtatarlarnıñ topraq saibi olmaq aqqı yerine ketirilmesini taqip etkenlerini ayttılar. Aynı zamanda, «baş nazirniñ» sözlerini desteklemeyler, dediler.
«Men, kerçek aytsam, topraq meselesiniñ çezilüvi başlamağan alda, bu kibi beyanatlardan saqınır edim. Amma, belli bir netice, ciddiy çalışmalar olğan olsa, o vaqıt riayet etmek mümkün. Aksi alda, vaziyetni kerginleştirmek mümkün, çünki adamlar siñirleneler, bu mevzulda aytılğan er sözge eyecannen davranalar», – dep ayttı Meclis reisi muavini Nariman Celâl Qırım.Aqiqatqa.
«Menimce, Aksönov ufaq inşaatlar aqqında ayttı. Men bellesem, olarnı qourmağa aşıqqan olmaz, bu belgilev sözüdir», – dey Meclis reisi muavini.
O emin, topraq meselesiniñ çezilüvi ekige bölünmeli. «Birinciden, imkân olğan yerde, topraqnı ayırmaq kerek. Ne sebepten böyle teklifler yaplıdı, dep añlatmaq kerek. Ekinciden, topraq damartalarını almağa istegenlerniñ ayırı cedvelleri tizilmeli. Men bilem, anda er şey doğru degil: ölgen adamlar da bar, çeşit soy adlarnen qayd etilgen adamlar», – dep añlattı Celâl. Bu meseleni çezmek içün, bütün iştirakçilerni celp etmeli.
«Narazılıq meydançıqlarnıñ» evelden faal iştirakçisi, «Selâm» diniy cemiyetiniñ reisi Daniyal Ametovnıñ fikirince, inşaatlarnıñ bozmaq ıntıluvları «eñ beklenilmegen stsenariy boyunca» devam etmesi mümkün. «Statistikağa köre, er halqnıñ tahminen 10% passionarlardır. Qırımda vaziyetni kerginleştirmek içün 10-15 biñ adam yeterli. Qırımtatar halqı arasında biñden birisi faal olsa-olsun. İç bir kimse kefil bermez. Allah bersin, adamlar özlerini qolda tutsınlar, amma dava açılması mümkün», – dep ayttı Ametov Qırım.Aqiqatqa.
O aytqanı kibi, allı-taqatlı insanlar azır evlernen sağlıqlaşmağa azırlar. «Amma, soñki parasını toplap, balasını köyden çıqaracaq olğan adam, belki de bu adiy evçikni qurmaq içün er şeyni satqan soyu içün evlerniñ yoq etilüvi ciddiy bir darbe olacaq. Bu alda adamnıñ coyacaq şeyi yoq. İşte, bütün telüke bundadır», – dedi Ametov.
«Nazirler şurası» yanında topraq komissiyasınıñ malümatına köre, Qırımda 59 narazılıq meydançığı bar, olarnıñ meydanlığı 1451 ga teşkil ete. Narazılıq meydançıqlarnıñ eñ büyük qısımı Aqmescit ve Aqmescit civarında yerleşe – 1363 ga meydalıqnı alğan 33 qasaba, dep aytı Krıminform.
Aqmescitte ötkerilgen matbuat-konferetsiyada Qırım mülk ve topraq «naziri» Aleksandr Gordetskiy bildirgeni kibi, topraqlarnıñ cedvelge aluvdan soñ, olardan üçte biriniñ endi saipleribar olğanını köstere. Böyle etip, 90 ga sabıq kolhoz ve sovhoz hadimlerine ait, 32 ga kiralanğan topraqlarda buluna, daa 410 ga devlet şirketlerge ait.