Aqmescit – Qırımtatar cemaat vekilleri qasevet çekeler: yañı şaraitlerde tuvğan tilde tasil almak imkânları sıñırlandı. Misaller olaraq Qırımda yüz bergen bir qaç vaqianı ketireler, mektep müdirleri sebeplerni uydurıp, ana-babalarğa qırımtatar tilli sınıflarnı açmağa red eteler. Aynı zamanda Qırım «tasil nazirligi» bütün qasevetler esassız, dep aytalar.
Qırımtatar tasili saasında meseleler aqqında Qırım.Aqiqat ta mayıs ayında bildirgen edi. Misal olaraq Aqmescitniñ 37 sanlı mektepni ketirgen edik, anda, birinci sınıfnıñ 11 talebesi az qaldı tuvğan tilde tasil almaq imkânından marum qalacaq ediler. Faqat, ana-babalarnıñ israrı ile sınıf faaliyetini devam etti.
Yañı oquv yılı arfesinde, «Maarifçi» qırımtatar tasil hadimleri «Qırım tasil ve ilim naziri» Natalya Gonçarovağa muracaat etip, tuvğan til tasili saasında belgilengen meselelerni al etmeye teklif etti. «Maarifçide» bildirgenleri kibi, rus tilli mekteplerinde oquv planlarında qırımtatar tili ve edebiyatı saatlerniñ sayısı «şübe doğura, çünki ocalarnıñ meşğulligi ve ana-babalarnıñ isteklerinen bağlı meseleler çıqa». «Bunıñ episi, mektep müdirleri tuvğan tilniñ oqutuvını közge almağan oquv planlarını seçkenlerini köstere», – deyler Assotsiatsiya vekilleri.
Bunıñ isbatı olaraq, «Maarifçi» hadimleri «nazirge» mektüp yollap, onda bu kibi meselelerni aydınlattılar. Böyleliknen, Qarasuvbazar rayonında, qırımtatar tilli birinci sınıfnı açmaq imkân bar edi, amma, «mektep müdirligi qarşı çıqqanı içün, ana-babalarnıñ aqqı yerine ketirilmedi, sınıflar açılmadı, evelden, Bogatoye, Vişnövoye, Tsvetoçnoye köylerinde çalışqan qırımtatar sınıflarnı qаpatıp, olarnı rus tilli sınıflarnen birleştirdiler».
Daa bir pıtraqlı vaziyet Or-Qapu rayonında qayd etildi, dep bildireler «Maarifçi» vekilleri: «Novopavlovka mektebiniñ müdiri Galina Çörnaya ana-babalarnen qırımtatar tilli sınıfnıñ açılması meselesini muzakere etkende, er balanıñ propiskası olmaq kerek, dep sebep uydurdı». Ana-babalardan 28 ariza keldi, 14 –ti balaları qırımtatar tilinde tasil almalarını istediler, amma, üçüniñ propiskası yoq edi. «Bu üç talebeni mektepten çıqarsalar (bunı müdir ana-babalar toplaşuvında ayttı), 25 ariza olacaq, mektep bölünmeycek, o ya da qırımtatar tilli ya da ukrain tilli olacaq. Ana-babalarnıñ çorlanğanını eşitken soñ, «Ana tiliñizni evde ögreniñiz», dedi», - dep ayttılar «Maarifçide».
Milletlerara barışıqnıñ bozuluvına yol bermemek
Qırım tasil ve ilim «nazirliginde» qırımtatar tasil hadimleri Assotsiyaatsiya vekilleriniñ aytqanlarınen razı degiller. «Umumen alğanda, «Marifçi» vekilleriniñ aytqanları yañlış», – dep aytı Qırım.Aqiqatqa «tasil naziriniñ muavini» Ayder Ablâtipov. Tuvğan tilde tasil meslesi müessiseniñ daimiy nezareti astında bulunğanını bildirdi.
«Nazirlik er afta toplaşuvlar keçire, tedbirlerde nazir Natalya Gonçarova ya da men, bütün bu meselelerni seslendiremiz, – dey Ablâtipov. – Rusiye Federatsiyasınıñ bir subyekti olğan Qırımda bu kibi meseleler başqa yollarnen çezile. Evelden nasıl edi: sınıf açılmadımı – bir şey degil, biraz şamata köterdiler ve tınçlandılar. Şimdi ise, ana-babanıñ yerine ketirilmegen er arizası Qırım Cumhuriyetinde milletlerara barışıqnı boza bile. Biz buña yol bermemelimiz».
Ablâtipov qayd etkeni kibi, iç bir tasil hadimi – müdir, oca, usulcınıñ – ana-babalarnen qonuşqanda, olarnı evelden olğanı kibi qandırmağa aqları yoq.
«Tasil naziri muavininiñ fikirince, «Maarifçi» vekilleri ketirgen misaller keçken oquv yılınıñ soñunda yüz bergen edi. «Bugünki künde, bizim acele riayet etüvimizni talap etken vaqialar yüz bermedi. Bu kibi şeyler olsa, hadimler birden yolğa çıqalar, kim kabaatlı olğanını ögreneler. Mektep memuriyeti lâqayd qalsa, buña keskin davranamız», – dey Ablâtipov
Ayder Ablâtipovnıñ sözlerine köre, Novopavlovka köyündeki vaziyet boyunca o şahsen mektep müdirinen bağlanğan edi. «Maña, sentâbr 1 künü Novopavlovka köyünde qırımtatar tilli birinci sınıf açılğanını ayttılar», – qayd etti Ablâtipov.
Aynı zamanda, Ablâtipovnıñ fikirince, «Maarifçiniñ» muracaatları «malümatı sıñırlı ve «kendi menfaatlarını qayğırğanlarınen» bağlı.
Kacametova: «Biz er daim birinci olıp adım atamız»
Qırım.Aqiqat «Maarifçi» qırımtatar hadimleri Assotsiatsisınıñ rеberi Safure Kacametovağa izaat içün muracaat etti, o, «tasil naziri muavini» fikirlerinen razı degil. «Ayder Ablâtipov, bizim malümatımıznı teşekkurnen qabul etmeli. Bizim iç bir menfaatımız yoq. Cemaat teşkilâtınıñ nasıl bir menfaatı olsun, men reberi olaraq 20 yıldan ziyade bu işnen bedava oğraşam ve aylıq almayım. Qırımtatar balaları qırımtatar sınıflarda oqumaları – bu bizim eñ büyük meraq ve menfaatımız. Men, bellesem, qırımtatar olğan Ablâtipovnıñ da merağı aynıdır», – qayd etti Kacametova.
Onıñ sözlerine köre, Assotsiatsiyanıñ «nazirliknen» davalaşmağa istegi yoq. «Bu dava degil, er yıl bu kibi işni yapamız. Nazir muavini «Maarifçiniñ» qapusını açıp, birlikte çalışmağa iç bir kimse keder etmey. Amma, er vaqıt biz birinci olıp adım atamız», – qayd etti o.
Kacametova daa bir kere qayd etti, rus tilli mekteplerinde «qırımtatar tili sınırlanğan». «İç olmağanda bir çare tapıp, balalarğa aftada 3 kere tuvğan tilini ögrenmege imkân bermek kerek edi. Bizim o qadar çoq yaş mütehassıslarımız bar, episi işsiz yüre. Tavriya Milliy universitetiniñ qırımtatar tili ve edebiyatı fakultetinde kene ocalarnıñ sayısını qısqartalar. Bu bölükte tamam qırımtatar tili ve edebiyatı mütehassıslarnı azırlaylar», – dedi o.
Faqat, olarnıñ mektübinden soñ «tasil nazirligi» birden seslendi, dep ayttı, bir sıra regionlarda meseleler al etildi, dey Kacametova. Amma, Safure ocanıñ bildirgenine köre, qırımtatar tilli sınıflarnıñ açılması meselesi zornen çezile.