Kiyev – Qırımtatar halqı işleri boyunca Ukraina prezidentiniñ vekili Mustafa Cemilev avgustnıñ 28-nde Türkiye prezidenti Recep Tayip Erdogannıñ inauguratsiya merasiminde ukrain eyyetini temsil etti. Bundan evel, eyyetniñ reberi prezident Pötr Poroşenko olmaq kerek edi. Ziyaret devamında Erdogannen körüşüvni keçirecek edi, amma, devletniñ şarqında vaziyet ğayet kerginleşkeni içün uçaqqa minmedi. Türkiyede Ukrainanı Mustafa Cemilev temsil etti. Qırım.Aqiqatqa itervyü berip, teessuratlarnen paylaştı.
– Mustafa ağa, siz Türkiye prezidenti inauguratsiyasında Ukraina eyyetini temsil ettiñiz. Ukraina prezidenti sizniñ ögüñizde nasıl maqsadlar qoydı?
Recep Erdogannıñ inauguratsiya merasimi
– İç bir hususiy maqsad qoyulmadı. Çünki, Pötr Poroşenko, Rusiye ve Ukraina ile sıñırda vaziyet ğayet kergilenşkeni sebebinden soñki daqiqası aeroporttan keri qaytmağa mecbur oldı. Biz birlikte ketecek oldıq, o maña onı inauguratsiyada temsil etmege avale etti.
– Türkiye prezidenti ile qonuşıp oldıñızmı ya da ayırıca körüşmek içün añlatıñızmı?
– Pek çoq adam toplandı. On eki prezident keldi, baş nazirler, siyasetçiler… Adam rıqma-rıq tolu edi. O (Erdogan. – Müel. qaydları) yanıma keldi. Men, Ukraina prezidenti oña selâm söylegenini aytım. O, Poroşenkoğa telefon eter, dedi. Endi telefon etkendir. Prezident menden, ne vaqıt ketecegimni soradı. Men onıñnen ayırı körüşüv aqqında soradım. O razı oldı.
– Körüşüv ne vaqıt ve saat qaçta olacağı bellimi?
– Yoq. Şimdilik tek körüşmege añlaştıq.
– Kimlernen daa laf etip oldıñız?
– Deputatlarnen, Türkiye ükümeti temsilcilerinen. Er kes Qırımdaki vaziyet aqqında ve Türkiye nasıl yardım ete bilecegini soradılar.
– Neni muzakere ettiñiz?
– Men, Aqmescitte türk uçaqlarınıñ qonğanı aqqında ayttım. Rusiye işğali sebebinden bu yasaq ve ukrain akimiyeti buña razılıq bermedi. Bu saanen bağlı memurlar aytqanı kibi, vesiqalarda «Anapa – İstambul» dep yazıla. Şu uçaqlarnıñ kerçekten de Aqmescitte qonğanını teşkermege vade ettiler.
Bunen beraber, Türkiye memurlarınen ticariy gemiler aqqında laf ettik. Men Qırım limanlarına kirip, toqtağan bir qaç gemini añdım. Olar, çoqtan ruslarğa satılğanını ayttılar, Türkiye olar içün mesülietli degil. Olarnıñ tışqı körünişi deñişmey qalganı içün, olarnı ale daa türk gemileri, dep sayalar.
– Ziyaretnen bağlı ümütleriñiz aqlandımı?
– Umumen alğanda, e. Amma, o qadar adam kelecegini tüşünmedim. Men bir özüm olsa edim, Recep Erdogannen çoqça qonuşır edik.
– Bugünde bugün Türkiye Rusiyege pek bağlı. Ondan mustaqil olmaq içün nasıl deñişmeler lâzim? Recep Erdogannıñ ögünde nasıl vazifeler tura?
– Energetikanen bağlı vaziyetni tüzetmek kerek. Türkiye Rusiyeniñ gazına bağlı. Em de ticaret saasında işbirlik qaviy. Türkiyeniñ mahsulatları Ruside degil, Avropada daa çoq satılğan olsa edi, cumhuriyet daa da mustaqil olur edi. Bugünde bugün Rusiye ile ticariy saasındaki işbirlik yılda 50 milliard dollar ketire. Bu Türkiye içün büyük bir kâr.
– Türkiyeniñ kün tertibinde Qırım meselesi ne qadar aktual? Ya da diqqat merkezinde Ukraina şarqındaki vaziyet tura?
– Türkiye bütün dünya kibi, bu davanıñ dünya davasına çevirilmemesini nezaret ete. Amma, Qırım Türkiye içün hususiy bir region. Türkiyede, büyük qırımtatar diasporası yaşay. Onıñ temsilcileri ukain bayraqlarınen prezident Poroşenkonı avalimanına qarşılamağa keldiler. Amma, kelmegeni içün, bütün alğışlarnı men qabul ettim.
– Siz laf etken türk devlet hadimleri, siyasetçiler Qırımnıñ kelecegini nasıl köreler?
– İlk evelâ, ukrain statusı qaytarılacaq, dep belleyler. Olar bu meselede bir fikirdeler. Em de, ukrain devleti erkânında qırımtatar territorial cumhuriyetiniñ tiklenmesine ümüt eteler. Olar Rusiyeniñ aqlını ketirmege isteyler. Türkiyeniñ cemaatçılığı Qırım «akimiyetiniñ» Çubarov ve Cemilevge Qırımğa kelmek yasağına pek qarşı çıqalar.