Aqmescit – Yaznıñ başında meydanğa ketirilgen «Qırım birligi» qırımtatar cemaat teşkilâtınıñ vaziyeti çoq eyi degil. Bazı közeticelerniñ fikirince, bu teşkilât, «akimiyetke» qarşı olğan Meclisniñ yerini almaq kerek edi. Soñki zamanları onıñ safları siyrekleşip başladı. Teşkilâtnı terk etkenler arasında cumhuriyetniñ sabıq baş nazir muavini Aziz Abdullayev de bar. «Qırım birligi»niñ reisi Seytumer Nimetullayev ise, teşkilâtta vaziyet normal, dep ayta.
Hatırlatamız, «Qırım birligi» cemaat teşkilâtı bu seneniñ iyün ayında peyda oldı, o vaqıt cumhuriyet reberleri ve Meclis arasında munasebetler daa çoq kerginleşken edi. Yañı teşkilâtnıñ reisi Geniçesk rayon memuriyetiniñ (Herson vilâyeti) sabıq yolbaşçısı Seytumer Nimetullayev oldı, ekinci reberi olaraq – Qırım baş naziriniñ muavini Aziz Abdullayev tayinlendi. Yañı teşkilât terkibine yerli eali arasında belli şahıslar: Qırım müendislik pedagogika universitetniñ müendis-tehnologik fakultetiniñ devanı Ümer Abdulgazis, «Larişes» müzeyiniñ saibi Güliver Altin kirdiler. «Qırım birligi»niñ maqsadları cedveline yarımadanıñ inkişafı boyunca programmanıñ işlep çıqaruvında iştirak etmek, içtimaiy-iqtisadiy programalarnıñ, bu cümleden qırımtatarlarnıñ yerleşüvi ve abadanlaştıruvı programmasınıñ yerine ketirilüvini nezaret etmek kibi maddeler kirdi.
«Qırım Cumhuriyetinde qırımtatarlar vatanğa qaytqanlarını duymaq kerekler. Qırımtatar halqı mevcut, onıñ birligi ve kelecegi de bar. Bu keçici müddet vaqtında bu halq diqqatsız qalmamaq kerek. Men, sağlam tüşüngen admlarnı bir masa başında oturıp, muzakereler alıp barmağa, yarın ne yapacağımız, yaşlarnı ne bekley kibi meselelerni baqmağa çağıam. Halqımıznıñ kecegi bizge bağlı. Biz belli bir negiz azırlasaq, iç kimse bizge yoq demez, bu teşkilât vastasınen bu işke başlaycaqmız», – bu sözlerni iyün ayında Aziz Abdullayev Qırım.Aqiqatqa bergen intervyüsında aytqan edi.
Qırım.Aqiqatnıñ qaynağı bildirgenine köre, eki aydan soñ, Aziz Abdullayev teşkilâttan çıqtı. Subetdeşimiz aytqanı kibi, bu qarar qurum azaları, «Devlet şurasına» saylavlarda iştirak etecek firqalar cedveline kirmegeninen bağlı olmalı, em de teşkilâtnıñ maddiy meseleleri çıqqan, dep aytalar.
Umumiy ğaye ilerideki faaliyetke yeterli olmadı
Qırım.Aqiqatqa izaatnı bergen Aziz Abdullayev bu teşkilât işinde iştirak etmegenini tasdiqladı. «Qırım birliginde» meraqlı, eyi meseleler köterilgende, men birdemlik köstergen edim (teşkilât reberlerinen. - Müell. qaydları). Amma, bazı şeylerni men begenmeyim. Ğayeden çetleşüv ne sebepten olğanını iç kimsenen muzakere etmedim. Maña bu ters keldi, men teşkilâttan ayırıldım. Men eminliknen çetleştim. İstegen kibi çalışsınlar, onıñ içün bunıñ aqqında iç bir kimsege aytmadım (öz qararım aqqında. – Müel. qaydları)», – dedi Aziz Abdullayev.
Tavsilâtlıca ikâye etmek ricağa, Abdullayev yoq, dedi: «Bu yañlıştır. Eyi bir munasebette bulunıp ta, çeşit meselelerni öz faydasına qullanmaq erkek içün çirkindir».
İleride, bir de bir teşkilâtqa qoşulmağa niyeti olmağanını ayttı, tek «Qırımnıñ er sakinine» yañ şaraitlerge alışmaq içün ayrıca yardım etecegini qayd etti. Bu yerde, Abdullayev oğraşıp başlağan ticaret ve elektorn anahtarları aqqında söz yürütile.
Qırım.Aqiqatnıñ qaynağı bildirgeni kibi, bu teşkilâtnı Meclisniñ sabıq azası Reşat Kenja da terk etti. Onıñ yolundan Ümer Abdulgazis ve Güliver Altin de ketecek olalar. Bu şahıslarnen bağlanmağa imkân yoq edi.
Aynı zamanda, «Qırım birligi» teşkilâtnıñ reisi Qırım.Aqiqatqa izaat bererek bu malümatnı red etti, bu cümleden A. Abdullayev aqqında malümat ta yañlış, dedi. «Aziz Refatoviç ketkenini ya da başqa teşkilâtqa keçkenini aytmadı. Biz çalışqan kibi çalışamız. Aksine, faaleşemiz. Men yaqında Ümer Abdulgazis ve Gülive Altinnen laf ettim – er şey normal, olar qaldılar. İç bir aza ketkenini bildirtmedi», – dedi Seytumer Nimetullayev.
Aytqanına köre, teşkilâtta 8 biñge yaqın adam buluna. «Bizge diger cemaat teşkilâtları: «Namus», ve «Milli Firka» qoşuldı... Bizde er şey eyi, normal. Biz adamlarnı toplaymız, körüşüvler azırlaymız, qırımtatar halqı saylavlarda iştirak etsin dep, teşviqat alıp baramız», – dedi Nimetullayev.
Maddiy qıyınlıqlarnen bağlı malümatnı da red etti, «Qırım Birligi» – eñ allı-taqatlı ve normal teşkilât», dep ayttı.
Bu afta Rusiye veteranları firqası Rusiye prezidentine Nimetullayevniñ namzetini Qırım cumhuriyeti «reisi» vazifesine baqılmasını teklif etti.
«İçtimaiy taqiqatlar institute» cemaat teşkilâtınıñ müdiri Yusuf Kürkçiniñ fikirince, «Qırım birligi» teşkilâtından azalarnıñ çıquvı beklenilgen bir aldır.
«Eñ başında, olarnı birleştirgen ğaye, ilerideki faaliyet içün yeterli olmadı, çünki olarnıñ qullanğan usulları farqlı», – dep añlattı ekspert Qırım.Aqiqatqa.
Kurçkiniñ fikirince, teşkilât reberi Seytumer Nimetullayev, çeşit meselelerni özcesine çezmege teklif ete, bunı ise, devlet idareceligi tecribesi olğan, ilmiy saada çalışqan adamlar desteklemeyler».