Bundan tamam otuz yıl evelsi aynı avgust ayında Taşkentte bir qaç yaş teşebbüsçiler tarafından azırlanılğan «Qasevet» mecmuasınıñ birinci sanı çıqtı. Maşinkada basılğan ve sigaret kâğıtında qolnen çoqlaştırılğan neşirniñ 40-50 nushadan ibaret tirajı ğayet gizli bir şekilde qırımtatarlar toplu yaşağan yerlerde tarqatıldı.
1978 senesi iyün ayında Qırımnıñ Beşterek köyünde Musa Mamut özüni yaqqan soñ Özbekistanda bir gruppa yaşlar onıñ adına teşebbüsçi gruppasını teşkil etip, milliy areketniñ faaliyeti, Qırımda, Moskvada ve Özbekistanda olıp keçken vaqialar aqqında operativ haber bergen informatsion bülleten çıqarmaqnı qararlaştıralar.
Şevket Qaybullaev
- Bülletennen bir sırada mende medeniy-tarihiy bir mecmua da çıqarmaq, adını da «Qasevet» dep qoymaq ğayesi doğdı. Bilesiñiz ki, teşebbüs saibine şu teşebbüsni kerçekleştirmek vazifesi de yüklenile. Tükânlardan qıdırıp zornen bir yugoslav basma maşinkası, papiros kâğıtı tapıp aldım. Mecmunıñ birinci sanına yazılarnı bir yıl devamında topladım ve onıñ birinci sanı 1984 senesi avgust ayında oquyıcılarına qavuştı - dep ikâye ete Qırım. Aqiqat saytınıñ mühbirine mecmuanıñ baş muarriri Şevket Qaybullayev.
Mecmuanı azırlamaq ve tarqatmaq havflı bir iş edi. 1985 senesi Sinaver Qadırov ve Reşat Ablayev yaqalanğanda «Qasevet»ni çıqaruv ve tarqatuvda iştirak etkenlerinde qabaatlandılar.
1987-1988 senelerde mecmua demokratiya şaraitinde yaşağan Litvada tamırları Qırımdan olğan Adas Yakubauskasnıñ yardımı ile azırlandı. Ve ancaq beş yıldan soñ «Qasevet» Qırımda çıqıp başladı.
«Qasevet»nıñ soñki sanları evelkilerinden em müncerice, em dizayn ceetinden farq ete. Yılda bir kere çıqqan ve artıq Ukraina, Rusiye, Amerika, Türkiye ve diger devlet kütüphanelerinen yollanılğan mecmua bugünde-bugün ilmiy seviyege köterildi. 30 yıl içinde mecmuanıñ 42 sanı dünya yüzüni kördi. Şevket Qaybullayevniñ bildirgenine köre mecmuanıñ yañı sanı yeterli kölemde maqale toplanğanına bağlı. Bazı yıllarda, meselâ, 2008 senesi 3 nusha çıqtı, bazı yılda ise iç bir sanı çıqmadı. Bunı tarih saasında çalışqan mütehassıslarnıñ azlığı ve netice olaraq bu yönelişteki malzemelerniñ tansıqlığınen añlatmaq mümkün. Lâkin mecmuada yalıñız tarihiy mevzular degil de, edebiyat, felsefe, ülkeşınaslıq, arheologiya meseleleri de muzakere etile.
Mecmuamıznıñ esas maqsadlarından biri – Qırım ve qırımtatarlar şanlı Altın Ordunıñ varisleri olğanını yaş nesilimizge aşlamaq, etraftakilerge ise unuttırmamaqtır, - dey Şevket Qaybullayev.
– Bu saada filologiya ilimleri namzeti Nariman Abdulvaapovnıñ Qırım hanlığı devrine ait araştırmaları, dünyaca meşur qırımtatar ülema, alimlerniñ faaliyeti aqqındaki maqaleleri pek büyük bir iş yapa.
Eger mecmuağa temel qoyğan yaş teşebbüsçilerniñ çalışmağa, araştırmağa istekleri büyük olıp, imkânları sıñırlı olsa, bugünki zamanda arhivlerde çalışmağa, çeşit menbalarğa ulaşmağa imkân mevcutlığında bu işni bedava, göñülli olaraq yapacaqlar pek az.
«Avdet» gazetasınıñ da baş muarriri olğan Şevket Qaybullayevni endi bir qaç kere prokuraturağa çağırdılar. 80-nci yıllarda gizli rejimden soñra aşkâr vaziyette çalışqan «Qasevet» mecmuası Qırımdaki yañı şaraitlerde öz işini devam etip olacaqmı-yoqmı belli degil. 30 yıl içinde qırımtatarlarnıñ kelecegi içün qasevet eksilmedi, aksine artmaqta.