Aqmescit – Qırımtatarlarnıñ milliy areketi (NDKT) azalarnıñ fikirince, mart 16 künü keçirilgen «referendumnıñ» neticelerine köre, deñişken Qırımnıñ statusı - qanunsızdır. Bunıñ aqqında, Meclisniñ muhalifi sayılğan teşkilâtnıñ toplaşuvda qabul etilgen arizasında söz yürütile.
Teşkilâtnıñ kâtibi Kemal Mambetov Qırım.Aqiqatqa bildirgeni kibi, vesiqa endi BMT-niñ baş kâtibi Pan Gi Mun, Avropa Şurasınıñ Avropa komissiyasına, Rusiye Federatsiyasınıñ prezidenti Vladimir Putin, Ukraina prezidenti Pötr Poroşenko ve matbuat vastalarına yollanıldı.
Arizada, 1944 senesi qırımtatarlarnıñ sürgünligi ve devletniñ yoq etilmesi halq içün büyük facianen belgilendi, dep aytıla. Halq vekilleri esap yapqanlarına köre, sürgünlikke oğratılğan 112 biñ qırımtatar qorantasınıñ er biri bir gece içinde 40 biñ ruble etrafında mal-mülkten marum etildi, umumen ise, ketirilgen zarar 1961 senesiniñ parasına köre, 4,44 mlrd.-nı teşkil etti.
Amma, qırımttar halqınıñ tarihındaki facialı vaqialar, 1944 senesinden evel, Rusiye imperatorlığı Qırımnı 1783 senesi zapt etken soñ, başlandı. Qırım akimiyeti 1925 ve diger yılları aydınlatqan malümatqa köre, sürgünlikler, icretler sebebinden, tamır halqnıñ 800-900 biñ adamnı ğayıp etti. Böyleliknen, Qırım 1783 senesine qadar bir milletli yarımada olğan olsa, 1921 senesi endi çoq milletli yarımadağa çevirildi, qırımtatarlar ise, azlıqnı teşkil etti.
Milliy areket iştirakçileri qayd etkenlerine köre, 1921 senesi oktâbr 18 künü qırımtatar halqınıñ devletçiligi milliy-territorial cumhuriyeti şekilinde tiklendi – «1921 senesi teşkil etilgen Qırım Sovet cumhuriyeti, em tamır qırımtatar halqınıñ, em de Qırımda yaşağan diger milletlerniñ menfaatlarını qorçaladı».
Amma, qırımtatarlarnı sürgün etkenden soñ, cumhuriyet «qanunsız şekilde yoq etilip, Rusiye Sovet Cumhuriyeti terkibinden Ukraina Sovet Cumhuriyetine «ukrain halqına bir ediye olaraq» teslim etildi. 1991 senesiniñ referendumından soñ, Qırımda «qırımtatar halqınıñ öz kelecegini belgilemek aqqından marum etken qanunsız akimiyet qurulğan edi». «Böyle etip, Ukraina qırımtatar halqınıñ aqlarını yerine ketirmekten vazgeçti ve Sovet Birliginiñ mirasçısı olaraq 1989 senesiniñ Sovet Birliginiñ Yuqarı Şurası çıqarğan qararını yerine ketirmedi», - dep qayd etile arizada.
«Bu Qırım sakinleriniñ menfaatlarına zıt kele»
Milliy areket vekilleri qayd etkenleri kibi, «öz kelecegini belgilemek aqqı – halqara aq-uquqnıñ belli bir maddesi» ve qırımtatarlar onıñnen qulana bileler. Aynı zamanda, vesiqada, «2014 senesiniñ fevral-mart aylarında Qırımda yüz bergen facialı vaqialar aqiyebitnde Rusiye Qırımnı ğayrıdan işğal etti». «Qırım statusınıñ deñişüvi Qırımğa bir vaqıtları köçürilgen ve ekseriyetni teşkil etken «rus tilli» ealiniñ rey berüvi ile eda etile, bu ise, qanunsızdır», - dep bildirile vesiqada. Bunen beraber, arizada «ayırı etnik gruppalarnıñ (bu yerde ruslarnıñ) aqlarını qorçalamaq kibi uydurmalar vastasınen «status» boyunca keçirilgen «referendumlar», bir de bir küçlü devletniñ qomşu devletke ait topraqlarnı zapt etmek içün qullanılğan qanunsız bir usuldır», dep yazıla.
Arizada hususan, «Bunuñ episi qırım sakinleriniñ menfaatlarına zıt kele – qırımtatar, rus, ukrain ve digerlerniñ. Mustaqil devletniñ topraqları küç ile zapt etilse, o yerde yaşağan sakinlerni ille sıqıştıracaqlar. Qırım ve tamır halqnıñ facialı tarihi bunıñ isbatıdır», dep qayd etile.
Aşalayıcı Anayasa
Milliy areket iştirakçilerniñ fikrince, «Qırım Cumhuriyetiniñ Devlet Şurası tarafından 2014 senesi aprel 11 künü qabul etilgen anayasa ve aprel 21 künü Rusiye prezidentniñ fermanı Rusiye Federatsiyasınıñ anayasasına zıt kele». Çünki, «halqara aq-uquqları, bu cümleden, tamır qırımtatar halqınıñ öz kelecegini belgilemek aqqı bozula, – dep aytıla arizada. – Rusiye prezidentniñ fermanında halq ve milliy azlıq añlamları qarıştırıldı. Qırımda yalıñız bir tamır halq, qırımtatarlar şekillenip keldi. Qırımdan sürgün etilgen ermenler, bulğarlar, urumlar, nemseler milliy azlıq ya da dispora sayılalar. Ne içün Rusiye prezidentniñ fermanında tamır halq milliy azlıq kibi sayıla, milliy azlıqlar ise, aksine tamır halq kibi adlandırıla?». Bu sebepten, milliy areket iştirakçileri eminler, mezkür ferman qırımtatar halqı aqlarınıñ aqlanuvı boyunca siyasiy uquqiy vesiqa degil.
NDKT vekilleri, Qırım «Devlet Şurası» qabul etken anayasa da, aşalayıcı sayıla, çünki onda tamır halqnıñ menfaatları közge alınmay, dep tüşüneler. Ve tamır halqnıñ meselesi çezilmegence, yarımada daimiy sürette çeşit devletlerniñ közüne yahşı körünecek.
Qırımtatar milliy areketi (NDKT) teşkilâtı umumiy areketten 1988 senesinden başlap ayırıldı. Yıllar keçtikçe, bu teşkilât Meclisniñ muhalifi olaraq faaliyet etip kelmekte.