Aqmescit – Soñki vaqıtları dünyada yekâne qırımtatar telekanalınıñ satılması mümkünligi aqqında laflar tarqaldı. Kanala saibi Lenur İslâmovnıñ Qırım «baş nazir muavini» vazifesinden boşatıluvı, reklamanıñ qısqartıluvı sebebinden maliyeviy meseleler öşeklerniñ peyda olmasına sebepçi oldı. Faqat, kanal reberleri meseleler bar olğanını inkâr etmey, kün evelden neticeler çıqarıp, yañlış malümatnı seslendirmekten men eteler. Kanalnıñ kerçek vaziyeti, planları, yapqan faaliyeti aqqında Qırım.Aqiqatqa ATR telekanalınıñ baş müdiri Elzara İslâmova ikâye etti.
– Telekanalnıñ vaziyeti nasıl?
– Kanal, er vaqıt olğanı kibi bar küçünen çalışa. İyülde hadimler raatlanalar, onıñ içün yayınlar tekrarlana, avgust ayında ise, yañı mevsimge azırlıq körecekmiz. Eki yañı leyhanı ömürge keçirmege isteymi: sağlıq ve aşçılıqnen bağlı olacaq. «Gravitatsiya» siyasiy tok-şou avgust ayından başlap efirge çıqacaq, qalğan yayınlar sentâbr ayından başlap kösterilecek. Media-holding terkibine kirgen Lale balalar kanalı, «Meydan» ve «Lider» radiostantsiyaları, «15 minut» haberler saytı – işlerini devam eteler.
ATR –niñ satıluvı aqqında malümatnı öşek kibi adlandırmaq mümkün. Kerçekten aytsaq, şimdiki vaqıtta Qırımda er kes ağır vaziyette, biz de istisna degilmiz. İş-adamları öz marketig planlarını belli bir şaraitlerge qurdılar, amma, olarnı başqa vaziyette kerçekleştirmege qısmet oldı. Biz de Qırımnıñ içtimaiy-iqtisadiy saasınıñ bir qısımı olıp, Qırımnıñ başından keçken er şeyni is etemiz. Reklamanı bergen ukrain şirketlerniñ bücetleri qapalğanı içün, belli bir qıyınlıqlarnen rast keldik, qırımlı şirketler ise, reklamanı berip olamaylar, Rusiye işhaneleri daa açılmadı – amma, biz ruhtan tüşmeymiz, bizim reklama agentligimiz faal çalışa.
Telekanal etrafındaki öşekler mahsus tarqalğanı kederlete. Er kes ATR qırımtatarlar içün sadece bir kanal degil, degerlik olğanını añlaylar. Onıñ keleceginen bağlı uydurmalar ise, qırımtatarlarnı sarsıta.
Bu sebepten bu malümatlarğa işanmaq kerek degil. Biz er vaqıt açıq edik, teleanalnıñ ciddiy bir meseleleri çıqsa, açıqtan açıq seyircilerimizge söylermiz.
– Qırımda yüz bergen deñişmeler sayesinde, siyasiy ve diger vaqialar aydınlatılğanda, memurlar tarafından kanalğa basqı yapılamı?
– Doğrudan-doğru basqı yapılmay. Belli bir qanunlar boyunca çalışmağa kerekmiz. Amma, malümatnı doğru köstermek, mühbirler etikasınen bağlı qaidelerge kene de riayet etmege devam etecekmiz.
– Sizni prokuraturağa sorğuga çağırtmadılar?
– Şahsen meni- yoq. Amma, bundan evel prokuratruağa çağırtılıp, «ekstremist faaliyetinen küreş aqqında qanunnıñ bozuluvına yol berilmemesi» boyunca tenbiyelev Lenur İslâmov ve Lilâ Bucurovağa (baş müdirniñ informatsiya siyaseti boyunca muavini) teslim etilgen edi. Bu mayıs 3 künü ötkerilgen canlı yayınlarnen (şu künü qırımtatarlar Mustafa Cemilevni qarşılağan ediler.- Müel.qaydları), ve Matem kününe bağışlanıp belgilenmegen aktsiyalarnıñ ötkerilüvinen bağlı edi.
– Bu sebepten Matem mitingi canlı yayında kösterilmedi?
– Canlı yayın sabadan kösterile edi. Biz em gülçemberler qoyulğan yerlerden, em Ak-Meçet qasabasında adamlarnıñ toplaşqanını, müftiy iştiraginen dua merasimini çıqardıq, amma Meclis vekillerniñ çıqışlarını canlı yayında endi kösterip olamadıq. Rusiye qanunlarına köre, efirde söylengen er laf içün kanal mesülietli sayıla. Şu knü, «Zaman» yayınında biz çıqışlarnı kösterdik.
– Siyasiy mevzuda canlı yayında studiyağa kelgen musafir qanunnı bozğan şeyler aytsa, ne yapmalı?
– Elbette, şimdilik bu, telekanal içün belli bir qıyınlıqlar doğuracaq, çünki yayınlarımıznıñ ekseriyeti canlı şekilde çıqa. Özümizni telükege qoya bilemiz, em kanal, em musafir mesülietlidir. Amma, biz programmalarımıznıñ şekilini deñiştirmeycekmiz.
«Biz kerçekten halqnıñ alğışına nail oldıq»
– ATR-niñ masrafları arttımı?
– Yoq, aksine qıskartıldı, çünki kelirler de 70%-ğa tüşti. Yavaş-yavaş özümizge kelemiz, amma çoq şeyden marumu qaldıq. Mart ayındaki vaqialardan evel, biz er ay reklamanı artırıp, aman-aman masraflarımıznı qapatqan edik. Şimdiki vaziyette, masraflarnı qısqarttıq, faqat televizion mahsulatmıznıñ keyfiyeti ve sayısına tesir etmemesini tırıştıq.
– Qırımda reklama saası ilerilemei mümkünmi?
– Menimce, ileriley bile. Elbette, evelki kibi inkişaf etmez, bunıñ içün vaqıt kerek. Amma, ayat devam eterse, reklama da olur.
– Bazı hadimlernen ayırıca körüşkende, aylıqlarnıñ vaqtında berilmegenine şikâyet eteler.
– Ebet, aylıqlar boyunca borclar bar, amma tek bir ayğa keçiktirip bermedik. Bundan evel aytqanım kibi, ciddiy sebepler bar. Bir qaç ay içinde çoq şey başımızdan keçti, er şey deñişti, yıllar devamında pekitilgen bağlar üzüldi, qanunlar deñişti, Qırımdaki diger şirketler kibi qıyınlıqlarnen küreşemiz. Şimdiki vaziyette daa ziyade ciddiy şeylerge azır olmalımız.
– Şimdiki vqıtta seyircilerden yardım kelemi?
– Mart ayında, birden çökip başlağanımız vaqtında, seyircilerge muracaat etmege mecbur oldıq. Semetdeşlerimiznin çoqusı seslendi, olarnıñ arasında çeşit zenaat, yaş ve alına köre adamlar bar edi. İş adamları, studentler, icadiy zenaat saipler, qartlar birleştiler. Bilesizmi, tamam şu vaqıt halqımıznıñ destegine nail olğanımıznı duydıq.
– Hadimleriñizge aylıqlarnı rublelerge çevirgende nasıl koeffitsiyent boyunca esapladıñız?
– Esas olğan 3,1 koeffitsiyent boyunca esapladıq.
– Yañı leyhalar aqqında söz yürüttiñiz. Aynı zamanda, kanalnı belli mühbirler Osman Paşayev ve İrina Veliyeva terk ettiler.
– İcadiy saa içün bu normal bir şey, atta kerekli bir ceryan, kimdir kele, kimdir kete. Diger taraftan, kanal daima tayanğan mütehassıslar bar. Olarnıñ ekseriyeti ocalar yerine keçeler, em de yañı meraqlı adamlarnıñ celp etilüvi lâzim. Biz bunıñ içün bir meydançıq yapmağa tırışamız.
Telekanalnı çeşit sebplerden terk eteler. Misal içün, alıp barıcı Tamila Kangiyeva ve mühbir Resul Mustafayev ukrain oquv yurtlarına keçtiler. Osman Paşayev özü ayırı kanalanı açacaq oldı, soñra planları deñişti. İrina Veliyeva aileviy sebeplerden ketti.
Kadrlarnıñ deñişkenine baqmadan, hadimlerniñ 80% üç yıl evelsi kelip çalışıp başladılar. Olarnıñ arasında belli alıp barıcılar Lilâ Bucurova, Şevket Memetov, Ridvan Halilov, Nadir Dittanov, Lilâ Halilova, Halide Çilingirova, Sevilâ Kartakayeva ve başqaları. Körgeniñiz kibi, pek küçlü taqım, aman-aman 200 adam, er kesniñ adını aytıp oturmayım, faqat er birini qayd etmege ister edim. Bizim içün hadimler – er şeyimizdir!
Başqa taraftan, kanalımızda çalışıp, istekleri artqan mühbirlerge çalışmağa zor ola, amma olar içün de işni meraqlı yapmağa tırışamız.
«ATR-niñ aktsionirlev ğayesi işlep çıqarılmaqta»
– Telekanal saibi Lenur İslâmov şimdi nenen oğraşa?
– O ticaretke qayttı. Faal çalışa. O er deñişmeni ögge adımlamaq içün qullana.
– Qorantasını Moskvadan Aqmescitke ketirmege mecbur olğanını aytqan edi.
– Qorantası mında
– Sizniñ fikiriñizce, o siyasetke qaytacaqmı?
– Aytması küç. Baqarmız.
– «Devlet şurasına» saylav cedvellerinde onıñ soy adı yoq.
– Yoq, o saylavlarda iştirak etmeycek
– Sabıq «Baş nazirniñ birinci muavini» Rustam Temirgaliyev tarafından ATR kanalınıñ aktsiyaları satın alınacağı aqqında malümat kerçekmi?
– Asıl, doğru degil. Bu öşeklerdir. İç kimse kanalnı satmağa istemey.
– Atta, imaye ve teklif yapılmadı?
– Yoq. ATR seyircilerniñ bazıları kanalnıñ bir qısımı olmağa isteyler. Ebet, şerik ve hadimlerimiz bar. Amma, kanalğa bağlı olğanlarnı daaa nаsıl tasdiqlay bileler? Saip, ya da aktsioner olğandan soñ, kanalnıñ işinde iştirak ete bileler. Şimdiki vaqıtta, ATR-ni aktsionerleri ğayesi işlenilmekte.
– Telekanal Kiyev, Moskva, İstambulda bölüklerini qapattı. Rusiyede açacaqmı?
– Biz bölüklerni iqtisadiy sebeplerden qapattıq. Amma, haberlerni o yerlerden kösteremiz. Bazı matbuat vastaları qaynaqlarınen bağımız pekitildi: olar bizge, biz olarğa malümat beremiz. Biz Reuters halqara agentlikniñ haberlerini de qullanamız. Moskvada bölügimiz çalışacaq. İmkânımız peyda olğanınen diger şeerlerde de faaliyetimizni devam ettirirmiz.
– Ukrain tilinde haberlerni köstereceksizmi?
– Elbette. Biz haberlerni üç tilde kösteremiz. Em de Qırım Anayasasında üç til devlet tilleri olaraq sayıla. Kanalımıznı çeşit millet vekilleri baqalar.
– Rusiye şaraitlerinde dalğa içün nasıl etip küreşeceksiñiz?
– Şimdiki vaqıtta biz Ukraina ayırğan dalğalarda çalışmağa devam etemiz. Yaqın kelecekte Rusiyede çalışmaq içün vesiqalarnı berecekmiz, litsenziya boyunca em uydu, em efir, em tsifrada faaliyet etmek mümkün. Dalğanı elde etmek içün yarışta iştirak etmek kerek. Biz dünyada yekâne qırımtatar telekanalı olğanı içün, informatsion-eglenceli, keyfiyetli, yüksek reytingli yayınlar köstergenimiz içün eyi neticeler qazan bilemiz.
– Yarış ne vaqıt ötkerilecek?
– Şimdilik belli degil. İyül 1 kününden başlap, matbuat vastalarnı ğayrıdan qayde etip başladılar.
«Teleserial stsenriyi endi azır»
– «Al-RTV» musulman federal kanalı ile tutqan işbirlik aqqında tarif etiñiz?
– «Al-RTV» telekanalı biznen işbirlik tutmaq teklifi ile muracaat etti. Biz qırımtatarlar, musulmanlarmız, onıñ içün musulman kanalı bizge yaqın ve añlayışlı kele, em de din ve medeniyet mevzusında bir çoq yayın yapqan edik.
– Belki de ileride Rusiyede «Al-RTV» kanalınıñ dalğasında çalışmağa isteysiñiz?
– Bu imkânsız, çünki ayırı kanal öz dalğasında çalışa, başqasınıñ dalğasını qullanıp olamay. «Al-RTV» telekanalı tek internette çalışa.
– «Haytarma» filmi aqqında laf eteyik. Rusiyede onı kütleviy şekilde köstereceksizmi?
– Kinoteatrlerde endi kösterdik. Rusiyede onı «TNV» kanalı köstermege aq qazandı, şimdiki vaqıtta «Groznıy» çeçen knalı ile muzakereler alıp baramız. Em de Ukraina, Türkiye, Poloniya, Litva, Kanada telekanallarına filmni köstermege aqnı sattıq.
– Keçken sene «Haci Geraynıñ yıldızı» yañı teleserial aqqında söz yürütile edi. İş toqtalıp qaldımı?
– Teleserialnıñ stsenariyi endi azır, amma belli vaqialardan sebep onı çıqarıp başlamadıq. Biz onı unutmadıq, yalıñız çekim müddetini deñiştirdik. Şimdiki vaqıtta telekanal ögünde diger maqsadlar tura.
– Bazı qaydlarğa köre, akimiyet deñişkeninen, mülkni öz ara parçalap başlaylar. ATR saibine ait şirketler bu kibi şeynen rast kelelermi?
– Yoq. Bizim şirketlerimizge basqı yapılmadı.
