Aqmescitniñ esas özeni bügün nasıl alda, rus memurları özenniñ ve yalı kenarınıñ vaziyetini ne vaqıt ve angi parağa deñiştirecek ola – bu sualler «Qırım.Aqiqay» TV leyhasınıñ efirinde muazkere etildi.
Qırımnıñ eñ uzun özeni – Salğır – yarımadanıñ paytahtından keçe. Aqmescitliler içün yalı kenarı – em otlaq, em kezinmek içün yer, em çöplük obası, em de çapuv yolağı ola. Bazıları içün ise – qolay para qazanmaq imkânıdır, deyler şeerliler.
Çit deñiştirile edi, demirden degil de, plastikten yapılğan soyu qoyula edi. Plastik soyuna da qolları yetti
«Evsiz-barqsız adamlar bar, olar bunı (özen kenarındaki çitlerni – QA) çıqarıp ala, demir parçaları qabul etilgen yerge alıp kete, ve bitti. Bu içün para alalar, yahşı yaşaylar, ğam yoq, çalışmağa kerek degil. Çit deñiştirile edi, demirden degil de, plastikten yapılğan soyu qoyula edi. Plastik soyuna da qolları yetti», – dep çorlana şeerde yerli qadınlardan biri.
Artından Aqmescitniñ daa bir sakini: «Bir kere yalı kenarından kete edim – bir arqadaş oturıp (qoranı – QA) sallay edi, o sarsılğan. Soñra, belki de, alıp ketkendir. Devlet mülküne böyle davranım, işte», – dep seslene.
Daa 2017 senesiniñ aprel ayında Kremlniñ nezaretindeki Qırım memurları yalı kenarını tamirlep başlaycaqlarını vade etken ediler ve bu işlerge yılnıñ soñuna qadar vaqıt qaldırdılar. Global niyetlerde – özen yatağını temizlemek, yalı kenarını tamirlemek ve biñge yaqın terekni yoq etmek bar. Bunıñ episi, yerli akimiyetniñ işandırğanına köre, para tapılğanınen yapılacaq.
«Özenniñ yatağını temizlemek kerekmiz – bu esas vazifelerimizden biri. Añlaysıñız da, temizlev işlerine, eñ azından, tahminen 250 million ruble (tahminen 110 million grivna – QA) kerek. Yalı kenarınıñ tamirlenmesi aqqında söz yürsetsek, yapqan esaplarımızğa köre, buña da bir buçuq milliard ruble (650 million grivna – QA) kerek olacaq», – degen edi Rusiye tarafından tainlengen Aqmescit yolbaşçısınıñ muavini Kirill Skorohodov yerli telekanalnıñ efirinde.
Amma yıl devamında esaplanğan paralarnıñ miqdarı üçte birge arttı, çünki 2016 senesi avgust ayında şeer memuriyetiniñ yolbaşçısı Gennadiy Baharev bu işler milliard rublege (439 million grivnağa) çıqacağını esaplay edi.
«Tamirlev işleriniñ tahmin etilgen masrafları bir milliard rublege yaqınlaşa. Bu kölemniñ büyükligini köz ögüne alıp, işlerni adım-adım amelge keçirmege qarar alındı. İlk adımnıñ teşkil etilmesi kelecek senege belgilendi», – degen edi o.
Qırımlı memurlarnıñ seslendirgen meblâğlarını kerçek işniñ köleminen teñleştirip, em rusiyeli, em de ukrainalı mutehassıslar taaciplene.
«Anda beş milliard ta sarf etmege mümkün. Men Salğırnıñ dahilini bilem. Adamlar yalı kenarını temizlep parket töşemege istegenleri añlaşıla. Amma aqılğa zarar ketirecek qadar aqça sarf etmekniñ kerekligini körmeyim. Anda qazaiy alda olğan terekler bar – 50, belki, 100 terek. Amma qalğanını qayda temizlemege mümkün, men bunı iç te añlamayım», – dey Aqmescitniñ sabıq baş mimarı (2015-2016 seneleri) Ernst Mavlütov.
«Suv toplağan avıtlar açmağa kerek, yalıdaki, özennen bağlı, yeşillikke mıqayt olmağa kerek, onı yañılatmağa, terekler saçmağa kerek. Eski tereklerni kesip te yañılarnı saçmaqnen global bir praktika olmamalı. Men bu raqamnı asılında añlamayım. O canavarlıq kibi körüne», – dep, coğrafiya ilimler doktorı Dmitriy Nikolayenko öz fikirinen paylaştı.
Sade şekilde
Beklenilgen milliardlar bücetten ayırılmağance, çoyun çetenler yerine memurlar yalı kenarında telükesizlik ve dülberlik meselesini iqtisat tüşüncesinen çeze – örülgen ağlarnen qoralay.
«Bayram edi – yeşil ağlar asıldı. Çıqarıldı, kesildi. Ne qadar yaramay olsa, adamlarğa o qadar yahşı. Böyle etip, öz şeerini iç kimse sevmey. Çöplük atıla: birisi ketken yerinde artından çöplük qaldıra. Akimiyetimiz, Qırımdaki... olarnıñ episi şeerimizni sevse edi, şeer de dülber olur edi», – dep efkârlana yerli qadınçıq.
Yapılacaq işlerge ğayırdan tamirlev aytılmay, sadece – abadanlaştıruv
Memurlar, iş ağlarnen bitirilmeycegini vade ete, işni adım-adım devam eteceklerini ayta. Avgust ayına qadar yapılacaq işler ilân etilgen edi: 22 skemle ve 44 çöplük qopqası qoyulmalı, özenniñ yatağı ve avıtları temizlenmeli, çöplük cıyıştılmalı ve çeşme tüzetilmeli. Bunen beraber böyle işlerge ğayırdan tamirlev aytılmay, sadece – abadanlaştıruv.
Aqmescitniñ yalı kenarı sovetler vaqıtından qalğan. O 33 yıl evelsi qurılğan edi ve ondan soñ temelli temizlenmegen edi. 2013 senesi ğayırdan tamirlev belgilengen edi: özende baraj qurulıp suv seviyesi köterilecek edi, hususan Şmidt ve Kirov soqaqları arasındaki özenniñ qısımında, amma ukrain akimiyetiniñ niyetleri amelge keçirilmege yetiştirmedi.
Rus istilâsınıñ birinci yılında Aqmescitte Salğırnıñ yalı kenarını tamirlemek içün ve özen yatağını temizlemek içün Rusiye bücetinden 40 million ruble (tahminen 17,5 million grivna) sarf etilecegi aytılğan edi. O zaman Aqmescitniñ rus yolbaşçısı Viktor Ageyev, Kremlniñ nezaretindeki Qırım yolbaşçısı Sergey Aksönovtan bu maqsatlarğa para ayırılacağına dair vadeler alğanında işandıra edi. Amelde ise aqmescitliler kerçek işlerniñ alıp barılmasını bügünge qadar körmedi.
