Ukraina rejissörı Oleğ Sentsov, raatlıq künlerinde siyasetçiler, uquq qoruyıcılar, ve ekspertler istirak etecek yedinci "Azat Rusiye forumı"nda iştirak etmek içün Vilnüske keldi. Sentsov, Nastoyaşçeye Vremâ mühbirine Rusiyede esir olunğan ukrain siyasiy mabüslerniñ serbest etmek içün ne yapqanı aqqında ve apiste yazılğan stsenariyleri esasında filmlerniñ çeküv ketişatı aqqında aytıp berdi.
– Başından, siz şimdi nenen oğraşqanıñız aqqında, soñki intevyüleriñiz çoq aytılğan uquq qoruyıcı faaliyetiñiz aqında bilmege ister edim. Şimdi konkret ne yapasıñız?
– Şimdilik uquq qoruyıcı faaliyetnen oğraşam, dep aytıp olamayım. Men sadece çeşit-türlü körüşüvlerge barıp, alâ daa Putinniñ elinde olğan esirlerimiz aqqında tarif etem. Eñ azından 100 adam Rusiye türmelerinde buluna, olarnıñ ekseriyeti - qırımtatarlar. 227 kişi Donbassta, amma belki de çoqçadır, olar içün biz bilmeymiz, çünki anda barıp yetip olamaymız... Olar daa çoq ola bile.
– Eliñizde belli adam cedvelleri barmı?
– Bu açıq malümattır, o, uquq qoruyıcılarda bar, meni onen temin etler, çünki şimdilik özüm buña dalıp olamayım, ortalıqta bir çoq şey ola. Men er sefer adamlarnen laf ete bilem, alınmağan bile qararlar bağlı olğan adamlarğa añlata bilem, Rusiyege umumiy basqı toqtanmasın dep, anda tutulğan adamlar aqqında unutmasınlar dep. Rusiye alâ daa bizge qarşı agressiv cenki alıp barğanını, alâ daa adamlarımıznı esir etkeni aqqında unutmasınlar dep.
– Qarar almaq imkâniyeti olğan adamlardan kimnen laf etesiñiz?
Elbette ki, qarar Putinge bağlı, amma bu meselede oña basqı kütleviy ve ittifaqnen olmalı
– Macron (ebet, menim Makronnen körüşüvim oldı). Avropa Şurasınıñ reberligi. PACE başlıqları. Çeşit memleketlerniñ tış işler nazirleri. Çeşit-türlü seviyelerde ve türlü-türlü memleketlerde adamlarnen körüşem. Elbette ki, qarar Putinge bağlı, amma bu meselede oña basqı kütleviy ve ittifaqnen olmalı. Olar unutmasınlar dep, men böyle qonuşmalarnen hatırlatam.
Men, kerçekten aytsam, bütün bu ziyaretlerni pek sevmeyim, yalıñız kerek olğanı içün yapam - maña kerek, başqalarğa kerek, yigitlerimizge kerek. Ve maña deyler ki, sen - bir misalsiñ, seni azat eteceklerine çoqusı inanmasa da, sen içün küreşe ediler. Ve çıqarıp oldılar. Demek, olarnı da çıqarmaq mümkün. Ve sen, misal olıp, bu, böyle basqınıñ neticesi olğanını köstemek kereksiñ.
– "Moskova davası" iştirakçileri boyunca ayrı bir kampaniya alıp barasızmı?
Qırımnı Ukraina sayğan er adam - bizim ittifaqdaşımızdır, şahsen menim
– Menim mabüslerimizge kimerde vaqtım yetmey. "Moskova davası"nen oğraşmayım, bağışlañız, çünki bu biraz başqa meseledir. Bu bizim iç meselemiz. Er birimiz öz işinen oğraşsa, yahşı olur. Ve başqasınıñ işine kirişmese. Siz bizge aqıl ögretmeceksiñiz, biz - sizge. Siziñ fikriñiz ne olğanını bilmeyim, amma bizimki sadedir: Ukrananıñ yekâne duşmanı - Putin, ve onen küreşmege azır olğan er adam, - bizim ittifaqdaşımızdır. Qırımnı Ukraina sayğan er adam - bizim ittifaqdaşımızdır, şahsen menim. Oldı.
Amma bu adamlar içün küreşmek - biraz başqa iştir. Bu siziñ narazılıqlarıñız, Putinge qarşı narazılıq köstergeniñizge maşalla, sizge qol tutarmız, "Rus sidâşçaya" leyhası, Kostâ Kotov barlar. Olarğa qol tutam, amma prioritetlerime qoşıp olamayım, çünki Rusiye türmelerinde oturğan menim daa yaqın arqadaşlarım bar. İlk-evelâ olar aqqında ikâye ete edim.
– Konstantin Kotov aqqında soramağa isteyim. O, azat olğanda, sizni desteklep, çoq şeyler aytqan edi. Onıñ vaziyetiniñ tafsilâtını bilesizmi? Belki, advokatlarınen bağıñız bardır? Taqdirini közetesizmi?
– Çarem olğanı qadar közetem. Daa bir kere tekrarlayım, Rusiye türmelerinde 100 adamımız, esirlikte 227 adamımız tutula. Er kesniñ adını bilmeyim, er kesniñ soylarınen daa tanış olmadım. Kostâ Kostov maña ne qadar yahşı yanaşsa da, o, Moskovada otura, o rusiyeli. Menim ise, daa yaqın olğan qardaşlarım bar. Siz vaziyetki öz tarafıñızdan baqasıñız, men ise özümkinden.
Mennen bir evde yaşağan qızıma vaqtım yetmey, onı aftada eki saat körem.
– Aytqan körüşüvleriñiz, çoqusı alda siyasiy mabüslernenmi bağlı?
– Yalıñız siyasiy mabüslernen degil, Rusiye tecavuzınen bağlı Ukrainadaki vaziyetnen de. Ukrainanıñ içinde men sadece çeşit-türlü adamlarnen tanışam - studentler ve professorlarnen, cıyştırıcı ve nazirlernen. Çeşit-türlü adamlarnen qonuşam, çeşit-türlü adamlarnen tanış olam.
Birinciden, Ukrainada olğan şeylerni, adamlarnı añlamağa isteyim. Beş yılğa coyulğan edi, çoqusı şeylerni duymay qaldım. Umumem Ukraina vaziyeti aqqında bilem, amma terence baqmaq kerek - men ecnebiy adam degilim, men özümiziñkilerindenim, onıñ içün bu malümat müitine dalmağa tırışam, adamlarnen qonuşam. Nasıldır tanışlarım, yaqınlarım peyda ola. Bazıda adamnen körüşem, qonuşam, amma onen iç bir alâqam olmay bile - ve men onen ileride qonuşmaycağım. Amma şahsiy firkimni tizmek meraqlıdır, Saakaşvilini bile alsaq.
– İcadıñızğa vaqıt barmı? Aqlımda bar ki, çalışqanıñız üç stsenariy aqqında tarif ete ediñiz...
– Biraz yañlış. Üç stsenariyni türmede yazğan edim, bitirilgenler, eki stsenariyni türmeden evel bitirgen edim. Böylece, umumen beş bitirilgen, işke azır stsenariyim bar. Artıq olarnıñ ekisinen iş başlandı, bir danesiniñ cekimleri 2020 yılda yapılacaq, er şey yahşı olsa, ekincisini 2021 yılda yapacaqmız, er sey yahşı olsa. İleride de - yılda birer film, er şey yahşı olsa. Amma bu işni endi başladım.
– Biraz tafsilâtlıca mümkünmi: bu bediiy ya da vesiqalı filmler?
Men özümni daa çoq cemaatçı kibi körem, çünki men faal grajdaninim, memleketniñ er müim ve emiyetli mevzusında iştirak etemege azırım
– Men tek bediiy oyun filmlerinen çalışam. Birincisi "Kerkedan" ("Nosorog") adlı cinayet dramması olacaq. Bu, biz bir yıl azırlanğan, amma çekişlerni başlap yetiştirmegenimiz ve, ondan sebep, başından yapıp başlamaq mecbur olğanımız iştir.
İşimniñ soñuna çıqmağance, planlarımnı aydınlatmağa alışmadım. Bitirsem - buyurıñız, baqıñız. Şimdilik ise yoq: bu mevzunı tek çalışqan adamlarımnen, gruppamnen, yaqınlarımnen muzakere etem.
– Umumen alğanda, siz içün kinomı ya da şahsiy ikâyeñiz, uquq qorucılıqmı daa meraqlı?
– Siz añlamaq kereksiñiz ki, maña Avropada eñ büyük uquq qoruyıcı Saharov mukâfatını bergenleri içün, özümni 100% uquq qoruyıcı saymayım, meni öyle qabul etmege kerekmey. Men özümni daa çoq cemaatçı kibi körem, çünki men faal grajdaninim, memleketniñ er müim ve emiyetli meselesine qoşulmağa azırım. Su cümleden - esirlerimizniñ aq-uquq qorçalavı meselesine de. Keñce baqmaq kerek, Ve men teşkil etecek cemiyet teşkilâtınıñ da maqsatlarıkeñce olacaq.Yalıñız uquq qoruyıcı ya da medeniyet degil.
