Qırım cennet degil, dostlar,
Pek horlanğan, deñişken,
Mında nice yol ayrılıp,
Nice yollar kesişken
Qırım! Qırım! Bir zamanda
Belki cennet ediñ sen.
Endi ise ceennemniñ
Qapısına keldiñ sen.
İşbu acınıqlı satırlar qırımtatar edebiyatınıñ klassigi, yedi yıl evelsi ebediyen köz yumğan yazıcınıñ qalemine ait.
Şakir Selim – şair, yazıcı, terciman, muarrir – 1942 senesi aprel 10-da, cenk vaqtında, Qırım Muhtar Sovet Sotsialistik Cumhuriyetiniñ Büyük-As Aqşeyh köyünde dünyağa kele. Ana-babasınıñ kence, sekinci balası oldı. Eki yıl soñra ailesi, er bir qırımtatarı kibi, sürgün etile. Qorantası Samarqand vilâyeti Cambay rayonına tüşe.
O nesil qırımtatar balalarında olğanı kibi, Şakirniñ ilk hatırlavları – mahsus köçip kelgenlerniñ qorqunç künleri oldı – daimiy külfatlı açlıq, hastalıq ve ölüm…
Oğlançıq mektepke erte ketti, amma şiir toqtmaq istidatı bundan da evel peyda oldı. Mektepten soñ Şakir Samarqand devlet universitetiniñ tilşınaslıq fakultetine kire, rus bölügini bitire. Student devrinde şiirlerini bastırmağa başlay.
On yıllardan soñ «Aqbardaq» ilk şiirler cıyıntığı dünya yüzü köre. Asfalt tübünden ösken aqbardaqnıñ mecazı çoq taraflıdır. Baarni temsil ete – baarnen ise er vaqıt yañı ümüt, sevgi eyecanı bağlıdır. Ayat – bir tek küreş degil, manası aqta soñsuz tüşünce, maqsatqa ıntıluvdır.
Universitetni bitirip, Şakir Selim Cambay mektebinde ders bere, 1970 seneleri başında Taşkentte «Lenin bayrağı» gazetasınıñ mühbiri, soñra Samarqand vilâyet radiosınıñ qırımtatar bölüginiñ reberi ola. Birinci kitabından soñ «Sevgi alevi», «Duyğularım», «Uyanuv» şiir cıyıntıqları çıqa.
Onıñ şiiriy şiarı qırımtatarı içün müim olğan, – halqınıñ faciası – sürgünlik, Sovet zamanları muvafaqiyetli yazıcı olmaq – eserlerni bastırmaq, tanılğan şair olmaq – sovet «oyun qaideleri» şaraitlerinde yaşamaq manasında kele ve Şakir Selimniñ icadını da bundan ayrı baqmağa imkânsız. Faqat istidat, söz ustalığı – Şakir Selimni qırımtatar edebiyat klassiskleri sırasına kirsetken hususiyetlerdir.
Şair icadını ögrengen Fera Seferova aytqanı kibi: «Şakir Selimniñ eserleri er künlük ayatımızğa poema, şiirlerinden alınğan tsitataları ile kirgen. Şakir Selimniñ qaraman ve ibareleri matbuat saifelerinden bizge baqa ve tercimelerde faal qullanıla. Atta yazıcınıñ ayatiy yolu, kündelik yazıları ve tuvğanlarnıñ aytqanları işlerde qullanıla, musatqil süjetlerge çevirile.
1989 senesi Qırımğa qaytıp, Şakir Selim bir qaç kere Aqmescitte basılğan «Dostluq» qırımtatar gazetasıanda muarrir muavini vazifesini eda ekten edi. Ukraina yazıcılar Birligi Cumhuriyet teşkilâtı yanında Qırımtatar edebiyatı boyunca Şura reisi ola. 1992 senesinden Ukraina milliy yazıcılar birliginiñ bir otuz azasını birleştirgen Qırımtatar yazıcılar birliginiñ başı vazifesini eda ete.
Şakir Selim yalıñız şair kibi degil, tecribeli terciman kibi bellidir. Onıñ qalemine Aleksandr Puşkinniñ «Kavkaz esiri» poemasınıñ qırımtatar tiline tercimesi, Mihail Lermontovnıñ şiirleri, Taras Şevçenkonıñ «Katerina» poeması, Adam Mitskeviçniñ «Qırım sonetleri» (1997 senesi Poloniyada eki tilde çıqqan ayrı kitap peyda ola) tercimeleri ait. Qırımtatar akademik muzıkalı-drama teatrinde onıñ tercimesi olğan bir sıra oyun qoyuldı: Nikolay Gogolniñ «Evlenüv»i, Şekspir – «Makbet», Mustay Karimniñ «Aydın gecede» eserleri. Bir sıra publitsistik maqaleniñ müellifi ola.
2004 senesi Şakir Selim rejissör Aleksandr Muratovnıñ ukrain edebiyatınıñ klassigi Mıhaylo Kotsübınskıy ikâyeleri üzerinde qurulğan «Tatar triptihi» filminiñ mesleatçılarından biri ola.
Muratov hatırlay: «Qırımtatar edebiyatını olduqça eyi billem ve qırımtatar ayatını diqqat ile taqip etem, çünki özümni bu halqnıñ bir qısmı olaraq duyam. Şakir Selimni mesleatçı yerine tesadüfen saylamadım, bunı onıñ acayip şiiriyeti ile tanışqanımdan soñ yaptım. Acayip bir insan. O, er bir milletke musaviy munasebette buluna ve bunıñ ile aqıllı milletçi ola. Qırımtatarlarnıñ yaşayışına yalıñız tış degil de, iç faktorları da tesir etkenini añlay edi. Onıñ yardımı ile filmni istegime köre çıqarmağa saqınmadım. Meni ise tam bir apolegetikağa qandıra ediler. O zaman film doğrulığını coyar edi. Bediiyligini de. Şakir ağağa «Men – Qırım stsenariyi» nevbetteki stsenariyimniñ qaralama şeklini kösterdim. Altı yaşlı balanıñ nazarında sürgünlik ikâyesi. Teessüf ki, Medeniyet nazirligi maña qol tutmadı, stsenariyge ise yalıñız müsbet izaatlar kele edi. Menlik İnqilâbından soñ yañı nazir maña qol tutı, amma şu vaqıtta Qırım faciası yüz berdi. Şakir Selimni er vaqıt tek minnetdarlıq sözlerimnen añam»
2007 senesi mayıs ayında Teşkiliy Komitet Bekir Çoban-zade adına mukâfatnıñ ilk laureatlarınıñ adlarını aşkâr ete. Mukâfat Qarasuvbazar iş adamı Resul Velilâyev tarafından tesis etile. Laureatlar sırasına professor İsmail Kerimov ve şair Şakir Selim de kireler.
Soñki sefer Şakir Selim ile onıñ evinde subetleşken edik – hasta olğanına baqmadan, planları çoq edi. Ne yazıq, amelge keçirip olamadı… 2008 senesi noyabr 18 künü Şakir Selim közüni yumdı.
Yañı nesilge nasiatı nevbetteki satırlardadır:
Alladan berilgen güzel bu topraq,
Közlerimiz kibi körlanğan çoqraq,
Tereklerimizde sararğan yapraq
Bizi kibi çekmekte feryat ve nale, –
Dünya bizge baqıp, bir köznen ağlay, bir köznen küle.
Gülnara Bekirova, Qırım tarihçısı, Ukrain PEN klubu azası
