2014 senesi mart-aprel ayında bütün Ukrainada Qırım köçebelerniñ mevzusı yañğıradı. Bir çoq adamlarnıñ fikirince, qırımlılar endi öz yolunı seçip, qıtağa artıq köçmeyler. Amma, Qırım «icretiniñ» dalğaları devam ete.
Mart ayında ukrainlilerni desteklegen ve öz havfsızlığı içün qorqqan adamlar köçip keldiler. Olarnıñ arasında ilk evelâ teşebbüsçiler, mühbirler bar edi.
«Etrafımda çoqlaşqan rusiyeli bayraqlardan yüregim bulana edi. Men, Ukrainada ösip büyügen insanım. Menim içün, ukrain bayraqları tuvğan bayraqlardır. Ukraina topraqlarına ayaq basqanımnen, közlerim yaşlandı, çünki tuvğan timsallerni kördim, – dey yarımadadan köçken Yekaterina. – Yañı meskenge kelgen soñ, ukrain bayraqları yanında Avropa birliginiñ bayraqlarını körip, özümni asılında evde kibi is ettim».
O vaqıt qıtağa qırımtatarlar da yol aldılar. Esasen Rusiyede yasaq etilgen islam aqıntılarnıñ vekilleri.
Amma, insanlarnıñ ekseriyeti cenk olacağındn qorqıp köçtiler. «Kerçek aytsaq, Qırımda atışlar olacağında emin edik. Etrafımız tank ve avtomatlarnen silâlanğan arbiyler bulunğanda daa neni tüşüneceksiñ? Onıñ içün kettik. Amma, soñra atış olmaycağını añladıq. Er alda yañı yerge alışıp başladıq ve Qırımğa qaytmağa istemedik», – dey Marina. Onıñ qorantası Qırımdaki daireni satıp, qıtağa mart ayında köçti,.
Amma, Marina kibi cenkten qorqqanlarnıñ büyük qısımı endi keri qayttılar. Yazda asılında köçip kelgenler az edi.
Küzde icretniñ yañı dalğası yüz berdi. Sentâbrniñ soñunda, oktâbrniñ başında «yarımadada iqtisadiy ve siyasiy saçmalıqlarğa» dayanmağan gençler Qırımdan qaçıp başladı.
Yaşlarnıñ ekseriyeti faal areket etken soyları – aliy tasil saipleri, yaşına baqmadan, büyük tecribe qazanğan, Avropa ve çetelni körgen soyları. Qayd etmeli ki, olarnıñ siyasetnen alıp berecegi yoq. Vatanperverlik duyğuları müim olsa da, başqa esaslarğa tayanıp kettiler. Başından, rusiyeli yaşayışnı begenirler dep, bellediler, amma, çıdamadılar.
"Keçici müddetniñ bütün ağırlıqlarını başımızdan keçirgen soñ, ketmek kerek olğanını añladıq, – dey 25 yaşlı İrini. – Añlaşılmağan sebeplerden mobil bağını söndürdiler, men şeerniñ ortasında, anahtarsız, ve bağsız qaldım. Em de fiyatlar yüksek. İşte, köçmege qarar aldıq. İç te yazıqsınmaymız, çünki qıtada daa yahşı. Fiyatlar alçaq, eali daa da medeniyetli, em de özümizni evde kibi is etemiz».
Şimdiki vaqıtta, küzde köçip kelgenlerniñ sayısı belli degil. Çünki baarde köçebeler devlet organlarında qayd etile ediler, soñki vaqıtları klegenler ise, bunı yapmaylar. Amma, Lvovda misal içün, mart-aprel kelgenlerden alsaq, tahminen 30% fayızı köçti.
Qırım köçebeler akqında söz yürütkende, Rusiye ve Sovet Birliginden yapılğan icretlerni misal olaraq ketirmek mümkün. Tarihke bir nazar taşlasaq, bu devlet içün icret - adiy bir şeyler. Asılında, aqıllı- taqatlı adamlar bu memleketni ekseriyetnen terk ete ediler. Şaire Tsvetayeva, bu soy adamlar aqqında «çerçivelerge sıqmağan» dep aytqan edi.
1918-1923 seneleri ğalebeni elde etken bolşeviklerden qaçıp, Sovet Birliginden köçe ediler. 1941 -1945 seneleri cenkten qurtulmağa istegenler kettiler. 1948 – 1990 seneleri esasen ziyalılar ve dissidentler köçkenler. 1990 senesinden bugünki künge qadar intellektuallar tuvğan yerlerni terk etmekteler.
Belki de, Qırım icretiniñ de bir qaç dalğası olur. Birincisi, mart-aprel ayında olğan soyunı men ğayeviy, kibi adlayım. Ekincisi, iqtisadiy sebeplerden olğan icret. Üçüncisi, kene de iqtisadiy ve içtimaiy meselelerden olması mümkün. Misal içün, yarıqnı söndürip başlasalar, ya da fiyatlar rusiyeli fiyatlarğa qadar köterilse…Bu tek tahminler, amma, diger meseleler de ola bile.
Ukrainada qış bitken soñ, adamlar suvuqlardan qorqmayıp, qıtağa yol alacaqlar.
Ve, arbiy areketler bitken soñ, qırımlılar kene de qıtağa ıntılırlar.
Elbette, buña aqiqiy icret dep aytıp olamazsıñ, belki otuz yıldan soñ, tarihçiler olarnı birleştirirler. Amma, bugün biz, çetten baqıp olamaymız, er şeyni yürekten duyamız.
Belki de çoqusıları özlerinden: Rusiye akimiyeti içün Qırımnı terk etkenleri elverişlimi, dep soraydırlar. Men tekmil cevap berip olur edim: elverişli. Böyle etip, Putin, kelişmegen insanlardan territoriyanı temizley. Neticede, ne qadar az qalsa, o qadar yahşı. Amma, bu yaqın kelecekke kelişken bir plan. Uzaq kelecekte ise, Rusiye yutquzar. Ne sebepten dep sorarsıñız, bunı diger maqalelerimde añlatırım.
Nastâ Drozd, bloger, qırımlı
«Bloglar» rubrikasında bildirilgen tüşünceler müelliflerniñ noqtai nazarını bildirip, muarririyetnen aynı olmaması mümkün
