Qarasuvbazar – Qırımda insanlar ğayıp olalar. Raatlıq künleri Qarasvbazar rayonınıñ Sarı-Su qasabasında belgisiz şahıslar eki qırımtatar yaşnı qırsızldılar. Bu vaqia ayırıca cemaatçılıqnıñ ve «akimiyetniñ» diqqatını çekti. Amma, «akimiyetniñ» kirişkenine baqmadan, ğayıp olğan yigitlerniñ taqdiri belgisiz qalmaqta.
Bazar ertesi künü, Sarı-su qasabasında yaşağan teşebbüsçi Abdureşit Cepparovnıñ evi yanında toplanğan qadınlarnıñ közyaşları, erkeklerniñ yüzlerinde ise ümütsizlik ifade etilgenini körmek mümkün edi.
Mında 18 yaşlı İslâm Ceparov ve 23 yaşlı Cevdet İslâmovnıñ qırsızlanuvı sebebinden çorlanğan insanlar sabadan toplaşıp başladılar. Kelgenler arasında - qırımtatar milliy areketiniñ veteranı Veciye Kaşka, Qarasuvbazar meri Alber Kangiyev ve digerler bar edi. Cemi olaraq 150 adam toplaştı.
Vaqianıñ şaatları aytqanları kibi, sentâbr 27 künü «Qısmet» (Aqmescit – Keriç yolunıñ 40-njdı km.) tükânı yanında turğan Volkswagen Transporter mikroavtobusından belgisiz şahıslar atılıp çıqtı, yaşlarnı maşinağa iterip kirgizdiler, soñra ğayıp oldılar.
Qırsızlanğan İslâmnıñ babası aytqanı kibi, haber kelgeninen o oğluna telefon açtı, telefonı evde qalğan eken. «Ondan soñ, FSB (FHH) hadimine muracaat ettim, o politsiyağa telefon aç, dedi, men öyle de yaptım, soñ Remzi İlyasovğa telefon açtım. Bildirmeler keldi, soñ Taqiqat komiteti işke qoşuldı», – dep añlattı Qırım.Aqiqatqa Abdureşit Cepparov. Aytqanına köre, içtimaiy ağlarda ve matbuat vastalarında haber tarqalğanı cumhuriyet reberleriniñ diqqatını celp etti.
Cuma ertesi keçer gecesi qoruyıcı organlar Cepparovlarnıñ evine keldiler. Açılğan cinaiy iş çerçivesinde bilgisayarnıñ sistema blokunı ve DNK ekspertizanı keçirmege kerek olsa, tiş fırçılarını alıp kettiler
Haber tez tarqalğanına baqmadan, ğayıp olğanlarnıñ taqdiri ale daa belli degil.
«Biz qırımtatarlar olğanı içün qabaatlımız»
Sarı-Su-daki soñki vaqialar, vatandaşlarnıñ evlerinde, medrese, camilerde tintüvler – bunıñ episi bir zıncırnıñ nevbetteki alqası dey. «Bu qırımtatarlarğa yapılğan ücüm, – dedi teşebbüsçi. – Biz qırımtatar, musulman olğanımız içün qabaatlımız, başqa sebep körmeyim. Bizni qorquzıp, sıqıştırmağa isteyler».
Cepparov zornen közyaşlarını tutıp, küçük oğlunı körecegeine işanç bildirdi. Keçken sene, matbuat vastaları bildirgeni kibi, üyken oğlu Abdulla Cepparov Suriye muhalif ordularınıñ erkânında küreşip ölgenini haber etken ediler. Teşebbüsçi ise, bunı red ete.
«İç bir kimseniñ başına bu kibi müsibet tüşmesin. Evlerge kirip, adamlarnı qırsızlap yüreceklerinden qorqmayıp yaşağanlarını isteyim, adamlar qorqu içinde yaşamasınlar. Çünki bugün evime kelgenlerniñ episinen bu kibi şey ola bile», – dep qayd etti o. Evi yanında toplaşuvnı o körüşüv, dep adlandıra. Qoruyıcı organlar bunı ruhsetsiz miting olaraq tanımalarından saqına. Amma, qoruyıcılar yaqın bir yerde körünmediler.
Sudaqtan Sarı- Su –ğa kelgen erkek Cepparovlar korantasına destegini bildire: «Dostumız, din qardaşımıznıñ başına müsibet keldi, ağır vaqıtta oña qol tutmağa keldik. Böyle alğa er kes tüşe bile, çette qalmamaq kerek».
Qarasuvbazar regional meclisiniñ reisi Mustafa Asaba bu vaqianı «qanunsızlıq» kibi adlay. «Yaşlarğa bir de bir sual beredejk olsa ediler, resmiy akimiyet organları, politsiya olarnı bildirme ile çağırtmaq kerek ediler», – dey Asaba. Aynı zamanda o qırımtatar qorantaları ve ibadethanelerde ötkerilgen kütleviy tintüvler sebebinden çorlana. Keçenlerde onıñ evinde de tintüv ötkerildi. Silâ, afyen, yasaqlanğan kitaplarnı qıdırdılar. Sebep olaraq mayıs 3 künü Ermeni Bazarda milliy lider Mustafa Cemilevniñ qarşılap, sıñırnı qanunsız keçüvi oldı.
Ğayıp olğan yaşlarnı Asaba «adiy adamlar, evelden cemmat işlerinde faal iştirak etmegen soyları» kibi tasvirley.
Yanında turğan qadın, közyaşlarını gizlemey. «Menim içün oğlanlarnen olğan şey – bir şoktır. Eki künden berli aghlap oturam. Men olarnı pek yahşı bile edim», – dey qadın.
Körüşüvge kelgenlerniñ bazıları toplaşuvda cumhuriyetniñ birinci şahısları iştirak etmegenine çorlandılar:
– Ne içün Aksönov kelmedi? Padişa! Ne içün bizni başqalardan ayıra? Yardımcılarnı yollağay edi! – dedi Veciye Kaşka.
– Aksönov – adliyeci degil, – cevaplandı Abdureşit Cepparov.
Körüşüvden soñ, A. Cepparov bir qaç dostu ile birlikte Aqmescitke Aksönonen körüşmek içün yolğa çıqtı.
Aqşamğa yaqın körüşüvniñ netidejleri belli oldı. Qırım.Aqiqatqa bildirilgeni kibi, tedbir Rusiye prezidentiniñ temsilciliginde ötkerildi, onda temsilci Оleg Belaventsev ve Sergey Aksönov iştirak ettiler. «Olar, qolundan kelgenini ayttılar, adamlar köz yummay çalışqanı ve soñuna çıqacaqlarını işandırdılar», – dedi Cepparov.
Qayd etkenilerine köre, oktâbr 1 künü Aksönov Sarı-Su-ğa kelip, rayon sakinlerinen körüşecek.
Avropa mahkemesine muracaat etmek
Soñki bir qaç ay devamında Qırımda qırsızlanğan adamlarnıñ sayısı arttı. Mayıs ayında 4 qırımlı teşebbüsçi – Leonid Korj, Timur Şaymardanov, Vasiliy Çernışin Seyran Zinedinov ğayıp oldılar. Yaqınlarınıñ fikirince, olarnı rusiyeli mahsus hızmetler qırsızladılar. Amma, bugünki künde, teşebbüsçilerniñ qıdıruv işleri neticesi belli degil.
Qırımdaki «Deystviye» uquq qorçalayıcı merkeziniñ reberi Aleksandra Dvoretskaya ğayıp olğan insanlarnıñ soylarına politsiyağa muracaat etip, arizalar qaldırmağa tevsiye ete.
«Bundan da ğayrı, mahkemeniñ 39-nci reglamenti boyunca acele tedbirlerniñ alınması boyunca Avropa mahkemesine muracaat etmeg tevsiye eter edim. Böyle vaziyette mahkeme, Qırım içün mesülietli olğan Rusiyeden bu insanlarnı tapmaq içün yapqanlarını añlatmağa talap eter. Qırımda insanlar ep ğayıp olğanını közge alsaq, buña acele riayet etmemiz kerek»,– dedi Dvoretskaya Qırım.Aqiqatqa.
Uquq qorçalayıcınıñ sözlerine köre, merkez kerekli vesiqalarnı azırlamaq içün yardım köstermege azır.
