Soñki yarım yıl devamında Ukrainada yüz bergen vaqialar sebebinden içtimaiy ağlardaki qorqu, telâş tolu keyflerniñ tarqatuvını köz etmege ögretti. Olarnıñ ekseriyeti «Satalar!» şiarı altında belli. (Maydan, Qırım, şarq, arbiylerni ve ilâhre…)
Qırım sakini olğanım içün meni daa çoq yarımada raatsızlay. Soñki vaqıtları «Qırım bizge nege kerek, özü qarar aldı» kibi fikirler «Tatar olğan Qırım nege kerek?» tüşüncilerge deñişkeni körünip tura. Yani, olardan «ne fayda bar?», deyler. Ya da ğalebeni duydılarmı, ya da Ukraina Nazirler kabineti yanındaki Qırım işleri boyunca nazirliginde vazifelerni bölüşip olamaylarmı?
Siyasetçi-deputat Lâşko (fevral ayında Qırımğa kelip, avalimanından tış ayaq basmağa cesaret etalmağan son) ve siyasetşınas-ekspert Soskin qırımtatar batalyonlarnıñ peyda etilüvini arz eteler.
Olarnı facebook qullanıcıları da destekleyler, aynı zamanda arbiy areketlerde iştirak etken Semön Semönçenko kibi adamlar bu kibi olmaycaq fikirlerni seslendirmeyler.
Bazıları, matbuat vastalarında daa çoq qırımtatarlarğa diqqat ayırılğanını begenmey. Bağışlarsıñız, amma, biz qırımtatarlar, yarımdada 15%-nı teşkil etip havflı bir vaziyetke oğradıq. Em de, başqaları özlerini çoq kösterip oturmaylar, Liza Bogutskayağa oşağan soyları çoq degil de.
Bundan da ğayrı, tamır halqnıñ mevamını közge alaraq Ukraina Qırımnı silâsız qaytara bilecek. Bir qaç ay devamında, milletke baqmadan, er kesniñ ümüti Mustafa Cemilevge bağlı edi, o da, Moskvanıñ vadelerine işanmay, bütün dünyanı kezdi, halqara cemaatçılıqnıñ diqqatını işğalge celp etmege istedi.
Kimdir Qurultayda Ukraina gimni yañğıramağanını hatırladı, amma, asılında Aqmescitniñ merkezindeki Meclis binası üzerinde ukrain bayrağı asılı turğan yekâne binadır.
Em de alınğan rus pasportlarınen öpkeleyler. Bilesizmi, dava başlağanda, Ukrainanıñ vaqtınca akimiyeti Mecliske aytqan edi: «Yardım etip olamamız, em de mahküm etmemiz – nasıl yaşap olsañız, yaşañız». Bu sebepten, «İşğal etilgen territoriya aqqında» qanunı da mecburen alınğan vesiqalarğa emiyet berilmey.
Soñki vaqialar, kimi içün bütün Ukraina - tuvğan ev olğanı, kimi içün tek Qırım kerek olğanını kösterdi. Ukrainli rus vatandaşlığından vazgeçip, devletniñ er angi köşesine barıp olsa, qırımtatarı bunı yapamaz.
1783 senesi Qırım işğal olunğan soñ, yüz bergen icret dalğası aqibetinde halqnıñ sayısını qat-qat eksiltti ve 1944 senesiniñ sürgünligini qolaylaştırdı.
Onıñ içün de, pasport olaraq adlandırılğan kâğıtnı alıp ta, birden Rusiye vatandaşı olmaylar. Bazıları asılında, ne rus vatandaşlığından vazgeçtiler, ne de pasport aldılar.
Kelmeşeklernen bir yerde yaşamağa istemegenlerge cevabım - olarnen degil, tuvğan topraqta yaşaymız. Er şeyni körip, alışqanmız, 80-nci senelerniñ soñunda olar bizni menfiy şekilde qarşılağan ediler.
Onıñ içün, tecribemiz bar, em de soylarımız çoq, olarnen bağ tutıp, «rus dünyasından» çette turarmız.
Söz kelimi, qaçaqlar – fevqulade vaziyeti sebebinden daimiy yaşağan yerlerni terk etken adamlardır. Cenkke batqan Ukrainanıñ şarqına baqqanda, mından çoq adam ketmedi. Çoqusıları şeylerni toplap ketti. Onıñ içün, Qırımdan ketkenlerge «qaçaq» demege tilim aylanmay.
Maydan ğalebe qazanğan soñ, «Tatarlarğa Qırım parlamentinde kvotalar nege ve ne içün mıtlaqa qırımtatarlar aytmaq kerek» kibi laflar yevromaydan forumlarından birinde tarqalıp başladı.
Soñra, «tatarlar ayaqqa turıñız, cesaretiñiz yetalmaymı?» kibi laflarğa deñişti. Bunı er kesten çoq aytıp yürgenler, ukrain ordusı kibi atışsız, Qırımnı birinci nevbette terk etti. Atta, «Facebook»ta körünmediler.
Biz, Qırımda qalğan çeşit milletlerge ait Ukraina vatandaşları biri-birimizni desteklemege tırışamız.
Belki de, biz bugünki künniñ vaziyetini daa eyi añlaymız. Menim içün, birinci kere Aqmescitniñ merkezinde ötkerilmesi yasaqlanğan matem mitingine demir yol vokzalından cayav şeerniñ başqa çeti – Akmeçetke ketken ukrainliler - vatanperverlerdir. Soñra olarnı Borçoqraq qasabasında, iyün 26 künü rast ketirgen edim.
Kelgenler, ukrain bayrağı ya da gimni içün toplanmadılar. Şu daqiqaları meslekdeşler ile bir arada olmaq müim edi.
Belki de, Ukrainanıñ serbest ruhı, kimgedir daa çoq «vatanperverligini» numayış etmege yardım ete. Amma, devletniñ birligine o isse qoşmaz, ğaliba!.
Elzara Beşuyli, qırımlı
«Bloglar» rubrikasında bildirilgen tüşünceler müelliflerniñ noqtai nazarını bildirip, muarririyetnen aynı olmaması mümkün