Link açıqlığı

Saatnıñ esas haberi

İşğalcilerge qaçmaq içün köpür


Keriç köpüriniñ qurucılığı
Keriç köpüriniñ qurucılığı

Mahsus Qırım.Aqiqat içün

Keriç boğazından Rusiye ve Qırım arasında naqliyat ve demir yollarnıñ qurılması içün pekitilgen tehnologik köpürini buz sarıp aldı. Buz qırıcıları çalışa, amma deñiz yolu qapalı. Boğazda yüzge yaqın rus gemileri toqtap qaldı.

Meraqlısı şu ki, Keriç boğazında qurulğan birinci köpürni de buz furtunasınen büyük buz parçaları viran etken ediler. Alman işğalcilerinden qalğan malzemelerini qullanıp, oñı yarımada azat olunğanınen qırğan ediler. Köpür rekordlı 107 künden soñ yıqıldı. Bundan bir qaç kün ögne Gitlerge qarşı ittifaq qurğan ükümetlerniñ yolbaşçıları Yalta konferentsiyasından qaytıp bu köpürden keçken ediler. Amma tarihçiler, İosif Stalin de şu yoldan treni ile qaytqanında şubeleneler, sovetler diktatorı Qırımdan maşna ile Hersondan çıqqandır, deyler.

Daa keçken asırnıñ başında, birinci olıp, inglizler köpür qurmaq ğayesinen çıqqan ediler. Olar Londondan Delige qadar yipek yolunı açacaq ediler. Başta Keriç boğazınıñ altında telegraf telini keçirdiler. Amma demir yolları İndiyağa ketirmeleri içün Manş Deñizinden daa bir köpür qurulmaq kerek edi. Buña küç ve sermiya yetişmey edi.

Ekinci Dünya cenki zamanında Qırımğa köpür qurmaq qayesi aqqında Stalin arzu etip başladı. Planlar büyük, sovet çeligi ise zayıf edi. Keççere Stalinniñ ğayesini Gitler taşıp bşladı. Cenkten evel Sovetler Birliginen bir tarafta olğan Almaniya öz büyük dostu içün köpür bünyelerini azırladı. Onı qurucılıq içün malzemelerinen beraber yarım adağa ketirdiler. Soñra işni stalinciler devam etti. Köpürni tez-tez qura edier, ve bu qazağa sebep oldı. Bütün tayamalar yahşı etip betonnen tuttırılmadı, buz kesicilerini qurmadılar. Amma viran etilmesiniñ esas sebebi ava afatları oldı. Çoq tonnalı buz parçaları qırqtan ziyade tayamanı kesip yıqtı.

Meraqlısı şu ki, sinoptiklerniñ közetüvlerine köre, 1944 senesi aynıñ ava şaraitleri ve buzlarnıñ vaziyeti şimdiki ava vaziyetine oşay. Bir tek buz parçaları zayıfça. Amma tehnologik köpür de viran etilgen sovet köpürine baqqanda çam ağaçına qarşı bir sernik kibidir.

Tüşken itibarını kötermek içün Putinge köpür kerek

Stalin Keriç köpürini qurmağa pek aşıqa edi, – ordularnıñ atik davranışı içün oña qoşma bir yol kerek edi. Putin de aşıqa – Qırımğa mal ketirecek daa bir yol kerek. Cenkten soñra Stalin zamanında olğanı kibi, şimdi de yarımada ket-kete zevalğa dala. Ondan da, tüşken itibarını kötermek içün Putinge köpür kerek. Çünki porom keçiti deñiz sakin olğanda bile bu qadar yük taşıp olamay, ava bozulğanda ise yalınıñ o bir tarafına barıp çıqmaq içün saatlernen, ve atta künlernen beklemege kerek ola. Fevralniñ ortasında parom nevbetinde biñden ziyade yük maşnaları toplandı. Rusiye tarafından narazlıq bildirgen aydavcılar keçitke ketirgen yolunı qapattılar.

Öz zamanında Brejnev içün Baykal-Amur magistrali kibi, Putinniñ prorogandacıları içün de Keriç köpüri aynı vazifeni becermek kerek. O vaqıt BAM öz vazifesini becergen edi – Sovetler Birliginiñ yaramay qoquğan ahvalına şüret qoşqan edi. Amma bugün sovetlerniñ ğururı Trans-Baykal taygasında milliardlı çöplük kibi turmaqta. Keriç köpürinen Putinniñ işi beterce. Energetik köpür endi dağılıp başladı. Propagandacılarnıñ niyetlerine baqmadan, şahsen Vladimir Putin elektrik aqını artqaç olacağına söz bergen olsa da, Rusiyeden kelgen elektrik energiyası yarımadağa daima yetişmey.

Rusiye İlimler Akademiyasınıñ su problemleri İnstitutınıñ üyken ilmiy hadimi Yüriy Medovarnıñ fikirine köre, er şeyni qurmağa mümkün, amma bunıñ fiyatı ve ne dayana bilecek müddeti belgisiz. «Rostovnıñ misali – anda eki köpür yıqıldı. Daa bir misal – Borisoglebsk. Bunı özüm kördim. Anda köpir qurdılar ve o yıqılıp tübünde turğannı öldürdi. Bilesiziñizmi, köpür qabul etilgende, tübünde baş leyhacı tura», – dey rusiyeli alim. Yüriy Medovarovnıñ dey ki, Keriç köpüri de yıqılır, çünki onı içi boş olğan karst taşları üstünde quralar – tayamalar yer tübüne ketecek.

Şimdilik ise Qırım sakinleri köpür qurıcılığınen ilhamlanalar, onıñ ekinci hayatını bekleyler. Amma aşıqmaq kerek, çünki Putin sözüni yerine ketirmege yetiştirmemek te mümkün. Mesafeden çıqar...

Belki de Ukraina Rusiyeden de ziyade Keriç köpüriniñ keyfiyetki olacağında meraqlanadır. Biz yarımadanı qaytarğanımızdan soñ işğalciler ondan qaçıp ketecekler, ketirilgen zararını ödemek içün ise Rusyeden mahsulat ve resurslar taşımağa başlarlar.

Vladimir Zemlânıy, yazıcı ve jurnalist

«Fikir» rubrikasında bildirilgen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqtaiy nazarını aydınlatıp, muarririyetniñ baqışları ile aynı olmaması mümkün

XS
SM
MD
LG