Al-azırda Bağçasaraylı faal Seyran Saliyev apste buluna. Ekstremist malümatlarını içtimaiy saifelerde darqatqanında qabaatlanıp onı 12 künge memuriy ceza olaraq apiske aldılar. Bundan evel silâlı hızmetler evinde tintüv keçirdiler. Evinde – ağırayaqlı ömür arqadaşı, üç balası ve anası – qırımtatar milliy areket veteranı Zodiye Saliyeva yaşay. Qırım.Aqıqat oquyıcılarını Saliyevler ailesiniñ ikâyesinen tanış etip, apiske alınğan faalniñ dostları, meslekdeş ve soysopı arasındaki olğan ürmeti aqqında tarif etecek ola.
1986 senesi iyün ayı, Krasnorar vilâyeti, Abinsk şeeri. Qırımtatar teşebbürçileri şeer prokuraturasına keldier. Yerli gazetalarda yañı derc etilgen maqalelerde qırımtatarlarğa iftira atqanları sebebinden cemaat adamları akimiyetke itiraz bildirmege keldiler.
O yerde bulunğanlar şimdi qırımtatar milliy areketiniñ veteranları sayıla: şimdiki Meclis yolbaşçısınıñ muavini İlmi Umerov, Refat Çaylâk, Amet Asanov ve başqaları. «Teşebbüsçiler» dep adlandırğan insanlarğa qırımtatar olğan yerli sakinler de destek bildirmege keldiler. Bank hadimi Zodiye Saliyeva yanına yedi aylıq oğlunı aldı, avlâdınıñ adı Seyran edi.
Zodiye Saliyeva hatırlay ki: «O zaman kimsede telefonlar yoq edi demege mümkün, amma buña baqmadan bizler acele toplaşa bile edik. Prokuraturağa kirgende Seyran qucağımda edi, prokuror ve rayon icra komitetiniñ hadimleri şaşıp bizlerge közlerini tiklediler. Olar bu qadar insan kelecegine taaciplendiler, em de öyle küçük balaçıqlarnen kelgenimizge şaştılar».
31 yıl keçken soñ çoq şey denişti. Saliyevler Qırımğa kelip Bağçasarayda yerleştiler. Abinsk prokuraturasına ketirilgen Seyran büyüdi, aile başı ve üç evlâtnıñ babası oldı. Amma vatandaşları alâ daa öz aqları içün küneşeler. 2017 senesi yanvar 26 künü Rusiyeniñ silâlı hızmetleri Saliyevlerniñ evine kirip, er şeyni astı-üstüne çevirdiler, Seyrannı ise mahkemege alıp ketip 12 künge apiske qapadılar.
30 yıl milliy arekette
Vatanımız Qırım olğanı bizge ana sütünen aşlandıZodiye Saliyeva
«Men Uzbekistanda doğuldım. O vaqıt bizlerge Vatanımız Qırım olğanı ana sütünen aşlay ediler. Anam Vatanımız aqqında maña çoq tatif ete edi. Babam ikâye etip olamay edi, onı almanlar qaçırdılar, soñra ise o Avstriyada edi. Anam ise üç tatasınen vagonlarda anasız qalğanını sıq hatırlay edi», – tarif ete Zodiye Saliyeva.
1967 senesi o oquğan mektepniñ idaresi Qırımlı talebeler arasında qırımtatar tilini ögrenmege istegenlerni soraştıra ediler.
Zodiye hanım: «Mektepte bütün qırımtatarlarğa köterilip, «mında, Özbekistanda, qırımtatar tilini ögrenmege isteysizmi?», dep soradılar. Men köterilip ayttım: «Ebet, men öz tilimi, medeniyetimi ögrenmege isteyim. Amma özümde, Qırımda», – dep hatırlay.
1978 senesi çoq qırımtatar ailesi Qırımğa yaqınca köçmege tırışa edi, ve Saliyevler ailesi Novorossiysk şeerine köçti. O zaman o bank işiniñ mutehassısı edi. Özbekistanda, kassir-teşkirci işinden başlap, emanet kassalarınıñ vilâyet idaresiniñ teftişçisine qadar köterilgen edi.
Saliyeva: «Elbette, olar meni işke almağa istey ediler. Lâkin men qırımtatarı olğanım sebebinden meni yazdırtmay ediler. Meni işke alğan bank idarecisi, meni qaydsız işke alınıp üç ay çalıştırtqanı sebebinden partiya tarafından ceza aldı»– dep tarif etti.
80-ci yılları Zodiye aqayğa çıqıp aqayınen Novorossiysk yanındaki Abinsk şeerine köçti.
1986 senesi qırımtatar milliy areketi köterilip başladı ve Zodiye faal olıp qoşuldı
1986 senesi qırımtatar milliy areketi köterilip başladı ve Zodiye faal olıp bu areketke qoşuldı. 1987 senesi Moskvanıñ Qızıl meydanında mitinglerde iştirak etti, ve TASSta qırımtatarlarnıñ sürgünligini aqlağan maqalege qarşı qırımtatar halqınıñ vekilleri ile birlikte çorlana edi.
Zodiye hanım: «Soñra bizlerni küçnen Moskvadan alıp kete edler. Amma bizlerni tutmadlar, bizler Abinsk şeerine qayttıq. Lâkin, tabiiy ki, bizlerden bazılarını işten çıqara ediler, prokuraturağa çağıra ediler. Küreşimiz öyle edi. O zamandan başlap bügüne qadar men arekettem», – dep tarif etti.
«İstegen, çare tapar»
1992 senesi Saliyevler Qırımğa köçtiler ve Bağçasaray rayonı Zalanköy köyünde yerleştiler. O yerde Seyran birinci sınıfqa bardı. 2003 senesi o Zalanköy mektebini bitirdi. Universitetke kirmege aveslendi, amma imtianlarını berip olamadı. Ondan soñ Aqmescitte oquv yurtına bilgisayar operatorı zenaatına oqumağa kirdi.
Bundan soñ ekinci kere özüni sınavlağan Seyran, Qırım muendislik-pedagogika institutına qırımtatar ve türk filologiya fakultetine kirdi, amma vaqıt keçken soñ oquşını taşladı.
2006 senesi o evlendi. Al-azırda o üç balanıñ babası ola ve ana-mına dördünci balası dünyağa kelecek.
30 yaşındaki Seyran özüni bir çoq zenaatlarda sınap baqtı: anbarda qadaqlayıcı, furuncı, inkassator olaraq çalıştı.
Saliyevsiz iç bir qırımtatar bayramı keçmey. O teşkiliy işlerge qoşulmağa tırışa, sport yarışlarını keçire, Kureşte akem vazifesininde ola.
Soy-sopı ve dostlarınıñ sözlerine köre, Seyran çoq şeynen meraqlana ve aveslene: muzıka, oyun, yunan-roma küreşi, Qırım tarihı ve toponimikası. Yazda o qılavuz olıp aqça qazarmağa tırışa. Yaqında o Eski-Kermende sevimli rep taqımlarından biri –«Kasta» taqımını kezdirgenedi.
Bunnen beraber Saliyev pek dindar adam. Atta oqraşacaq sport çeşitini de o islâm qaidelerine köre seçti.
«İslâm dini bizlerni beden ve ruh ile sağlam olmağa çağıra. Küreş ise Peyğamberimiz tarafından alğışlanğan sport çeşiti edi. Onıñ içün o onı seçti», – dedi Seyrannıñ dostu Server Mustafayev.
Malüm ki, soñki yılları Bağçasaraynıñ qırımtatar rayonlarında silâlı hızmetler daa çoq peyda olalar. Tintüvler ve yaqalanuvlar olğan evler yanında toplaşqan insanlar arasında Seyran birinci saflarda ola.
Bağçasaraylı Server Mustafayev: «Seyranda aydavcı aqqı bar, amma maşnası yoq. Lâkin onı er yerde körmege mümkün. O er vaqıt yardımğa muhtac insannıñ yanına aşıqa. Küreş togeregi olsa – o anda. Tintivler – o anda. Men oña er vaqıt aytam: «Sen nasıl etip er yerge yetiştiresiñ? Maşnada kelgen adamlar senden keç bu yerge kelip çıqalar». O ise «İstegen, çare tapar. İstemegen, manaçıq qıdırar», – dep tarifledi.
2016 senesi mayıs 12 künü silâlı hızmetler kütleviy şekilde Bağçasarayda tintüvler ötkerdi. O künü Seyran, camige kirip, minarede ezan çağırmaq içün yerleştirilgen tehnikanı qullanıp, yerli sakinlerni dindaşlarğa qol tutmağa çağırdı.
Silâlı hızmetler Saliyevniñ areketini izinsiz mitingniñ teşkil etilüvi olaraq tanıdı ve mahkeme qararınen oña 20 biñ ruble miqdarında para cezası berildi.
Bu sene yanvar 26 künü Saliyevniñ ailesini kene silâlı insanlar ziyaret etti. Rusiyege bağlı Bağçasaray rayon mahkemesi onı Memuriy qanun bozuvları Kodeksiniñ 20.3 maddesi boyunca qabaatlı olaraq tanıdı. Mahkemeci Saliyevniñ «Vkontakte» saifesinde «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtı aqqında bazı audio-qaydlar ve yazılarnı «ekstremistik malümatnıñ tarqatıluvı» olaraq qabul etti. Saliyevni 12 künge muvaqqat apishanege qapadı. Apis müddeti fevral 7 künü soñuna kelecek.
