Rusiye Federatsiyasınıñ Yuqarı mahkemesi birinci instantsiya mahkemesiniñ Qırımtatar Milliy Meclisini yasaq etmek qararını deñişmesiz qaldırıp, imaye tarafınıñ şikâyetini qabul etmedi. Böylece, Meclisniñ 33 azası ile beraber rayon ve qasaba seviyesinde 23 regional meclis yasaq etildi. Qırımtatarlar Meclis azalarını saylama aqqını bergen Qurultaynen beraber 3500 insannıñ faaliyeti yasaq altında qaldı.
Povarskaya soqağındaki Rusiye Yuqarı mahkemesiniñ toplaşuvı devlet qabaatlayıcısınıñ muracaatınen başladı. Qırım prokurorları Vladimir Çuhrin ve Tatyana Lazareva iş malümatlarına 2016 senesi sentâbr 27-de memuriy cinayet aqqında qararnı ilâve etmege rica ettiler. Mında Meclisniñ Rusiye kontrol etken yarımada prokuraturasınıñ yasağından soñ Bağçasarayda toplanğanı aytıla. Bundan soñ Meclis reisiniñ muavini İlmi Ümerovnı sorğuğa çekip, protokol tizdiler ve para cezasını berdiler.
«Bunıñ uquq ceetinden ne emiyeti bar?» – dep soradı mahkemeci İgor Zinçenko.
Añlaşıla ki, Meclis azalarınıñ memuriy cinayetleri ceza olaraq degil, mahkemede qırımtatarlarnıñ «söz tutmağanına» dair bir delil olaraq qullanmaq içün berildi. Nasıl olsa da, mahkemeciler qararnı işke qoşmağa razı olmadı.
«Şikâyet arizası büyük ve delilleri bar, – dep ayttı mahkemeci Yelena Gorçakova. – İmayeniñ delilleri dört noqtada aydınlatıla bile. Birincisi: yasaq qararı içün müim olğan allar mahkeme tarafından yañlıp belgilendi, ve Meclis tam bir davalı degil».
İmaye Meclisniñ mahkeme etilmesi mümkün olmağanını ayttı. Rusiye Yuqarı mahkemesinde saylav organınıñ menfaatlarını temsil etken advokat Kirill Koroteyev dedi ki, onıñ faaliyeti Rusiyeniñ cemaat teşkilâtları qanunlarına esaslanmay, Birleşken Milletler Teşkilâtınıñ tamır halqlar aqlarınıñ beyannamesindeki 5-inci maddesine aittir.
Qırımtatar Milliy Meclisiniñ böyle bir nizamnamesi yoq ve olamazAdvokat Koroteyev
«Belli bir insan gruppasını ticaretnen oğraşmağan bir teşkilât olaraq tanımaq içün bu teşkilâtnıñ nizamnamesi olmalı. Qırımtatar Milliy Meclisiniñ böyle bir nizamnamesi yoq ve olamaz», – dep qayd etti Koroteyev.
Qırımtatar halqı Qurultaynı, Qurultay azaları ise 33 insandan ibaret Meclis erkânını saylay. İmayeniñ fikirince, onı bir cemaat teşkilâtı olaraq körmek ve mahkeme etmek mümkün degil.
«Cemaat teşkilâtınıñ yoq etilmesi meselesi yalıñız ihtardan soñ köterile bile. Olar iş malümatlarında bar, amma Meclis azaları tenbiyelendi kibi bir şey yoq», – dep qayd ete edi işteki bozuvlarnı Koroteyev.
Advokat Marina Agaltsova Mecliske qarşı qabaat aqqında çıqışta bulundı: «Men 2014 senesi mayıs 3-de olıp keçken vaqialarda toqtalmaq isteyim, Meclis qırımtatar halqı içün qaraman olğan Cemilevni qarşılamağa qarar aldı».
2014 senesi mayıs ayında Ermeni Bazar rayonında Cemilevni qarşılağan qırımtatarlarnıñ yolunı Rusiye uquq qoruyıcıları ve «Berkutnıñ» sabıq hadimleri qapattı. Çatışma neticesinde eki uquq qoruyıcı hafif yaralar aldı, Rusiye Federatsiyasınıñ Ceza kodeksiniñ 318-inci maddesiniñ 1-inci qısmı boyunca bir qaç cinaiy iş açıldı. Qabaatqa köre, Meclis uquq qoruyıcılarğa qarşı çıqmağa emir berdi, Qırım Yuqarı mahkemesinde onı yasaq etmek içün bu da bir sebep olaraq qullanıldı.
Ebet, aktsiya oldı, «Berkut» hadimlerine qarşı küç qullanıldı, amma ekstremizmnen bağlı bir şey yoqAdvokat Agaltsova
«Qırımtatarlardan ğayrı, Ermeni Bazar rayonında 200 «Berkut» hadimi, 2 tank ve 2 BTR bar edi. «Berkutnıñ» eki hadimine qarşı zorbalıq qararı ba. Birisini yaqasından tuttılar, ekincisini bir qaç kere urdılar. Ebet, aktsiya oldı, «Berkut» hadimlerine qarşı küç qullanıldı, amma ekstremizmnen bağlı bir şey yoq», – dep ayta edi Agaltsova.
«Meclis reisiniñ laflarına keleyik», – advokat Agaltsova qırımtatarlarnıñ temsil organını yasaq etken daa bir sebepke keçti. Rusiye uquq qoruyıcıları Meclis reisi Refat Çubarovnıñ Qırım işğaline qarşı çıqqanı ve yarımadanı Ukrainağa qaytarmaq kerek laflarını begenmedi.
«Cenk bizim içün yalıñız Qırım qaytqan soñ biter. Ukraina Rusiye ile cenkke azırlanmalı. Men eñ beterine azır olmağa çağırğanlardan olam – Rusiye ile balaban cenkke azır olmaq kerek», – dep tekrarladı Meclis reisiniñ aytqanlarını prokuror.
Qabaat bu laflarda Rusiye topraq bütünligini bozmaq çağıruvları bar olğanını tüşüne. Refat Çubarovğa qarşı cinaiy iş açıldı, onı qıdıralar. Prokuraturanıñ fikirince, Qırımnıñ vatandaş ve energetik «qamaçavı» da Çubarovnıñ yapqanı, o, yarımadanı blok etken küçlerge er daim qoltutqanını bildire.
Çubarovnıñ lafları – onıñ şahsiy noqtaiy-nazarıdır. Meclis «qamaçavda» iştirak etkenine dair bir rezolütsiya qabul etmedi
«Çubarov kamerada «biz» dep ayta, – yanında er daim İslâmov ve Cemilev bar, olarnıñ Mecliske alâqası yoq. Çubarov cenk ileride ola bilecegini ayta, silâ almağa çağırmay. Çubarovğa qarşı bir qaç iş bar, amma iç biri soñuna qadar ögrenilmedi. Qabaat tarafı işini qolaylaştıracaq ola, işlerni taqiq etmek yerine Meclis yasağı qararını oña qarşı qabaat temelini qoyacaq ola. Çubarovnıñ lafları – onıñ şahsiy noqtaiy-nazarıdır. Meclis «qamaçavda» iştirak etkenine dair bir rezolütsiya qabul etmedi», – dep ayttı advokatlar.
Qabaat Meclis yasağı qararınıñ delillerini ketirip, prokuraturanıñ fikirince, qırımtatarlarnıñ temsil organı «uquqqa zıt faaliyet» alıp barğanına esaslandı. Prokuror Vladimir Çuhrin Qırımnıñ sabıq prokurorı Natalya Poklonskayanıñ artından «Meclisniñ eñ büyük aktsiyaları Qırım Cumhuriyetiniñ akimiyet organlarına qarşı yapıldı», dep bildirdi. Bunıñ kibi aktsiyalar aqqında aytıp, prokuror 2014 senesi fevral 26-da Qırım Yuqarı şurasınıñ binası yanında Rusiyege qoltutqan separatistler ve Ukraina topraq bütünligini qorçalamağa istegen faaller, hususan, qırımtatarlar arasında yüz bergen çatışmalarnı ayttı. Fevral 26 kütleviy çatışmalar işi Qırım Yuqarı mahkemesinde baqıla, 79 insan zarar körgen olaraq keçe, amma mahküm etilgenler arasında qırımtatarlardan ğayrı kimse yoq.
Qırım Rusiye terkibine kirgeninen Meclis Rusiye toprağında milliy ekstremizmge yol berdi, kütleviy çatışmalarğa qoltuttıProkuror Çuhrin
«Qırım Rusiye terkibine kirgeninen Meclis Rusiye toprağında milliy ekstremizmge yol berdi, kütleviy çatışmalarğa qoltuttı, – dep ayta edi Çuhrin. – Cemilev ve Kolomoyskiy qırımtatarlarğa Qırımnıñ Ukraina terkibinde milliy muhtariyet olaraq qaytarılması aqqında memorandum imzaladılar. Qırımtatarlar işğal etilgen topraqta yaşay ve Qırım Ukrainağa qaytarılmalı, dep aytıldı. Rusiye topraq bütünligini bozmağa çağırdılar».
Qabaat tarafı Çubarovnıñ işğal altındaki yarımadada Rusiye Devlet duması saylavlarını boykot etme laflarını bile hatırladı.
Çubarov Qırım Cumhuriyetiniñ organları saylavlarını boykot etmege çağırğan edi. Qırımtatarlarğa basqı yapıldıVladimir Çuhrin
«Çubarov Qırım Cumhuriyetiniñ organları saylavlarını boykot etmege çağırğan edi. Qırımtatarlarğa basqı yapıldı, saylavlar ve neticeleri aqqında yañlış malümatlar toplandı», – dep bildirdi Vladimir Çuhrin.
«Prokuratura Meclis faaliyetiniñ yasağı aqqında qarar aldı, amma 2016 senesi sentâbr 22-de Meclisniñ 12 azası Bağçasarayda toplaşıp, Meclis toplaşuvında eki azasınıñ çıqarılması aqqında qarar aldı. Bozuv protokolı tizildi. Meclis reisiniñ muavini bunı inkâr etmey. Çubarovnıñ yıqıcı faaliyeti devam ete. Misal olaraq, Qırım.Aqiqat saytında Çubarov Qırım sakinlerine muracaatta bulunıp, 2016 senesi sentâbr 18 saylavlarını boykot etmege rica etti», – dep qoltuttı zenaatdaşına prokuror Tatyana Lazareva.
Taraflar çoq tartışmadı. Çuhrin hulâsa çıqardı: «Memuriy dava bir sıra delilge esaslanıp tizildi. Şikâyet arizasını sebepsiz tanıp, onı red etmege rica etemiz».
Qırım Cumhuriyeti prokurorınıñ yapqanları – sovetler akimiyetiniñ Cemilevge qarşı yapqanlarınıñ devamıdırAdvokat Koroteyev
İmaye daa bir kere delillerini ketirdi. «Qırımtatarlarğa qarşı baskhı bu davadan başlamadı. Bu halq sürgün etildi ve evine qaytıp olamağan edi. Qırım Cumhuriyeti prokurorınıñ yapqanları – sovetler akimiyetiniñ Cemilevge qarşı yapqanlarınıñ devamıdır. Bunı toqtatmaq imkânıñız bar – birinci instantsiya mahkemesiniñ qararını lâğu etiñiz», – dep muracaat etti mahkemecilerge advokat Koroteyev.
Mahkemeciler toplaşuv odasına ketmezden evel, Rusiyege boysunğan Qırım Cumhuriyeti Milletlerara munasebetler ve sürgün olunğan grajdanlarnıñ işleri boyunca Devlt komitetiniñ vekili Aleksandr Zadkov çıqışta bulundı. O, yarımadanıñ devlet akimiyeti adından qabaat tarafına qoltutmaq içün toplaşuvğa keldi. Komitet işte üçünci taraf olaraq iştirak ete. Zadkov «Meclis degil de, qırımtatarlarnıñ aq-uquqlarını kerçekten qorçalağan» cemaat teşkilâtlarınıñ cedvelini işke ilâve etmege rica etti.
«Meclis ve qırımtatar halqı – aynı degildir, – dep ayttı Zadkov. – Onıñ içün dava qırımtatarlarğa qarşı yönelgen dep aytmaq mümkün degil. Qırımtatarlar Rusiye kelgeninen diniy ihtiyaclarını qarşılamaq imkânını qazandı. 150 insan acılıqqa bardı. Ukraina vaqtında bu yapılmadı. Oraza ve Qurban bayramları Pasha ve Rojdestvo kibi raatlıq künleri olaraq ilân etile. Eskiden bu yoq edi. Aqmescitte cami qurua – Avropada eñ büyük cami olacaqtır. Ukraina vaqtında bu yoq edi, şimdi ise devlet (Rusiye – QA) para qıdıra. Qırımtatarlar şimdiki akimiyetke işana. Meclis nege irişmek istegenini özü ayttı: Qırımnıñ tabiat zenginliklerini idare etmek. Meclisten sorağanlar: «Sizge 150 biñ qoltuta, ya eki million slav ne oldı?». Meclis cevap bere: «Olar bizge keder etmey».
Mahkemeciler toplaşuv odasına ketti. Toplaşuvdan soñ mahkemeciler yerlerine keçti, reisleri İgor Zinçenko şikâyet arizası red etile ve Qırım Yuqarı mahkemesi çıqarğa qararı deñişmez qala, dep bildirdi.
Meclis reisi Refat Çubarovnıñ reaktsiyası emotsional edi: «...XXI asırnıñ 16-ncı yılında dostlarım – yeudiy, ukrain, litvan, latışlar yanında – Moskvada insaniyet onıñnen qanda añlaşma tizmese, dünyanı körfezge atmağa azır olğan iblis çoqtan tuyaq urğanını isbatlağan daa bir haber aldım...».
Ukraina Tışqı işler nazirliginiñ Rusiye Yuqarı mahkemesiniñ qararına sert bir cevap berdi. Mahkemede olğan Ukraina konsulı nazirlikniñ resmiy muracaatından evel izaat bermedi.
Rusiye yüksek mahkeme instantsiyasınıñ bu adımı Kremlniñ repressiv siyaseti ile añlaşılğandırUkraina Tışqı işler nazirligi
«Ekstremizm ile küreş» manaçığı ile qırımtatar halqınıñ temsil-icra organınıñ yasaq etilmesi Rusiye işğalci akimiyetiniñ qırımtatarlarnıñ aq-uquqları ve menfaatlarına qarşı bir sayğısızlıqtır. Bunı ırqçılıq dep tanıymız. Rusiye yüksek mahkeme instantsiyasınıñ bu adımı demokratiya ve azatlıq ile küreşken ve işğal etilgen yarımadanı terror ve qanunsızlıqnıñ «renksiz alanına» çevirmege istegen Kremlniñ repressiv siyaseti ile añlaşılğandır», – dep aytıla Ukraina Tışqı işler nazirliginiñ beyanatında.
Qarar çıqarılğan soñ advokatlar olarnıñ Meclis ve qırımtatarlarğa qarşı yapılğan areketler ile küreş usulları bitkenini bildirdi.
Eki insan – Meclis azası – körüşse, ekstremistler körüşüvimi sayılacaq?Advokat Agaltsova
«Meclis azaları, regional, yerli meclisler toplaşıp, ileri faaliyetini muzakere etse – yasaqtır. Eki insan – Meclis azası – körüşse, ekstremistler körüşüvimi sayılacaq? Mence, bu ola bilir», – dep ayta Marina Agaltsova.
«Nevbetteki tabiiy bir adım – Avropa insan aqları mahkemesine muracaat. Tevsiye etecek şeyimiz budır», – dep qayd etti Koroteyev.
